De grafkelder werd aan het einde van de negentiende eeuw gebouwd door de familie Loisel. Roger Loisel was van 1870 tot 1891 burgemeester van Valkenburg. Hij was ook betrokken bij de oprichting van de ‘vereeniging voor vreemdelingenverkeer’ Het Geuldal, de voorloper van de huidige VVV Zuid-Limburg. De eerste bijzetting vond plaats in 1892, het jaar waarin ook het protestantse kerkje zelf in gebruik werd genomen. Wat met het familiegraf van de Loisels en de andere historische graven in Valkenburg gebeurt, is nog niet duidelijk. "We moeten eerst maar eens kijken wat we precies in huis hebben", zegt de wethouder. "Dat wordt duidelijk als het bureau die inventarisatie heeft afgerond." Het is in elk geval de bedoeling dat bijzondere graven bewaard blijven, benadrukt wethouder Kleijnen: "Het is een stukje geschiedenis dat we uiteraard niet verloren mogen laten gaan", zegt hij. "Bovendien gaat het om de laatste rustplaats van overleden Valkenburgers. Je zou de graven alleen al uit respect voor die mensen moeten koesteren."

Maar ook daar komt eindelijk schot in. Hier moet wel sprake zijn van voorfinanciering door het kerkbestuur, maar dat achten wij verantwoord, omdat het aantal grafnissen (voor zerken) en het aantal urnen-plaatsen (voor crematie-urnen) van dien aard is dat door verhuur daarvan, de kosten gedekt zullen worden. Zoals het bouwschema nu voorligt, zou de grafkapel voor het begin van de bouwvakvakantie gerestaureerd moeten zijn. Indien u belangstelling heeft voor een grafnis of een urnenplaats, neem dan contact op met de heer Jos Lodewick, die namens het kerkbestuur deze zaak behartigt.

Volgens een mededeling van mevrouw Th. Burny-de Selys de Fanson aan begrafenisondernemer Strijbos moet dit haar in 1921 jonggestorven broertje Robert de Selys de Fanson zijn. Volgens de heer W. Boersma lijkt het aannemelijk dat de stoffelijke resten van de twee vrouwen afkomstig zijn van Maria Elisa Georgina de Selys de Fanson-Corneli († 1932) en Eugenie de Selys de Fanson-de Woot de Trixhe († 1934), respectievelijk de moeder en de echtgenote van Robert baron de Selys de Fanson († 1946). Ook de stijlkenmerken van beide kisten rechtvaardigen deze aanname.

Alle kisten bestonden uit een houten buitenkist en een zinken of loden binnenkist. Zij waren in meer of mindere mate aangetast. Alleen opmerkelijk was een houten kruis met een houten corpus op de kist van vermoedelijk Eugenie de Selys de Fanson-de Woot de Trixhe. Het zal na restauratie een plaats krijgen in een van de neven¬ruimten van de kerk. Dit geldt ook voor een rijker bewerkt metalen kruis dat was aangebracht op de kist van Elise Corneli-Raikem († 1909). De overige kruisen en alle kisten met beslag waren van onvoldoende waarde om, mede in relatie tot hun technische staat, te worden bewaard. Daarom zijn ze, na fotografische documentatie door de heer J. van Aken, tezamen met alle stoffelijke resten op 8 juni 1999 te Geleen gecremeerd.

De meeste stoffelijke resten waren grotendeels vergaan, maar nog zeer globaal herkenbaar. Zo kon worden vastgesteld dat Robert de Selys de Fanson († 1946) slechts één arm had met aan zijn hand twee trouwringen. Blijkens de inscripties waren die van hem en zijn echtgenote.

Na de ontruiming zijn de storende grafnissen in de oostelijke zijbeuk verwijderd. Zoals hiervoor reeds werd opgemerkt waren de voorkanten en de zijkanten van de onderste en de bovenste grafnis als één geheel uitgevoerd, dus zonder sporen van een latere dichting aan de kopzijde. Dat maakt aannemelijk dat deze nissen zijn gebouwd na het overlijden van Robert de Selys de Fanson in 1946, wiens stoffelijk overschot in de onderste nis was bijgezet. Dat houdt in dat Florent de Selys de Fanson († 1941) en Ghislaine de Selys de Fanson († 1943), die beiden in Stockholm zijn overleden, hier later zijn bijgezet. Aan de aard van het metselwerk kan men afleiden dat Ghislaine de Selys de Fanson en Robert de Selys de Fanson tegelijk met de bouw van de grafnissen zijn bijgezet. Aan de afwijkende dichting van de middelste grafnis zou men kunnen afleiden dat Florent de Selys de Fanson († 1941) later is bijgezet.

Na de sloop van de oostelijke grafnissen kwam een vloer met een rijk-geschakeerd patroon vrij in aansluiting op de vloer van het centrale deel van de kapel. Dat rechtvaardigt de conclusie dat daar de tombe oorspronkelijk stond opgesteld. In het noordelijk deel werd een gecementeerde vloer van recente datum aangetroffen. Onduidelijk is, of en waarom de vloertegels daar tijdens de verplaatsing van de tombe zijn weggekapt. Ook is het denkbaar dat daar, naast de oorspronkelijke plaats van de tombe, een kleine verhoging was als verbinding met een trap naar de zij-ingang van de kapel. Het verdient aanbeveling tijdens de restauratie het hiervoor vermelde archeologisch onderzoek onder meer uit te voeren ter plaatse van het gecementeerde deel van de vloer.

