Foto: Samensteller Jan Schurgers (rechts) en dichter Els Diederen aan de Geul bij Geulhem: „Het dialect van het Geuldal verschilt van dorp tot dorp.”

Tussen Vaals en Bunde gaapt een gat van amper 35 kilometer. En toch spreken ze aan de monding van de Geul bij Voulwames heel anders dan bij Cottessen, waar het riviertje het land binnenkomt. „In dit kleine stukje Nederland verschillen de dialecten zo dat we elkaar soms nauwelijks verstaan”, zegt Jan Schurgers, een van de samenstellers van het jaarboek van de stichting Historische en Heemkundige Studies in en rond de Geul. „Juist dat maakt onze streektaal zo rijk.” Met het oog op het 90-jarig bestaan van dialectvereniging Veldeke hebben Schurgers en Mariëtte Paris gedichten van schrijvers uit het Geuldal verzameld. De negen uitgekozen gedichten

In Epen telen ze ‘kuël’ in Wijlre zingen de ‘vuuëgelkes’. En zo heeft , elke plaats in het Heuvelland zijn eigen, specifieke dialectwoorden. De stichting Historische en Heemkundige Studies in en rond het Geuldal heeft negen gedichten van lokale schrijvers uitgezocht voor haar 26ste jaarboek. In hun eigen dialect, wel te verstaan. Om te laten zien hoe gevarieerd de dialecten in het relatief kleine Geuldal zijn.
larderen het jaarboek 2016, dat verder de gebruikelijke artikelen over regionale thema’s bevat. In de grotere plaatsen is altijd veel geschreven en gedicht in het eigen plat. Daar heeft Schurgers ook niet lang hoeven zoeken naar geschikte gedichten in het plaatselijk dialect. De bijdrage uit Valkenburg is van de hand van Els Diederen: Kèrke / tores / häöf op de huke ’t kruus op zien troan. Jo Kern mijmert in het dialect van Vaals over kleine dingen: ’t Zunt zoe die kling zache wen doe an dieng hemet denks die diesj ’t heemwieë mache. In de kleinere dorpen zijn echter nooit veel dialectteksten gepubliceerd.

Dit artikel neemt als uitgangspunt de hoeve Hurpesch, gelegen tussen Mechelen en Epen, die voor het eerst vermeld wordt in de veertiende eeuw. Behandeld worden de geslachten waaraan het huis zijn naam gaf en de adellijke eigenaren tot de Franse tijd. Speciale aandacht is er voor het geslacht Van Horpusch, waaruit Balduinus van Horpusch, abt van Kloosterrade, voortkwam.

Vijf gemeenschapshuizen in het Heuvelland krijgen een subsidie van de provincie Limburg.

De provincie geeft het geld om kleinere dorpen leefbaar te houden. Het gaat om Het Patronaat in Epen, A Gen Wienhoes in Partij, De Holle Eik in Houthem en de zogeheten multifunctionele accommodaties in Reijmerstok en Mheer. De projecten krijgen elk 50.000 euro behalve De Holle Eik, die 10.000 euro krijgt. De dorpshuizen in Epen en Partij zijn de afgelopen jaren steeds belangrijker geworden, omdat andere accommodaties en cafés in het dorp gesloten zijn. Bovendien zijn de bewoners nauw betrokken geweest bij beide projecten via klankbordgroepen en inspraakavonden. Beide gemeenschapshuizen worden momenteel verbouwd en hebben hiervoor ook al een subsidie van de gemeente Gulpen-Wittem gekregen. Dat geldt ook voor Reijmerstok, waar gemeenschapshuis De Ouw Sjoeel wordt herbouwd tot een modern gebouw waar wonen, welzijn en zorg verenigd worden. Volgens de provincie draagt dit project uitdrukkelijk bij aan de sociale vitaliteit en leefbaarheid van deze kern. Boven het gemeenschapshuis worden negen seniorenappartementen gebouwd. In Mheer wordt de bestaande harmoniezaal en het café verbouwd tot een eigentijds gebouw, waardoor het verenigingsleven en het vrijwilligerswerk kan blijven doorgaan. Op het dorpsplein komt een terras, zodat Mheer ook voor toeristen aantrekkelijk wordt. Het gemeenschapshuis De Holle Eik in Houthem brengt oud en jong bij elkaar, waardoor een extra impuls wordt gegeven aan de vitaliteit en de leefbaarheid van de dorpskern. De provincie vindt het ook belangrijk dat in De Holle Eik speciale aandacht wordt geschonken aan het bevorderen van vrijwilligerswerk door 55-plussers, waardoor deze groep wordt uitgedaagd een bijdrage te leveren. Buiten de vijf gemeenschapshuizen in het Heuvelland heeft de provincie ook een gemeenschapshuis in de Maastrichtse wijk Malberg en een zogeheten woonzorgzone in Bunde een subsidie toegezegd.

Zilveren Kruis Achmea en het Maaslandziekenhuis in Sittard-Geleen bieden vanaf begin mei luxe arrangementen aan voor patiënten die een heup- of knieoperatie moeten ondergaan.

Dat maakte het ziekenhuis dinsdag bekend. Het Maaslandziekenhuis, onderdeel van Orbis medisch en zorgconcern, heeft in nauwe samenwerking met Château St. Gerlach in Houthem en Heuvelland Hotels in Zuid-Limburg een 7-daags vitaliteits- en herstelarrangement voor een heup- of knieoperatie ontwikkeld. Patiënten die bij Zilveren Kruis Achmea een comfortverzekering hebben afgesloten kunnen zich in de Limburgse tophotels voorbereiden op en vervolgens bijkomen van hun operatie. Het ziekenhuis biedt het arrangement tegen kostprijs (1000 tot 2000 euro) aan. Het arrangement bevat ook de verpleegkundige zorg. Het ziekenhuis verwacht hiermee extra klanten te trekken voor de reguliere heup- en knie-operaties. Het ziekenhuis denkt dat zeker honderd patiënten per jaar van de mogelijkheid gebruik zullen maken. St. Gerlach in Houthem en Hotel Berghoeve in Epen zijn gekozen en getoetst op toegankelijkheid, servicegerichtheid en aanwezige voorzieningen als alarmering. Australische zorgverzekeraars bieden soortgelijke arrangementen aan in Florida en Pakistan. Het Maaslandziekenhuis denkt een voorsprong op andere Nederlandse ziekenhuizen te nemen. "De mooie heuvelachtige omgeving geeft een onderscheidend karakter, dat je op een andere plaats in de Nederland niet zo kunt realiseren”, zei een woordvoerster van het ziekenhuis dinsdag. Maasland en Achmea ontkennen dat er zodoende sprake is van een tweedeling in de zorg. Ze spreken liever over "differentiëren in de aanvulling op de basiszorg”. Het ziekenhuis praat ook met andere verzekeraars over het comfortpakket.