Het zegenen van brood in de traditie van de verering van St. Gerlach bestaat al sinds mensenheugenis.
Schriftelijke bronnen zijn mij (nog) niet bekend.

Het past in de verering van Gerlach als patroonheilige voor het vee.
De mensen namen (meestal oud) brood mee naar de wekelijkse Gerlachusmis op dinsdagmorgen (of tijdens de viering van het octaaf dagelijks) om het aan het einde van de mis te laten zegenen.
Het brood werd mee naar huis genomen, verdeeld en aan het vee gevoerd om hiermee ziektes bij de dieren af te wenden.
Het getuigt van een groot vertrouwen in de voorspraak van Gerlach.
Maar de mensen hadden natuurlijk ook niet veel keuze in een tijd dat de veterinaire wetenschap nog niet of nauwelijks ontwikkeld was!
Hoewel de agrarische maatschappij grotendeels verdwenen is, heeft het gebruik zich tot in onze tijd (sporadisch) weten te handhaven.
Ik zie tijdens de viering van het octaaf nog wel mensen die een paar broden laten zegenen.

Het Gerlachusbroodje bestaat nog niet zo lang.

Het gebruik werd ingevoerd in tachtiger jaren van de 20e eeuw door wijlen pastoor Keulers.
Hij onderkende al vlug dat de wat ingedommelde cultus van St. Gerlach wel een nieuwe impuls verdiende.
Het aantal agrariërs nam snel af en hij vond dat Gerlach als een van de weinige authentieke Limburgse heiligen weer meer aandacht moest krijgen.
Daarbij werd de aandacht meer gericht op de levenswijze van Gerlach en daarin inspiratie gezocht voor het dagelijks leven van iedereen.
Daartoe werden diverse activiteiten ondernomen, zoals de organisatie van een grote Ommegang in 1990 b.g.v. de herdenking van de 800e sterfdag van Gerlach, de opdracht tot een wetenschappelijk onderzoek van het gebeente van St. Gerlach en een literatuurstudie naar het fenomeen kluizenaar in de 12e eeuw.

Tijdens het Gerlachusoctaaf staat Houthem acht dagen in het teken van zijn eigen heilige: Sint-Gerlach. De Vrienden van Sint-Gerlach willen de verering van de kluizenaar een steviger fundament geven.

Hij zou best de beschermheilige tegen het coronavirus kunnen zijn, mijmert Hella Binnendijk, penningmeester van de stichting Vrienden van Sint-Gerlach: „Als kluizenaar liet Sint-Gerlach zien dat je ook in eenzaamheid, teruggetrokken uit de wereld, gelukkig kunt worden. In die zin zou zijn voorbeeld helend kunnen zijn voor iedereen die de huidige lockdown verwenst.”

Vooralsnog geldt Sint-Gerlach allereerst als heilige die wordt aangeroepen als er weer eens een besmettelijke ziekte onder het vee dreigt. Nog steeds komen mensen van heinde en verre naar Houthem voor een schepje gezegend zand van onder het praalgraf van Sint-Gerlach. Thuis wordt dat zakje zand opgehangen in de veestal, in de hoop dat het de beesten behoedt voor onheil.

Maar de pelgrimage naar Houthem staat onder druk, constateert Jos Lodewick, kerkmeester in de Sint-Gerlachusparochie en secretaris van de Vrienden. „Ook kwamen boeren uit Brabant met bussen tegelijk naar Houthem om een kaarsje op te steken bij Sint-Gerlach. Dat zie je vandaag de dag niet meer. Zoals alle kerkelijke tradities lijdt ook dit aan slijtage.” Om te voorkomen dat de verering van Sint-Gerlach wegkwijnt, is dit jaar de stichting Vrienden van Sint-Gerlach opgericht. „Wij willen het verhaal van Sint-Gerlach meer inhoud geven”, legt voorzitter Maurice Essers uit. „Daarmee kunnen we de verering van Sint-Gerlach, en zo ook van het heiligdom – de kerk en het museum – hopelijk een solidere basis geven.”

Zoals we vorig jaar berichtten hebben de slotzusters van het klooster Regina Pacis in Valkenburg een afbeelding en een relikwie van Sint Gerlach.
Bijzonder, dat 230 jaar nadat de zusters Norbertiflessen hun klooster in Houthem moesten verlaten, een nieuwe kloosterorde dagelijks biddend de verering ven Sint Gerlach weer opneemt. En zeker bijzonder is dat dit gebeurt op verzoek van de stichter van de ode vanuit Zuid-Amerika.
Twee religieuze gemeenschappen die aan het contemplatieve leven zijn gewijd bewonen momenteel het klooster de zusters Benedictinessen van de altijddurende aanbidding, stichteressen van de Priorij en de zusters Dienaressen van de Heer en de
Maagd van Matará, een jonger instituut (de blauwe zusters).
Op 17 september j.l, de feestdag van de Heilige Hildegard van Bingen, hebben enkele blauwe zusters uit Brunssum in Houthem de beeltennis en relikwie in ontvangst genomen, voor hun medezusters uit Valkenburg.
Nu hebben de Valkenburgse zusters een kist voor de beeltenis laten maken.
De relikwie, een stukje van het stof waarin het gebeente van Sint Gerlach is gewikkeld, is in een relekwiehouder geplaatst en aan de afbeelding bevestigd. Het geheel is geplaatst in de zijkapel van het klooster. De kapel is dagelijks geopend van 7.00 uur tot 20.00 uur.
Op maandag 19 december van het afgelopen jaar, hadden de zusters pastoor Burger gevraagd de afbeelding te zegenen na afloop van de H. Mis.

Inleiding
Het kan u bijna niet ontgaan zijn: in 2015 was het 850 jaar geleden dat Houthems patroonheilige Gerlachus is overleden. Voor de parochie reden genoeg om een feestelijk herdenkingsjaar op touw te zetten.

In dit artikel worden de belangrijkste activiteiten nog eens aangestipt. Reeds begin 2013 werd een comité gevormd om de activiteiten voor te bereiden. Als thema voor het jubileumjaar werd gekozen “Rijkdom in soberheid”, een verwijzing naar de levenswijze van St. Gerlach en naar het voorbeeld van paus Franciscus. Van meet af aan was duidelijk dat de viering een meer ingetogen karakter zou krijgen dan die van het 8e Eeuwfeest.
Vanaf september 2014 vertrok de “Stoptrein – Sint Gerlach”, een reeks beschouwende artikelen in iedere uitgave van het parochieblad waarin op de komende activiteiten gewezen werd, maar waarin ook vaak een verbinding met het verleden gelegd werd. In december werd een kalender met prachtige foto’s huis-aan-huis verspreid waarop de meest aansprekende vieringen vermeld stonden. Tevens werden langs de toegangswegen en rond de kerk banieren opgehangen, zodat het voor iedere bezoeker van Houthem duidelijk was, dat Sint Gerlach iets te vieren had.

Octaaf
Het herdenkingsjaar werd geopend met de viering van het jaarlijkse Gerlachusoctaaf, van 4 tot en met 12 januari. De openingsviering van het octaaf vond plaats op zondag 4 januari met monseigneur Wiertz bisschop van Roermond als voorganger. Onder de vele genodigden bevond zich ook een afvaardiging van de Ridders van het Heilig Graf, die daarmee een verwijzing naar Gerlachs verblijf in Jerusalem gaven. Enkele leden van onze schutterij vormden een erewacht op het priesterkoor. Deze mis werd door KRO/RKK op televisie uitgezonden, wat veel mensen in Nederland en België de gelegenheid gaf om onze fraaie kerk te bewonderen. Het leidde tot veel extra bezoekers in de volgende maanden.
Op de eigenlijke feestdag van Sint Gerlach, 5 januari, was monseigneur Delville bisschop van Luik celebrant.