Dagboeken-NIOD ( NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies )
  • In het veld "auteur" zoekt u op naam van de dagboekauteur
  • In het veld "localisering" zoekt u naar de plaatsen waarover de dagboekauteurs schrijven.
  • In het veld "inhoud" zoekt u naar termen die voorkomen in de online-samenvattingen van de dagboeken.

Als u het veld "alle velden" invult, doorzoekt u het gehele bestand. U kunt de zoekresultaten beperken door in de velden achter "periode" specifieke jaartallen in te vullen.Een overzicht van alle dagboeken kunt u oproepen door hier te klikken.


Tijdens de bezettingsjaren vertrouwden honderden mensen hun alledaagse belevenissen toe aan het papier. Vanuit Londen riep Radio Oranje de Nederlandse bevolking op een dagboek bij te houden. Deze geschriften vormen een rijke historische bron omdat de gebeurtenissen en ervaringen uit de eerste hand opgetekend zijn. Het NIOD beschikt over ruim duizend dagboeken van onder meer huisvrouwen, burgemeesters, winkeliers, artsen, NSB'ers, Oostfrontstrijders, scholieren en gevangenen.

Meteen na haar oprichting begon het toenmalige Rijksbureau voor Oorlogsdocumentatie met het verzamelen van dagboeken. Vanaf december 1945 verzocht Lou de Jong in radio-uitzendingen om dagboeken ter beschikking te stellen. Het vergaren van deze egodocumenten was belangrijk omdat "de vaak onopzettelijk door tallozen bijgehouden dagboeken bij uitstek het nageslacht een juiste indruk geven van wat de gewone burger in de oorlogs- en bezettingsjaren beleefde". Daarnaast hebben de dagboeken grote waarde omdat zij een uitvoerig beeld geven van belangwekkende plaatselijke gebeurtenissen. Zo verwierf het RIOD honderden dagboeken die elk "voor het historisch onderzoek naar de jaren der Duitsche bezetting tot in de lengte van generaties van de grootste beteekenis zal zijn".

In 1949 werden de dagboeken geanalyseerd en beschreven, zodat "systematisch al datgene zou worden opgetekend wat voor de verdere wetenschappelijke arbeid [...] van belang zou kunnen zijn". De analyses bevatten informatie over de auteur, locatie, periode en inhoud van de betreffende dagboeken. Op 20 november 1954 verscheen een bloemlezing onder de titel "Dagboek-fragmenten 1940-1945". Een exemplaar hiervan bevindt zich in de studiezaal van het NIOD. De helft van de dagboekbeschrijvingen is gemaakt in de jaren vijftig en ademt de sfeer van de toen geldende maatschappelijke opvattingen. Sinds 10 jaar worden de dagboeken beschreven door Marian Ros.

De dagboeken zelf zijn in te zien in de studiezaal van het NIOD. Vanwege het vaak persoonlijke karakter van de dagboeken is de collectie beperkt openbaar. In de praktijk betekent dit dat de dagboeken pas gelezen kunnen worden na het tekenen van een verklaring waarin is vastgelegd hoe de bescherming van de privacy gewaarborgd moet worden.

Door leestekens in uw zoekopdracht te gebruiken, zoekt u specifieker of juist breder:

  • Gebruik een vraagteken (?) om één letter te vervangen.
  • Gebruik een sterretje (*) om meer letters te vervangen.
  • Gebruik een dollarteken ($) voor uw zoekterm voor resultaten die op elkaar lijken.
  • Gebruik een minteken (-) om zoektermen uit te sluiten.
  • Gebruik een Dubbele aanhalingstekens (" ") aan het begin en einde van uw zoektermen om naar de exacte combinatie van woirden te zoeken.

Voorbeelden van het gebruik van deze leestekens en meer zoektips vindt u hier.

Filter: Met bestand(en)x
beacon
952  dagboeken
 
 
244 Europese dagboeken en egodocumenten
Erfgoedstuk
Ga naar de scans
Inventaris
Dagboek
2304 Zweerman, R.
Auteur:
Zweerman, R.
Vorm:
Memoires (uitdraai A4 )
Omvang:
44 pagina's
Taal:
Nederlands
Periodisering:
1944-1945
Periode van ontstaan:
1994
Localisering:
Rotterdam, Zollhaus (Neurenberg, Beieren)
Inhoud:
Memoires van Rotterdammer Rob Zweerman (Rotterdam, 1927 - Rozendaal, 2010) over zijn tijd als dwangarbeider in Duitsland na de razzia van Rotterdam in november 1944. In een woord vooraf schrijft Zweerman: ‘In het voorjaar van 1994 heb ik mijn ‘‘memoires’’ op papier gezet. Herinneringen aan schokkende ervaringen op jonge leeftijd als gedeporteerde dwangarbeider in Duitsland in 1944. Ik heb dit gedaan op verzoek en aandringen van de kinderen maar ook om een bittere ervaring uit mijn jeugd van mij af te schrijven. Van de reis en het verblijf had ik allerlei aantekeningen en documenten bewaard, waaruit ik heb kunnen putten. Enkele technische bijzonderheden heb ik gehaald uit het boek ‘‘De Razzia van Rotterdam’’ van B.A. Sijes. Uiteraard zijn veel data uit mijn geheugen verdwenen, maar ik heb ze kunnen recapituleren uit het boek ‘‘Blijdorp-Zollhaus 1944-1945’’, geschreven door Jan van Noorderhaven, pseudoniem van Jan van Lambaart, kamergenoot van mij op kamer 16 in Zollhaus. Onze ervaringen lopen voor een groot deel parallel.’ Dit laatste boek dateert uit 1945 en is uitgegeven door Comité Zollhaus.
Openbaarheid:
Volledig openbaar
Reden scans zichtbaar:
Toestemmingsformulier
Datum beschrijving:
21 januari 2025 (MW)
Ga naar dit stuk:
Zweerman, R.
Termen:
Organisatie: NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies
laatste wijziging 17-07-2025
1 gedigitaliseerd
 
 
 
 
 
244 Europese dagboeken en egodocumenten
Erfgoedstuk
Erfgoedstuk
Ga naar de scans
Inventaris
Dagboek
165 Zwagers, J.F.
Auteur:
Zwagers, J.F.
Vorm:
Egodocument (fotokopie van getypt stuk en van handschrift; in 2 ex.)
Omvang:
~ 100 pagina´s
Taal:
Nederlands
Periodisering:
maart 1943 - mei 1945
Localisering:
Amsterdam
Inhoud:
De schrijver is ruim 38 jaar oud, en kantoorbediende bij een bank. Algemeen oorlogsdagboek, waarbij de nadruk ligt op binnenlandse gebeurtenissen; voorts gegevens over luchtactiviteit en wat anecdotes. Het is vrij beknopt gehouden, maar goed geschreven. In het gedeelte sedert januari 1945 wordt de beschrijving van het dagelijks leven belangrijker.
Openbaarheid:
Volledig openbaar
Ga naar dit stuk:
Zwagers, J.F.
Termen:
Organisatie: NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies
laatste wijziging 17-07-2025
1 gedigitaliseerd
 
 
 
 
 
244 Europese dagboeken en egodocumenten
Erfgoedstuk
Inventaris
Dagboek
368 Zuiden-Bosman, J. van
Auteur:
Zuiden-Bosman, J. van
Vorm:
Egodocument (fotokopie van handschrift; in 2 ex.)
Omvang:
114 pagina's
Taal:
Nederlands
Periodisering:
Den Haag, Barneveld (kamp), Westerbork (kamp), transport: Westerbork - Theresiënstadt, Theresiënstadt (kamp), transport: Theresiënstadt - Neurenberg - Constanz - Kreuzlingen - Zürich - St. Gallen, St. Gallen, Les Avants, Clarens Montreux, reis van Zwitserland naar Nederland over Brussel en Eindhoven naar Den Haag
Localisering:
Den Haag, Barneveld (kamp), Westerbork (kamp), transport: Westerbork - Theresiënstadt, Theresiënstadt (kamp), Transport: Theresiënstadt - Neurenberg - Constanz - Kreuzlingen - Zürich - St. Gallen, 8-14 februari 1945 St. Gallen, 14/2/'45 - 7/5/'45 Les Avants, 7/5/'45 - plm. 25/7/'45 Clarens Montreux, plm. 25 - 28/7/'45 Reis van Zwitserland naar Nederland over Brussel en Eindhoven naar Den Haag
Inhoud:
Mevrouw van Zuiden, een joodse vrouw, wordt 11 november 1942 uit haar huis in Den Haag gezet, maar mag, omdat ze ziek is, bij haar zoon en schoondochter gaan wonen. Met hen wordt zij in februari 1943 naar Barneveld gestuurd. Mevr.van Zuiden schrijft ergens, dat zij altijd "een goed, gemakkelijk leven" heeft gehad. In Barneveld woont zij in het landhuis "De Biezen", waar zij wat in de keuken helpt . Plotseling moet men in september 1943 naar Westerbork vertrekken, met achterlating van vrijwel alle bagage, waarvan men slechts een gedeelte terug krijgt. Mevr. van Zuiden sorteert 5 maanden lang erwten en bonen, ontdoet daarna radio-onderdelen van materiaal voor de fabricage van aluminiumverf; ook werkt zij nog in de keuken bij het aardappelschillen en groente schoonmaken. Zij ligt twee maal in het ziekenhuis. In september 1944 gaan alle mensen, die in Barneveld geweest zijn, op transport; de zoon en schoondochter van mevr. van Zuiden met hun kinderen mogen op het laatste moment blijven; zelf vertrekt zij in een veewagen met 60 personen naar Theresiënstadt. Zij komt te wonen in de Hamburger Kaserne, weldra 1e etage. Eerst heeft zij 4 weken vrij wegens ziekte, krijgt dan in hoofdzaak licht zittend werk in de dekenreparatie-inrichting in de Maagdenburg Kaserne. In de tijd, dat mevr. van Zuiden in het kamp is, daalt het aantal bewoners van plm. 38000 tot plm. 12000. Van de transporten zijn alleen die Nederlandse joden duurzaam vrijgesteld, die gedoopt zijn, dan wel in Barneveld geweest zijn. In het begin van februari 1945 wordt een vrijwillig transport van 1200 mensen naar Zwitserland aangekondigd, vooral voor alleenstaande vrouwen en ouders met kleine kinderen. Velen vertrouwen de zaak niet, maar mevr. van Zuiden geeft zich op, krijgt na veel formaliteiten toestemming, en komt met de anderen, allen uiterlijk goed verzorgd, na een reis van drie dagen in Zwitserland aan.
Inhoud vervolg:
school in St. Gallen worden de jongeren gehuisvest in een militair kamp, in Adliswil bij Zürich, mevr. van Zuiden met de ouderen in Les Avants, in principe ook in een militair kamp, in de praktijk in hotels. Met de behandeling, goed maar streng, is men slechts matig tevreden, vooral in verband met de intriges van de interne leiding van Duitse joden. Als een van de laatsten gaat mevr. van Zuiden in mei naar een van de z.g.n. hotelkampen, in Clarens Montreux, waar zij het zeer goed heeft. Met aardappelenschillen verdient zij wat, boven haar zakgeld. Eind juli komt zij terug in Den Haag, waar zij haar zoon en schoondochter in hun eigen huis terugvindt.
NB:
Ingevoegd in de fotokopie zijn enkele uit het origineel overgetypte bladzijden, nadat deze bladzijden uit de fotokopie verloren waren gegaan
Openbaarheid:
Deze stukken zijn beperkt openbaar. Zij zijn slechts raadpleegbaar na verkregen toestemming van de directeur van het NIOD. Voor bezoekers die deze toestemming willen hebben, ligt een formulier bij de balie van de studiezaal van het NIOD.
Ga naar dit stuk:
Zuiden-Bosman, J. van
Organisatie: NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies
laatste wijziging 17-07-2025
1 gedigitaliseerd
 
 
 
 
 
244 Europese dagboeken en egodocumenten
Erfgoedstuk
Erfgoedstuk
Ga naar de scans
Inventaris
Dagboek
530 Zomeren, J.A.J. van
Auteur:
Zomeren, J.A.J. van
Vorm:
Egodocument (fotokopie van getypt stuk)
Omvang:
96 pagina´s
Taal:
Nederlands
Periodisering:
3 oktober 1934 - 16 mei 1945 Amersfoort (en omgeving), Onderbreking: korte tijd in en na de oorlogsdagen in mei 1940 Koedijk
Localisering:
Amersfoort (en omgeving), Koedijk
Inhoud:
Van Zomeren, die in 1934 in Amersfoort een banketbakkerij met winkel begonnen is, heeft het, na een moeilijke tijd, in 1940 zo ver gebracht, dat zijn zaak goed loopt en steeds vooruit gaat. Hij heeft de winkel aan kant gedaan en werkt uitsluitend voor de groothandel (voornamelijk boterkoek en gevulde koeken). Als in mei 1940 de Amersfoortse bevolking moet evacueren, komt hij met zijn gezin in Koedijk goed terecht; hij denkt er zelfs over, daar een zaak te beginnen, maar keert toch naar Amersfoort terug. De zaken lopen buitengewoon goed, tot het getob met onvoldoende toewijzingen begint (plm. eind 1942). Dit brengt zorgen en moeilijkheden; toch gaat het hem over het algemeen goed in de oorlog, hoewel hij zich vrijwel binnen de perken van het geoorloofde schijnt te houden. Hij is een groot paardenliefhebber, rijdt zelf paard en houdt paard en wagen; in september 1944 stelt hij zich hiermee ter beschikking van de voedselvoorziening en rijdt enige vrachten. Hij mag niet meer bakken; in december echter krijgt hij verlof met zijn nog aanwezige voorraden koeken te maken, die met kerstmis in distributie worden gebracht. - Hij heeft geen Ausweis, weet echter bij razzia's buiten schot te blijven. - Van half februari tot half maart is zijn fabriek in beslag genomen door de Duitsers, die er zelf brood bakken. Steeds vreest hij bovendien dat zijn paard met veulen gevorderd zal worden, maar zonder verdere ongelukken beleeft hij de bevrijding
NB:
Tussen de pagina's 64 en 65 ontbreken twee bladzijden. Blz. 26 sluit niet precies aan op blz. 25; ditzelfde is het geval bij blz. 64 en 63: misschien zijn een paar regels weggevallen
Openbaarheid:
Volledig openbaar
Ga naar dit stuk:
Zomeren, J.A.J. van
Organisatie: NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies
laatste wijziging 17-07-2025
1 gedigitaliseerd