Deze weg lag voor 1850 op gelijk niveau, maar is later vanaf Vroenhof opgehoogd, wat bij enige huizen in Vroenhof, bijvoorbeeld tegenover de vroegere lagere school en boerderij Broers in de bocht van deze weg nog goed te zien is.
De enige “klompenfabriek(!)” van Houthem bevond zich op hoeve de Bol. Na de Tweede Wereldoorlog werden daar de klompen voor vrijwel het hele dorp gemaakt van populierenhout.

Liefst 5 generaties burgemeesters (Croon) bewoonden Hoeve Croon, ook wel Mariahoeve genaamd. Bert Cordewener vertelde iets over de restauratie van deze boerderij en de aanwezigen konden via een digitale fotopresentatie en gewone foto’s de restauratiemijlpalen volgen.

Het raadsel van wie nou de smid was bij de fraai gerestaureerde smidse op het goed, werd later opgelost door de moeder van onze voorzitter: het bleek mijn opa te zijn, Pierre Sleijpen, die voordat hij met mijn oma een hotel stichtte in Houthem als siersmid werkzaam was in het buurtschap St. Gerlach waar hij toen ook woonde.
Tot grote verrassing van iedereen werden wij op vers gebakken appelgebak en koffie getrakteerd door Inge en Bert. Het heerlijke gebak was gemaakt door hun beide dochters en deze geste werd door iedereen enorm op prijs gesteld.

Een groot dankwoord voor Jef Moobers en zijn dochter Astrid, Guillemine en Pierre Jongen, Inge en Bert Cordewener en hun dochters is op zijn plaats. Iedereen heeft volop genoten van deze wandeling en bijbehorende uitleg, zo mocht ik na afloop ervaren.

Foto: Ger Jongen, Tini van Laar Wondergem, Pierre en Guillemine Jongen, Inge Cordewener-Lemmens, Jef Moobers en Bert Cordewener.

Daartegenover bij de huidige woning van Knops lag eveneens een kleine boerderij met enige koeien en een paard, erg kleinschalig veelal. Rechts naast de Klaterstraat lag boerderij Steinbusch.
Iets verder naar Houthem toe lag een inmiddels afgebroken stal met een huiswei van Harie Philippi, op de plek waar nu Jef Voncken woont.
In de gebouwen rond de huidige boerderij Pinckers woonden allen familieleden van Philippi (ook het toenmalige hoofd van de lagere school).
Meestal hadden de boeren enige koeien, paarden en enige bunder land. De bekende kantonnier van Vilt, Frans Sieben, had een boerderijtje waar enige jaren later Frits Pellemans een kippenboerderij begon.
Boer Coenjaerts (uit Ransdaal) vestigde zich in de boerderij die toen van de gezusters Willems (zussen van de kassier van de Boerenleenbank te Houthem) was. Boer Coenjaerts was uiteindelijk de laatste boer die gebruik maakte van de overweg in Strabeek, die via het “Sjterk loak” leidde naar de weilanden en akkerlanden rond de “Schreub”.

St. Gerlach
Achter de bomenrij tussen Strabeek en St. Gerlach lag een grote boerderij (van de familie Curfs) waar later Sjeuf Bastings een fruithandel begon en in 1962 een grote diepvrieskluis in gebruik nam.

Schuin daartegenover lag een schuur van “Jüpke” Ackermans, die plaats gemaakt heeft voor de woning van o.a. de familie Limpens. Jüpke woonde waar nu Mia Slenter-Ackermans woont.
Deze boerderij is als bedrijf gestopt omstreeks 1960; naast een paard bezat men een vroeger een os die als trekdier werd gebruikt. De familie Ackermans bakte nog lang na de oorlog het brood in de nog bestaande bakoven.
Daarnaast lag boerderij Roobroeks. Van boerderij Roobroeks, trouwde dochter Rosalie met Pierre Hambeukers.

Voorgevel van hoeve de Bol in 1950 (foto Fons Heijnens)

Hoeve de Bol ligt op de hoek van de Vauwerstraat en de provinciale weg. Pierre Jongen woont daar nog steeds. Hij volgde zijn vader die er in 1935 met zijn gezin kwam wonen, op in 1959. Het was een gemengd bedrijf met o.a. twee paarden. De koeien graasden waar nu Franciscusoord ligt.

