Wandelaars die hij ontvangt en met wie hij in gesprek komt, geeft hij niet ongevraagd tips voor onderweg. „Nee, een ontbijt is bij de lage prijs niet inbegrepen.” Mensen die denken goedkoop te overnachten maar verder niets aan wandelen doen, komen bedrogen uit. „Daarvoor is de refugio niet bedoeld. Bovendien moeten slapers een geldige pelgrimspas tonen.”

Pelgrim aan de deur

Alsof het zo heeft moeten zijn, staat vlak voor de interviewafspraak een heuse pelgrim verwachtingsvol aan de voet van de kerktoren. Achterop haar rugzak zit de Jacobsschelp. „Het is fantastisch wandelen in Limburg,” zegt Karin de Buck uit Nibbixwoude, Noord-Holland. Ze is te voet op weg naar Santiago en in Houthem is ze de eerste pelgrim dit jaar. Gelissen maakt haar vriendelijk wegwijs in de refugio en toont trots ‘zijn’ kerk.

Ondanks de coronacrisis is Karin op pad gegaan en het is niet overal gemakkelijk om een slaapplaats te krijgen. „Ik heb nu twee maanden vrij van mijn werk, dat was zo gepland. Volgend jaar loop ik het tweede deel vanaf de Dordogne tot het eindpunt.” Ze onderneemt de tocht om „nu voor mezelf iets te doen, omdat ik al veel aan het zorgen ben. Ik wil dieper bij mijn Schepper en mijn innerlijke ziel komen.”

In de refugio die dit jaar vijftien jaar bestaat, verblijven jaarlijks tussen de dertig en veertig pelgrims, alle geloven zijn welkom, laat de beheerder weten.

Ook verschenen in : ViaMaastricht, 1/7/2020

In de file lopen hoeven ze hier niet, de pelgrims van het Limburgse deel van het Jacobspad. Toch is er een speciale band met de Camino Santiago de Compostella. Zuid-Limburgse pelgrims vertellen over hun kijk op het pelgrimeren.

Drie stapelbedden tegen elkaar aangeschoven, een keukenblokje en een badkamer. De sobere, kleine ruimte is verlevendigd met foto’s van de pelgrims op het Jacobspad, ofwel de Camino de Santiago de Compostella.

Wie de pelgrimstocht naar Spanje ooit heeft afgelegd, weet dat deze in 2004 gebouwde brandschone herberg bij het Heiligdom Sint-Gerlach in Houthem ongekende luxe biedt in vergelijking met refugio’s (een herberg voor pelgrims) onderweg. Kerkmeester Wiel Gelissen (80) kan erover meepraten. Hij legde de route in 2006 af, per fiets en zamelde zo geld in voor de restauratie. Hij deed dit alleen, omdat twee reisgenoten liever niet in dit soort armoedige vertrekken wilden slapen. Voor Gelissen hoorde het echter bij de ervaring van het pelgrim zijn. „Je slaapt bij wijze van spreken tussen de arbeider en de minister in. Soms met 25 mensen op een kamer.”

Zand

Van de zeven mensen van het kerkbestuur die de refugio naast de voormalige sacristie hebben opgebouwd, was hij destijds de enige die de pelgrimsroute niet had afgelegd. Hij wilde het ook eens ervaren. Dus vertrok hij op de fiets vanuit Houthem, met de zegen van de pastoor en een schepje zand van de heilige Gerlachus in zijn rugzak. „Ik ken geen Spaans, ik ken geen Frans, maar het is allemaal gelukt.” Wat het met hem heeft gedaan? Gelissen denkt na. „Het heeft mijn geloof versterkt. En als je in Santiago de Compostella op dat plein aankomt...” Hij strijkt met zijn vingers over zijn wangen. „...Tranen. Dit neemt me niemand meer af.”

Storm loopt het niet in de pelgrimsherberg van Houthem. Jaarlijks kloppen er zo’n dertig pelgrims aan in Sint-Gerlach, zegt gastvrouw Claar Habets. Ze melden zich bij het chateau, krijgen een voucher voor een gratis kopje soep en dan komt zij of Gelissen om de gasten de weg te wijzen. Ook al zijn lang niet alle pelgrims meer gelovig, de rituelen blijven. Het verblijf in het Heiligdom draagt bij aan die ervaring, net als het kaarsje dat voor vertrek in de kerk wordt aangestoken, of het gezegend zand dat voor een portie geluk mee in de rugzak gaat.

