Met het opblazen van de cruciale verdedigingspunten van het kasteel van Valkenburg, hield Valkenburg op 10 december 1672 formeel op als vestingstad te bestaan. Na 7 eeuwen van dominantie kon de Valkenburcht niet langer als "springplank" worden gebruikt om de vesting Maastricht in te nemen en daarmee was Valkenburg niet langer van strategisch belang. Zoals reeds in ons vorige artikel aangegeven is het zeker, dat na de "ontmanteling" van 1672 veel meer van het kasteel is blijven staan dan de ruïne die we nu kunnen aanschouwen. Zo wordt er in 1682 door de drossaard van het Land van Valkenburg een proces gevoerd tegen een aantal inwoners van Valkenburg, die de overgebleven poorten van het kasteel hadden afgebroken en de materialen (stenen, balken en ijzerwerk) hadden verkocht. Ook in de jaren die zouden volgen had het kasteel veel te lijden onder vandalisme en schroomden de inwoners van Valkenburg niet om er in ruime mate bruikbaar bouwmateriaal te plunderen. Soms uit "winstbejag", echter soms ook uit "noodzaak" zoals zal blijken uit het volgende relaas. We schrijven het jaar 1773. De Bokkenrijdersbenden maken het Land van Valkenburg, dat vrijwel geheel Zuid-Limburg besloeg, onveilig en de Mr. J.G. Fayon, Luitenant-Drossaard van het Land van Valkenburg vervolgt ze dat jaar met harde hand. Een viertal Bokkenrijders zit reeds gevangen in de houten cachotten achter het landshuis van Valkenburg (oude stadhuis in de grote straat), doch weet te ontsnappen. Het is aan dit viertal, waaraan een van de grootste stadsbranden in de geschiedenis van Valkenburg, wordt toegeschreven. In de "Cronijk van Opcanne 1740-1778" staat het als volgt beschreven: "Den 27 april is het grootste gedeelte van het steedje Valkenburgh bij Maestricht afgebrandt. In een groot quartier uur tijds zijn 25 huysen met al wat daerin was in de assche gelegd; daer zijn twee menschen omgekomen en verscheyde door de vlammen beschadight en geschroeyt; de droevige toestand was onbeschrijvelijck.

Na afwisselend door Spaanse en Staatse troepen te zijn veroverd, wordt Valkenburg, na de verovering door Stein-Callenfels in 1644 definitief Staats. Om niet langer een bedreiging te vormen voor Maastricht, ontving Stein-Callenfels ordonnantie om kasteel en stad Valkenburg te "demolieren". Dit "demolieren" zou een maand in beslag nemen, langer dan verwacht daar: "gemerckt het muurwerck vaster en dikker is als men wel vermeent hadde". Op 17 september 1644 was de "demolitie" van kasteel en stad beëindigd en werd de rekening, groot 4659 gulden en 4 stuiver, naar de Staten van het Land van Valkenburg gestuurd. Of het nog niet erg genoeg was dat de Valkenburgers door de sloop hun beschermende muren en kasteel hadden verloren, ze moesten er ook nog voor betalen ! Toch lezen we dat het kasteel in 1646 nog bewoond was en dat er een klein garnizoen Staatse soldaten onder toezicht van een sergeant gelegerd was. Joost van Till, luitenant-drossaard, heeft getracht om in de periode tussen 1655 en 1661 het kasteel weer wat te herstellen en ontving daartoe geld van de Staten van Valkenburg. Tussen 1658 en 1661 vorderde hij van de inwoners van Hoensbroek vrachtdiensten voor het afvoeren van puin en het aanleveren van stenen voor het kasteel. In 1667 wees de Raad van State 600 gulden toe voor verdere reparaties en verbeteringen aan het kasteel. In 1672, beter bekend als het "rampjaar", raakt de Republiek verwikkelt in een oorlog met Frankrijk, Engeland en de bisdommen Keulen en Munster. Lodewijk XIV, de zonnekoning, stuurt op 26 mei 1672 Franse troepen naar Valkenburg en 200 man onder bevel van kolonel de Marseillac bezetten het kasteel. Onder leiding van koning Lodewijk XIV trok het Franse leger op 12 juni bij Lobith verder de Republiek binnen. Reeds op 21 juni 1672 was Utrecht in Franse handen. Na de succesvolle invallen van de vijand kregen raadspensionaris De Witt en zijn anti-Oranjegezinde aanhangers kregen de schuld van alle ellende. Zij zouden het leger hebben verwaarloosd.