Hoeve de Croon (de spoorbrug, iets noordelijker heet daarom “Croaner Brök” ) werd bewoond door de familie Meex (nu familie Bert Cordewener). Eeuwen geleden woonde daar een aanzienlijke familie Croon. Albert Meex is in 1965 met het bedrijf gestopt. Dit was ook gemengd bedrijf zoals vrijwel alle boerderijen in die tijd met o.a. twee paarden.
Math. Broers bezat de grote boerderij naast de “Ploes”. Zoon Guus heeft de boerderij nog tot in de jaren ’90 voortgezet.
Lambert, zijn broer, heeft later de boerderij van de familie Roebroeks, oostelijk van de oprit naar Château St. Gerlach overgenomen.
Waar nu het hotel ligt op het landgoed St. Gerlach, lag vroeger boerderij Laeven. Frans Laeven heeft het bedrijf, dat vijf paarden had, tot ca. 1975 beheerd.

Vroenhof
Vanaf Meerssen Vroenhof binnenkomend lag rechts nog vóór Huize Vroenhof een klein gemengd bedrijf met een paard van Giel Lazarus en daartegenover had Jan Caelen een boerderijtje.
Daarnaast woonde Jef Frissen, wiens weduwe later zou hertrouwen met Alf. Caelen, op een boerderij.
En daarnaast had Harrie Senden een gemengd bedrijf met een paard, het bedrijf is gestopt in 1980.

Boerderij Ronckers in het midden van de vorige eeuw
(foto Heemkundevereniging)

Houthemwaarts lag links de boerderij Ronckers (Habetsleen). Deze oude carréboerderij wordt momenteel opnieuw opgebouwd door René Bemelmans. Zoon Nico Ronckers is in 1992 gestopt met het bedrijf. De familie Ronckers was afkomstig van Cottesen bij Vijlen.

Daarnaast woonde Giel Frissen op een boerderij die gestopt is in 1956. Hij bezat twee paarden.
Tegenover het tankstation ligt een grote boerderij, destijds bewoond door de familie Caelen. De familie Caelen kwam uit Rijckholt. Drie dochters gingen naar het klooster en zoon Jan was getrouwd. Jules werd de opvolger en het bedrijf had na de oorlog vier paarden en ging door tot 1970. De (ongehuwde) zusters Net en Fien genoten enige bekendheid in Houthem, want ze wisten “alles” van wat in het dorp gebeurde. Thans heeft de boerderij een woonbestemming.

George Frissen, de vader van o.a. Jan Frissen, kwam uit Itteren en heeft nog enige jaren een boerenbedrijf op het Gemeentebroek gehad. Daarna begon hij samen met zijn echtgenote Maria een boerenbedrijf waaruit later het mechanisatiebedrijf Frissen ontstaan is. Het was een gemengd bedrijf met drie paarden. Het boerenbedrijf is gestopt omstreeks 1970.

Waar nu de familie Engelbert woont, was na de oorlog een gemengd bedrijf (een paard) en een camping van de familie Genders-Brands. Genders was getrouwd met een zuster van Léon Brands (Ravensbos). In 1957 heeft Jef Engelbert dit bedrijf voortgezet.

Hubert Cerfontaine kwam vanuit Berg en Terblijt in 1938 een bedrijf beginnen waar nu nog zijn zoon Jean woont. Het was een gemengd bedrijf met melkhandel. Jean heeft dit bedrijf later als eierhandel voortgezet. Momenteel heeft de Ruiterclub daar haar domicilie.

Guus Jakobs had een kleine boerderij in Vroenhof 42, zijn opvolger Giel is in 1977 gestopt.

St. Gerlachstraat

Aan de St. Gerlachstraat bewoont Jef Moobers een van de oudste boerderijen van Houthem. Een van de eerste bewoners van boerderij Moobers was de vooraanstaande familie van Caldenborgh. De van Caldenborghsweg is naar deze familie vernoemd. In de boerderij bevond zich vroeger een brouwerij en een café dat ooit het stamcafé van de Houthemse schutterij was. De naam bij de ingang “Schuttershof” wijst daar nog op. Eeuwen geleden behoorde ook het hotelpand Curfs-Couvreur tot dit complex.
De Houthemse onderwijzers Sjeng en Willy Curfs waren afkomstig van dit hotel, waar ook nog enige tijd agrarische activiteiten plaats vonden.