Schelp

De route van de Camino de Santiago is te herkennen aan de schelp, die op palen in het landschap staat aangegeven. Er zijn meerdere routes mogelijk, dus een pelgrim vanuit de Randstad zal niet snel de omweg door Limburg verkiezen naar Spanje. Naast de refugio in Houthem zijn er alleen in Venlo, Steyl en in Roermond (in de basiliek) officiële overnachtingsmogelijkheden voor de pelgrims op weg naar Santiago. En zo kon het zijn dat Paul Elshout door de VVV in zijn woonplaats Meerssen werd gebeld toen daar een pelgrim op de stoep stond, op zoek naar een bed. Hij is niet alleen ervaren pelgrim, maar maakt ook deel uit van het Nederlands Broederschap van Sint Jacob.

De pelgrim heeft uiteindelijk bij hem thuis een bed gekregen. „De eerste week van mijn eigen pelgrimstocht in 2004 was ik vooral bezig met de vraag of ik die avond wel onderdak en eten zou vinden, maar na een paar dagen ging het vanzelf. Er zijn zo veel helpende handen aanwezig. Het vertrouwen in de mensheid krijgt een positieve impuls.” Hij merkte het al de eerste dag. „Toen we hier vertrokken met de Jacobsschelp aan onze rugzak gebonden kwam er al iemand hier op de Markt aanzetten met een grote worst als geschenk voor onderweg.”

Elshout liep de tocht met een vriend, in drie maanden. „Lopen maakt open, wordt wel gezegd. Je zet de ene voet voor de andere en gaat vanzelf nadenken over waar je vandaan komt, je plaats in het leven, waar je naartoe wilt.” Die modus bereik je alleen door je ook enigszins af te sluiten van het alledaagse leven. Continu online zijn hoort daar volgens hem niet bij. „Maar ik had toen alleen maar een eenvoudige Nokia.”

Het bezoeken van ‘Jacobalia’ onderweg maakt deel uit van de ervaring, vindt hij. „Als het even kan, loop je een kapelletje of kerk in. Je bent altijd op zoek naar Jacobus. Met als afsluiting Finisterre, het ‘einde van de wereld’, waar je ritueel kunt verbranden wat je wil achterlaten. Ik heb een sok verbrand en deze in zee gegooid.”

Ervaring

Pelgrim voelt hij zich nog steeds, ook al wil hij de Camino niet voor een tweede maal lopen. Dat zou alleen maar afbreuk doen aan zijn bijzondere ervaring.

Ook de Heerlense Nan Paffen, sinds negen jaar pastor bedevaart en pelgrimage van Klooster Wittem, is pelgrim. Zij liep ooit een deel van de Camino in Portugal en ontvangt pelgrims in het klooster. Wittem ligt niet aan de Jacobusroute, maar is wel een bekend bedevaarts- en pelgrimsoord. De pelgrims die ze doorgaans verwelkomt, zijn niet jong. „Ik denk dat een pelgrimage enige levenservaring vraagt. Niet om het te doen, maar om het te wíllen doen. Vroeger wilde ik liever fietsen, want dan ging ik sneller.

Later ontdekte ik het wandelen en daarmee ook het pelgrimeren.”
Een pelgrimage hoeft echt geen weken of maanden te duren, vindt Paffen. „Het gaat erom dat je niet weet waar je uitkomt, waar je slaapt. Maar ook alle rituelen die je onderweg doet, het stilstaan bij een kapel, het opsteken van een kaarsje, de intentie waarmee je loopt maken het meer dan een wandeltocht. Dat gevoel van een pelgrimage kun je ook in een dag bereiken.”

Het arme Galicië vaart er in elk geval wel bij, geeft Calvo de la Uz toe. „In 1987 werden de namen van pelgrims die naar Santiago kwamen nog één voor één afgeroepen in onze kathedraal. Nu zijn dat er al 327.000 per jaar. Een groot deel van onze bevolking leeft daarvan.”

Het geldt ook voor andere regio’s die langs een van de grote ­Europese routes naar Santiago liggen.

Aan de bijeenkomst in Zuid-Limburg nemen delegaties uit Litouwen, Polen, Duitsland, België, Frankrijk, Spanje en Portugal deel.

En uit Limburg zelf. Van die groeiende markt kan de regio ­zeker profiteren, verwacht Niewierra. „Pal langs ons stuk van de camino liggen prachtige plekjes vol religieus erfgoed. Ik ben ervan overtuigd dat we daarmee een nieuwe toeristische doelgroep kunnen bedienen.”