Op 17 juni 1999 is de onderste westelijke grafnis geopend en geruimd. Volgens mededeling van de heer P.J.J.M. Strijbos werden hier een grote en twee kleine houten kisten aangetroffen. In de grote houten kist bevond zich een metalen kist.
Volgens de heer Strijbos was er kennelijk sprake van stoffelijke resten van drie personen die daar opnieuw waren bijgezet. Dat maakt het zeer aannemelijk dat het gaat om drie leden van de families Schoenmaeckers en Corneli, van wie de namen op de afdekplaat staan vermeld. Al deze resten zijn op 17 juni 1999 gecremeerd.

Na de ontruiming van de grafkapel op 8 juni 1999 is de monumentale tombe van het echtpaar Corneli-van Heemstra tijdelijk opgesteld in de noordwesthoek van de Sint-Gerlachuskerk.
Op 1 oktober 1999 is de kist geopend in aanwezigheid van de heren W. Boersma, J. Lodewick en P. Mertens (afbeelding 9). Er werden twee op elkaar geplaatste houten kisten aangetroffen zonder kruisbeelden. Op de bovenste kist bevond zich een koperen plaat met de tekst ANNA ELISABETH BARONNE VAN HEEMSTRA, VEUVE DE MONSIEUR JOSEPH CORNÉLY DÉCÉDÉE LE 29 FÉVRIER 1888 À TOURS AGÉE DE 41 ANS. Op de onderste kist was een koperen plaat aangebracht met het opschrift MARIA JOSEPHUS HUBERTUS CORNELY DÉCÉDÉ LE 16 JUIN 1887 AGÉ DE 52 ANS.
In beide kisten werd een loden kist als omhulling van een houten kist aangetroffen. Aan een vinger van Anna van Heemstra werden twee trouwringen gevonden die blijkens de inscripties toebehoorden aan haar en haar echt-genoot. Deze trouwringen bevinden zich thans op de pastorie, tezamen met de trouwringen van Robert de Selys de Fanson († 1946) en zijn echtgenote Eugenie de Selys de Fanson-de Woot de Trixhe († 1934).
Aan de buitenkisten waren sierlijke verchroomde handvaten en knoppen bevestigd. Tezamen met de naamplaten worden deze in de sacristie bewaard. Na fotografische documentatie door de heer J. van Aken zijn de stoffelijke resten en de rest van de kisten op 2 oktober 1999 gecremeerd te Geleen.

De lege grafkist is als museaal object opgesteld in het oostelijk trappenhuis tussen het priesterkoor van de kerk en de oude keuken van het château.

Herinnering
De as van alle stoffelijke resten die gecremeerd zijn zal in een stijlvolle urn een waardige plaats krijgen in de voorhof van de huidige sacristie vóór de oostgevel van de grafkapel. De namen van deze overledenen zullen worden vereeuwigd op een hardstenen plaat die de dichtgezette toegang tot de grafkapel zal markeren. Aldus zal op waardige wijze de herinnering aan hen bewaard blijven.


NOTEN
1Bij de samenstelling van deze bijdrage is dankbaar gebruikgemaakt van het constructieve commentaar van drs M.Th.L.W. Boersma
2Kerk met monumentnummer 36789 en grafkapel met monument¬nummer 469309 als onderdelen van een complex met monumentnummer 469319
3NÉ À SAINT-GERLACHE LE 7 AVRIL 1858 décédé à Menton (France), muni des secours de la religion LE 20 JANVIER 1877 et enterré dans le caveau de sa famille à Houthem St-Gerlache, le 27 du même mois
4Volgens de Grote Van Dale 1999 is een sarcofaag een stenen doodkist
5Literatuur
Echo's uit Houthems verleden door H.J.J. Philippens, 1992
Château Sint-Gerlach. Van kluizenaarsverblijf tot hotelrestaurant door L.J.J. Willems e.a. in Jaarboek 1996 van HHSG
Landgoed Sint-Gerlach door A.G. Schulte en A.A.M. Warffemius in de Geïllustreerde Beschrijving (GB) 1999 van de RDMZ
6H.J.J. Philippens vermeldt in Echo's uit Houthems verleden: De weduwe barones Anna van Heemstede, kwam met de gemeente Houthem tot een accoord om zeven percelen land gelegen te Rimburg ter waarde van ƒ 1.350,- aan deze af te staan onder conditie dat de gemeente "eeuwig ten dage" hun grafkelder, gelegen op haar "eigendom" zou onderhouden. .... De grafkelder met een oppervlakte van zes vierkante meter.... Dat strookt globaal met de oppervlakte van de oostelijke zijbeuk.

Tot op heden zijn geen bouwsporen gevonden die wijzen op een bouw van de kapel in twee fasen. Of zijn de plannen later gewijzigd en is er toen besloten tot de bouw van de huidige grotere grafkapel? Dat kan dan tevens leiden tot een verklaring van het feit dat Elise Corneli-Raikem via haar legaat in 1909 de parochie met het "eeuwigdurend" onderhoud belastte.

BIJLAGE I. NAAMLIJST VAN STOFFELIJKE RESTEN

1Jacques Schoenmaeckers (1768-1839)
2Elise Corneli-Schoenmaeckers (1793-1866)
3Antoine Corneli (…… -1872)
4Joseph Corneli (1834-1887)
5Anna Corneli-van Heemstra (1847-1888)
6François Corneli (1831-1903)
7Elise Corneli-Raikem (1834-1909)
8Robert de Selys de Fanson (1921-1921)
9Maria de Selys de Fanson-Corneli (1840-1932)
10Eugenie de Selys de Fanson-de Woot de Trixhe (1860-1934)
11Ghislaine de Selys de Fanson (1919-1943)
12Robert de Selys de Fanson (1861-1946)
13Florent de Selys de Fanson (1884-1941)
( )Albert Corneli (1858-1877)