Onderstestraat
Richting Geulhem dreef Jef Quadvlieg een melkhandel en boerderij. In 1961 werd dat bedrijf overgenomen door Sjeng en zoon Wiel Schoenmaekers.

Lambert Frijns had in de Onderstestraat een boerderijtje waar nu de basis-school ligt.
Tussen de pastorie en het cachot, ongeveer ter plekke van de Baron de Selysstraat, was nog een oude boerderij, waar het laatst het gezin van Sjeng Schoenmaekers woonde en het boerenbedrijf uitoefende. Het pand werd afgebroken. De familie verhuisde naar de boerderij van Jef Quaedvlieg.

Landgoed St. Gerlach
Hoeve St. Gerlach werd vóór de oorlog van de familie Schoenmaeckers overgenomen door de familie Pierre Erens. Later zetten zijn zonen Jef en Wiel het bedrijf (10 paarden en 54 ha. landbouwgrond) voort totdat het gehele complex in 1996 gerenoveerd werd tot Château Hotel St. Gerlach. Jef verhuisde met zijn gezin naar Sibbe.

Rondebos
Hoeve Rondebos (in oude huuraktes “Pachthoeve ’t Rondenbösjke” genaamd) aan de Stevensweg op de noordhelling boven Houthem, was aanvankelijk een schaapskooi, een plek waar schapen bijeen werden gedreven. In deze pachthoeve woonde de familie Schoenmaeckers en vanaf 1910 de familie Schaepkens. Tot ca. 1980 heeft hier een gemengd bedrijf bestaan met ongeveer 10 ha. landbouwgrond en twee paarden.

Tot zover een beschrijving van een wandeling door het Houthem van rond de Tweede Wereldoorlog. Misschien zijn de gegevens niet helemaal compleet of correct. Lezers worden daarom uitgenodigd aanvullende informatie aan te leveren.

De toekomst
De toekomst voor het boerenbedrijf ziet er niet rooskleurig uit. De aankoop van boerderij en land is duur, het werk is ondanks de toegenomen mechanisatie arbeidsintensief en de opbrengst loopt door de concurrentiepositie van andere landen in Europa terug. Men moet aan vele regels, opgelegd door de overheid, voldoen. Vakantie is er niet of nauwelijks. Veel boerderijen worden, indien mogelijk, omgebouwd tot woon- of vakantieappartementen. Het land wordt aangekocht door Stichtingen die er andere bestemmingen voor zoeken. Bijvoorbeeld de Stichting Het Limburgs Landschap heeft het natuurontwikkelingspark Ingendael al ingericht. De enige boeren die overblijven zijn boeren waarvan een of twee kinderen het boerenbedrijf willen voortzetten en waarvan de ouders al een boerderij en land in bezit hebben. De kleine “keuterboer” zoals die tot medio van de vorige eeuw voorkwam is grotendeels verdwenen.

Met dank aan Pierre Jongen en Jef Moobers.

Sommige gegevens zijn afkomstig uit:

Houthems Verleden (H.J.J. Philippens)
Houthem in cijfers (Fons Heijnens)
Houthem en St. Gerlach in de literatuur (Fons Heijnens)
Geschiedenis van de landbouw in Limburg in de 20 ste eeuw ( Prof. Dr Janssen et al)
Serie Oet vreuger jaore (A. Lemmerling)
Eten en drinken in het Geuldal (R. van der Heijden en G. de Heus, Jaarboek 1996 Historische en Heemkundige Studies in en rond het Geuldal)

noten
1. Een bunder was toen een veel gebruikte naam voor een oppervlaktemaat. Een bunder is 20 roe en een roe is 414 m2. Een hectare (ha) is 24 roe. 889 Bunder is ca 800 ha.
2. Jef Moobers heeft bovendien een overzicht opgesteld in 1998 met een beschrijving van vrijwel alle boerderijen in Houthem. Daarvan is in dit artikel dankbaar gebruik gemaakt.