Dagboeken-NIOD ( NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies )
  • In het veld "auteur" zoekt u op naam van de dagboekauteur
  • In het veld "localisering" zoekt u naar de plaatsen waarover de dagboekauteurs schrijven.
  • In het veld "inhoud" zoekt u naar termen die voorkomen in de online-samenvattingen van de dagboeken.

Als u het veld "alle velden" invult, doorzoekt u het gehele bestand. U kunt de zoekresultaten beperken door in de velden achter "periode" specifieke jaartallen in te vullen.Een overzicht van alle dagboeken kunt u oproepen door hier te klikken.


Tijdens de bezettingsjaren vertrouwden honderden mensen hun alledaagse belevenissen toe aan het papier. Vanuit Londen riep Radio Oranje de Nederlandse bevolking op een dagboek bij te houden. Deze geschriften vormen een rijke historische bron omdat de gebeurtenissen en ervaringen uit de eerste hand opgetekend zijn. Het NIOD beschikt over ruim duizend dagboeken van onder meer huisvrouwen, burgemeesters, winkeliers, artsen, NSB'ers, Oostfrontstrijders, scholieren en gevangenen.

Meteen na haar oprichting begon het toenmalige Rijksbureau voor Oorlogsdocumentatie met het verzamelen van dagboeken. Vanaf december 1945 verzocht Lou de Jong in radio-uitzendingen om dagboeken ter beschikking te stellen. Het vergaren van deze egodocumenten was belangrijk omdat "de vaak onopzettelijk door tallozen bijgehouden dagboeken bij uitstek het nageslacht een juiste indruk geven van wat de gewone burger in de oorlogs- en bezettingsjaren beleefde". Daarnaast hebben de dagboeken grote waarde omdat zij een uitvoerig beeld geven van belangwekkende plaatselijke gebeurtenissen. Zo verwierf het RIOD honderden dagboeken die elk "voor het historisch onderzoek naar de jaren der Duitsche bezetting tot in de lengte van generaties van de grootste beteekenis zal zijn".

In 1949 werden de dagboeken geanalyseerd en beschreven, zodat "systematisch al datgene zou worden opgetekend wat voor de verdere wetenschappelijke arbeid [...] van belang zou kunnen zijn". De analyses bevatten informatie over de auteur, locatie, periode en inhoud van de betreffende dagboeken. Op 20 november 1954 verscheen een bloemlezing onder de titel "Dagboek-fragmenten 1940-1945". Een exemplaar hiervan bevindt zich in de studiezaal van het NIOD. De helft van de dagboekbeschrijvingen is gemaakt in de jaren vijftig en ademt de sfeer van de toen geldende maatschappelijke opvattingen. Sinds 10 jaar worden de dagboeken beschreven door Marian Ros.

De dagboeken zelf zijn in te zien in de studiezaal van het NIOD. Vanwege het vaak persoonlijke karakter van de dagboeken is de collectie beperkt openbaar. In de praktijk betekent dit dat de dagboeken pas gelezen kunnen worden na het tekenen van een verklaring waarin is vastgelegd hoe de bescherming van de privacy gewaarborgd moet worden.

beacon
42  zoekresultaten
 
 
 
