Het zegenen van brood in de traditie van de verering van St. Gerlach bestaat al sinds mensenheugenis.
Schriftelijke bronnen zijn mij (nog) niet bekend.

Het past in de verering van Gerlach als patroonheilige voor het vee.
De mensen namen (meestal oud) brood mee naar de wekelijkse Gerlachusmis op dinsdagmorgen (of tijdens de viering van het octaaf dagelijks) om het aan het einde van de mis te laten zegenen.
Het brood werd mee naar huis genomen, verdeeld en aan het vee gevoerd om hiermee ziektes bij de dieren af te wenden.
Het getuigt van een groot vertrouwen in de voorspraak van Gerlach.
Maar de mensen hadden natuurlijk ook niet veel keuze in een tijd dat de veterinaire wetenschap nog niet of nauwelijks ontwikkeld was!
Hoewel de agrarische maatschappij grotendeels verdwenen is, heeft het gebruik zich tot in onze tijd (sporadisch) weten te handhaven.
Ik zie tijdens de viering van het octaaf nog wel mensen die een paar broden laten zegenen.

Het Gerlachusbroodje bestaat nog niet zo lang.

Het gebruik werd ingevoerd in tachtiger jaren van de 20e eeuw door wijlen pastoor Keulers.
Hij onderkende al vlug dat de wat ingedommelde cultus van St. Gerlach wel een nieuwe impuls verdiende.
Het aantal agrariërs nam snel af en hij vond dat Gerlach als een van de weinige authentieke Limburgse heiligen weer meer aandacht moest krijgen.
Daarbij werd de aandacht meer gericht op de levenswijze van Gerlach en daarin inspiratie gezocht voor het dagelijks leven van iedereen.
Daartoe werden diverse activiteiten ondernomen, zoals de organisatie van een grote Ommegang in 1990 b.g.v. de herdenking van de 800e sterfdag van Gerlach, de opdracht tot een wetenschappelijk onderzoek van het gebeente van St. Gerlach en een literatuurstudie naar het fenomeen kluizenaar in de 12e eeuw.

Foto: Maurice Essers op de tentoonstelling over de processie in Houthem.

In Houthem begint vrijdag een expositie over processies in Zuid-Limburg. Aan de hand van beelden uit met name Eijsden, Gronsveld en Margraten wordt uitgelegd wat die eeuwenoude tradities betekenen.

HOUTHEM - De foto’s van de bronk in Eijsden en Gronsveld spreken boekdelen. Slierten bruidjes met bloemenmandjes. Jonkheden met vaandels en heiligenbeelden, harmonieën en schutterijen in vol ornaat. Maar ook hele volksstammen die samen de cramignon dansen, met tafels vol vers gebakken vlaaien en de boerenkapel op de muziekkiosk.

Thuiskomen
„De bronk is zeker in plaatsen als Eijsden en Gronsveld nog het feest van de verbroedering”, constateert Maurice Essers, samensteller van de expositie over de processies in Zuid-Limburg, die vrijdag begint in het Heiligdom St. Gerlach in Houthem. „Het brengt de mensen samen. Je ziet dat jongeren die naar elders zijn verhuisd speciaal voor die bronk terugkeren, en dat ook beschouwen als thuiskomen.”
Gerry Jacobs, wethouder in Eijsden-Margraten en zelf jarenlang lid van de Jonkheid van Oost, kan dat alleen maar bevestigen: „Het hele dorp leeft wekenlang toe naar die bronk. De straten worden voor de processie versierd met bonte bloemtapijten, waarbij de buurten elkaar proberen af te troeven. Het is iets van het eigen dorp, waar je fier op bent, en waarbij je die trots ook wilt uitdragen.” De processie is echt iets van het katholieke zuiden.

Afgelopen vrijdag 11 november werd in Houthem de jaarlijkse Sint Martinusviering georganiseerd. Schutterij Sint Martinus trok samen met St. Martinus te paard met bedelaar, CV de Boschrave, JCV de Boschräefkes en de kinderen door de straten van Houthem-Zuid. Zij hadden de zaterdag ervoor in de kantine van VV IASON hun prachtige creaties geknutseld onder leiding van Jong Houthem. Omdat veel leden zowel lid zijn van de schutterij en ook van één van de carnavalsverenigingen, mochten zij in carnavalstenue hun schuttersfunctie uitdragen.

Saluutschoten
Bij terugkomst bij gemeenschapshuis de Holle Eik werd het Sint Martinusvuur ontstoken en werden de aanwezigen getrakteerd op het Sint Martinusverhaal door beschermheer Jan Wortmann. Na het afschieten van enkele saluutschoten genoten de kinderen van allerlei lekkernijen. Aansluitend werd bij het standbeeld van de Boschraaf de Houthemse vastelaovend officieel ingeluid, met het uit de boom halen van de raven en het zingen van het Boschravelied.

Op donderdag 11 november kunnen alle kinderen in Houthem aansluiten in de lampionnenoptocht, waarin schutterij St. Martinus voorop loopt. De kinderen verzamelen met hun mooie lampionnen vanaf 18.15 uur bij de Holle Eik, vanwaar de stoet vertrekt vanaf 18.30 uur. Voor het maken van de lampionnen organiseert Jong Houthem een knutselmiddag op zaterdag 6 november van 14 tot 15 uur in de Holle Eik.

De tocht eindigt weer bij de Holle Eik, waar een St. Maartensvuur brandt. De avond wordt afgesloten door Stichting Jeugdcarnaval de Boschräefkes en CV de Boschrave. De carnavalsverenigingen luiden bij de raaf in het park het nieuwe carnavalsseizoen in.