Na het beleg van Valkenburg in 1465 breken rustigere tijden aan voor Valkenburg in 1466 en 1467 worden de beschadigde vestingwerken gerepareerd en als Dirck van Pallandt in 1481 sterft volgt hem in 1483 formeel zijn zoon Jan van Pallandt op als "Castelein, drossaet, rentmeister ende amptman van de stadt ende lande van Valckenborch". Daar Jan echter nog minderjarig is, neemt zijn oom Edmond van Pallandt, heer van Maubach, tot september 1494 de functie van drossaard en rentmeester waar. Jan trouwt in 1495 Anna van Culemborg en sterft in 1514. Na zijn dood gaat het ambt over op zijn weduwe Anna, die volgens de domeinrekeningen nog in 1518 de titel 'drossaetdinne' voert, echter reeds vanaf 1516 werd Carculius van Pallandt door hertog Karel de Stoute als plaatsvervangend drossaard aangesteld. Na het overlijden van Anna, zien we dat in 1525 haar zoon Everard van Pallandt, heer van Wittem, door keizer Karel V als drossaard over slot, stad en Land van Valkenburg wordt aangesteld. Everard trouwde in 1527 Margaretha van Lalaing en overleed in 1540 en werd in Culemborg begraven dat hij door zijn moeder Anna had ontvangen. Hiermee kwam een einde aan een eeuw van bestuur over het Land van Valkenburg door de machtige familie van Pallandt. Keizer Karel V stelt op 29 maart 1543 Jan heer van Durbuy, graaf van Oost-Friesland aan als gouverneur van het Hertogdom Limburg en de Karel V verpand in 1543 kasteel, stad en Land van Valkenburg voor 20.000 Luikse gulden aan deze graaf Jan. Jan woonde als drossaard met zijn familie op het kasteel van Valkenburg en heeft er duchtig aan verbouwd en gerepareerd. Reparaties bleken noodzakelijk daar in 1568 de Tachtigjarig oorlog tussen Spanje en de noordelijke Nederlanden uitbrak. In de herfst van 1568 is het kasteel van Valkenburg vermoedelijk korte tijd in het bezit van Willem de Zwijger die met zijn troepen vanuit Aken richting Maastricht optrok en zijn hoofdkwartier op kasteel Wittem had.

Foto: Grafsteen Dirck van Pallandt: M. Habets, 2008 Zoals we konden lezen in het vorige artikel verkeerden de hertogen van Brabant-Limburg en Bourgondie herhaaldelijk in geldnood en werden tegen forse betalingen belangrijke ambten als drossaard van Valkenburg verleend. Op 5 maart 1448 wordt Johan van Cortenbach, afkomstig van het kasteel Cortenbach bij Voerendaal, voor een periode van 5 jaar benoemd tot drossaard van Valkenburg. Deze Jan van Cortenbach schijnt ook na 1453 nog vorderingen op de hertog te hebben gehad, getuige het feit dat Jan van Cortenbach nog tot 1457 op de burcht Valkenburg is blijven wonen. Op 9 mei 1457 maakten de Valkenburgse schepenen Claes Daemen en Thijs Rentmeester bij de overgave van het kasteel, een inventaris op van de huisraad, zijnde eigendom van de hertog. Dat bleek overigens niet veel meer te zijn, dan bij de ambtsaanvaarding door Jan van Cortenbach al aanwezig was geweest. Het drossaardambt wordt in 1453 door de hertog aan Frederik van Wittem, tegen betaling van 400 goudguldens, verleend. Deze Frederik van Wittem was behalve drossaard van Valkenburg ook erfmaarschalk van Limburg, slotvoogd van Dalhem en hoogschout van Brabantse zijde te Maastricht. Een belangrijk heerschap dus. Op 17 februari 1454 was hij te Rijssel (Lille), waar Philips van Bourgondie opriep tot een kruistocht tegen de opdringende Turken, die in 1453 Constantinopel hadden ingenomen. Frederik deed toen de kruisgelofte. Op 13 september 1461, nam hij deel aan een geweldig toernooi, dat ter gelegenheid van de kroning van Lodewijk XI tot koning van Frankrijk, werd gehouden en waar Frederik de hoofdprijs behaalde, zijnde een gouden lans met drie diamanten. Gezien al zijn hoge functies, hoeft het niet te verbazen dat Frederik zich in Valkenburg als drossaard liet waarnemen door zijn oom Dirck van Pallandt.