 
Erfgoedstuk
Inventaris
Dagboek
1845 Kooten, Cornelis Reinier van
Auteur:
Kooten, Cornelis Reinier van
Titel:
Mobilisatie!, augustus 1939, Oorlog 10 - 15 mei 1940
Vorm:
Plakboek met zeer veel foto's, met commentaar bij de foto's door de auteur, enkele ingeplakte krantenknipsels en losse bijvoegsels (dik fotoalbum met het opschrift "de maiden trip M.S."Oranje" 1939", met hard lichtbruin kaft en donkerbruine rug met titel op kaft. Potloodtekeningen, knoop en versiersel op kaft. Zeer veel foto's)
Omvang:
110 pagina's
Taal:
Nederlands
Periodisering:
Mobilisatie en Meidagen 1940
Periode van ontstaan:
Mobilisatie en Meidagen 1940 en later
Localisering:
den Haag, Scheveningen, Kijkduin, Waalsdorp, de Harskamp, vliegveld Ockenburg, Loosduinen, den Haag, Ypenburg, Rotterdam
Inhoud:
Sergeant van Kooten brengt het begin van mobilisatie door rond Den Haag in de duinen. Hij heeft veel foto's ingeplakt uit die tijd. Veel militaire maar ook ongedwongen situaties van de jongens onder elkaar. Bij iedere foto heeft hij een uitgebreid bijschrift gemaakt. Het Sinterklaasfeest wordt gevierd. 4 Maart 1940 verhuist hij tijdelijk naar de Harskamp om de geleerde theorie in praktijk te brengen. Er worden schietoefeningen gehouden. Hij wordt sergeant-afstandsmeter bij de schietoefeningen. Na een paar dagen gaan ze weer terug naar Den Haag. Dan breekt de oorlog uit. Na de capitulatie wordt zijn compagnie weer ondergebracht in hun oude plekje, een ontruimde school in Den Haag. De wapens hebben ze moeten inleveren. Nu brengt hij een lange periode door met afwachten. Vijftig procent van de militairen moet als krijgsgevangene naar Duitsland. Hij wordt met ingang van 15 juli 1940 uit militaire dienst ontslagen. Na een tijdje voor de Opbouwdienst werken wordt hij daar in september 1940 ontslagen en gaat de volgende dag weer gewoon op zijn kantoor aan het werk.
NB:
zeer veel foto's aanwezig
Illustratie:
de auteur in zijn mobilisatie-uniform
Openbaarheid:
Volledig openbaar
Datum beschrijving:
januari 2014
Ga naar dit stuk:
 
 
 
 
 
Erfgoedstuk
Inventaris
Dagboek
1657 Koker, David
Auteur:
Koker, David
Omvang:
~ 300 blz.
Periodisering:
11 februari 1943 - 8 februari 1944
Periode van ontstaan:
1943-1944
Localisering:
Kamp Vught
Inhoud:
De joodse student David Koker (27 november 1921) woonde met zijn ouders en broertje in Amsterdam tot hij in de nacht van 11 februari 1943 van huis werd gehaald en naar kamp Vught gebracht. Tijdens zijn gevangenschap hield hij een dagboek bij, dat in stukjes en beetjes het kamp uit wordt gesmokkeld. David schreef ook gedichten, dit alles met grote opmerkzaamheid en inzicht in de barre omstandigheden. In het concentratiekamp gaf hij les aan andere joodse kinderen. Ook werkte hij voor het Philips-Kommando. In juni 1944 wordt het gezin op transport gesteld naar Auschwitz.Tijdens een ziekentransport naar Dachau eind februari 1945 sterft David Koker. De moeder van David en zijn broer Max overleven de oorlog.
Inhoud vervolg:
Het dagboek van David Koker is in 1977 uitgegeven met een voorwoord van Karel van het Reve. U kunt het bestellen bij het Nationaal Monument Kamp Vught..
Openbaarheid:
Volledig openbaar (handgeschreven velletjes papier)
Datum beschrijving:
1 september 2010
Ga naar dit stuk:
 
 
 
 
 
Inventaris
Dagboek
2062 Koch, L.
Auteur:
Koch, L.
Vorm:
Dagboek (cahiers (3 stuks))
Omvang:
210 pagina's
Taal:
Nederlands
Periodisering:
4 september 1944 - 18 september 1945
Periode van ontstaan:
4 september 1944 - 18 september 1945
Localisering:
Zuid Nederland (Leiden); Noord-Brabant (Breda, Zundert)
Inhoud:
Dagboek van de ongehuwde Leonie Koch (1904-1997), in haar dagelijks leven woonachtig in Leiden en werkzaam op een huishoudschool aldaar. In de periode 1944-1945 verblijft ze bij haar ouders in Zundert, Noord-Brabant, waar ze des zomers haar vakanties doorbrengt: ‘Genieten van zon- en buitenlucht, fietstochten, zwemmen in de beek enz. enz. Je merkt amper dat het oorlog was.’ Per trein reist ze door de provincie ‘in prachtig stralend zonneweer. Niets gemerkt van oorlog, als alleen ’t gemis aan lekkere gevulde koek, ’n fijne reep chocolade en ’n glas chocomel.’

Op 4 september 1944 beschrijft Leonie echter nauwgezet de terugtocht van de Duitsers uit Zundert: ‘Het snelverkeer stoof langs het tragere verkeer heen - je kon werkelijk niet de straat oversteken. Daartusschendoor weer voetvolk. Sjokkend, niet meer vooruitkomend. Wie weet hoe lang ze al liepen? Sommigen zongen nog wat, om de pas erin te houden. Hier een lekke band, daar ’t water in de motor kokend - verderop gilden ze van een auto tegen alle anderen, die voorbijkwamen om benzine: ‘‘Benzine benzine! Ein paar L. benzine?’’ Niemand trok zich iets aan van de sukkelaars, die liepen, leege fietsbanden hadden of niet meer vooruit konden.’ Ook de aftocht der NSB’ers noemt Leonie ‘diep tragisch. De menschen waren op. Zou er een grootere tegenstelling bestaan dan tusschen hun entrée in ons land Mei 1940 en die prachtparade’s, die we van de bioscoop kenden en …. Deze chaotische vlucht???’ Twee dagen later is de situatie in het zuiden van het land echter weer anders: ‘Onze onderduikers zijn alle weer v/h tooneel verdwenen en Z. zit weer vol Duitschers. We hebben te graag en hard gejuichd - toen alles uit Z. wegging.’ Ondertussen blijft Leonie regelmatig werken in de keuken van een Rooms-Katholiek ziekenhuis in Etten-Leur. In augustus 1945 huurt ze een kamer in Leiden.
Openbaarheid:
Volledig openbaar
Datum beschrijving:
23 januari 2020
Ga naar dit stuk:
 
 
 
 
 
Erfgoedstuk
Inventaris
Dagboek
351 Hooijer-Dubois, M.E.
Auteur:
Hooijer-Dubois, M.E.
Vorm:
Egodocument (origineel & fotokopie van handschrift)
Omvang:
206 pagina's
Taal:
Nederlands
Periodisering:
28/1/1943 - 23/6/1945
Localisering:
Haalen (Limburg) en omgeving
Inhoud:
Mevrouw Hooijer, in januari 1943 met haar gezin (haar veel oudere man en twee zoons) uit Bloemendaal geëvacueerd naar hun landgoed "De Bedelaar" in Haalen (Limburg), neemt in maart 1943 haar eerste onderduiker op, spoedig daarna meer (studenten, militairen, arbeiders, illegale werkers, een arts, een burgemeester). Voorts verbergt zij wapens op haar terrein. Zij kan dit alles zonder hulp moeilijk volhouden, maar krijgt naar aanleiding van een Duitse overval (die, zoals trouwens steeds bij haar, goed afloopt) contact met een organisatie, die haar nu steunt en onderduikers toestuurt. Sedert november 1943 zijn dit bijna uitsluitend Engelse en Amerikaanse "piloten" en Franse en Belgische krijgsgevangenen. Hiermee heeft haar huis zijn stempel gekregen. De piloten worden uit geheel Nederland aangevoerd en in Limburg over de Belgische grens gebracht (verdere route: Frankrijk, Spanje en Portugal, Engeland); de krijgsgevangenen komen meestal op eigen gelegenheid uit Duitsland de grens over en worden eveneens tot in België voortgeholpen. Zij blijven in principe slechts enkele dagen.
Soms stagneert de doorvoer der piloten, omdat zij verderop in de keten in onvoldoende mate worden opgehaald. Midden 1944 gaat mevr. Hooijer, met andere gastgevers uit de omgeving, eigen wegen zoeken; zij krijgt contact met de Belgische organisatie ("Witte Brigade"), die de piloten vanuit België direct per vliegtuig naar Engeland zou laten gaan. Zij werkt nu dus buiten de officiële (Nederlandse) organisatie en krijgt na enige tijd nauwelijks meer piloten toegevoerd. Begin november 1944 krijgt mevr. Hooijer inkwartiering van plm. 100 Duitse militairen. Zij houden verschrikkelijk huis, stelen (kostbaarheden, boeken, huisraad, levensmiddelen), breken sloten open, kappen hout uit de bossen en vernielen alles. Dit alles onder steeds heviger beschieting van de Geallieerden.
Inhoud vervolg:
17 november worden de Duitsers, de vorige dag weggetrokken, opgevolgd door Engelsen en Amerikanen, met wie de verhouding goed is, maar wier gedrag evenmin onberispelijk is. Dit duurt tot omstreeks half februari, wanneer inkwartiering en oorlog langzamerhand uit deze streek verdwijnen.
Na het eind van de oorlog herbergt mevr. Hooijer enige malen repatriërenden uit Duitsland. Haar beide zoons nemen beiden na de bevrijding dienst in de Geallieerde legers.
NB:
Een gedeelte van blz. 88 ontbreekt
Openbaarheid:
Volledig openbaar
Ga naar dit stuk: