Geen sensatie

Waarom verwachtte men bij het echtpaar Langendijk een sensatie, die er niet was? Mevrouw Langendijk-Van Moorst nam tijdens de oorlog de zorg op zich voor het kleine meisje Anna Henriette Beekman, wier joodse ouders het kind lieten onderduiken. Kort daarop werden de vader en moeder van Anneke door de nazi's gearresteerd. Zij zijn in een Duits concentratiekamp omgekomen In de naoorlogse jaren beeft de zaak-Anneke Beekman aanleiding gegeven tot veel rumoer. Anneke was gedurende de oorlog ondergedoken bij de dames Van Moorst, die destijds nog te Hilversum woonden. Toen een joods familielid van het meisje het na de oorlog opeiste, weigerden de dames Moorst het kind af te staan. Zij hadden het een katholieke opvoeding gegeven en toen door het joodse familielid de justitie te hulp werd geroepen, brachten zij Anneke naar een onbekend gebleven plaats . Mevrouw Langendijk-Van Moorst is in verband hiermee herhaaldelijk door de Justitie gehoord. Zij werd zelfs enkele keren in arrest gesteld, maar zij weigerde de plaats, waar Anneke Beekman zich bevond te noemen. Haar zuster Elisabeth van Moorst onttrok zich aan het onderzoek door de vlucht en is nog steeds niet opgespoord. Ook Anneke werd, ondanks ijverige nasporingen van de politie, nooit gevonden. Het meisje verkeert echter in blakende welstand en heeft haar middelbare studies met succes volbracht. Zij is dinsdag meerderjarig geworden en dit was de oorzaak van de verhalen en geruchten van de laatste dagen. Nu zij meerderjarig is, kan zij gaan en staan waar zij wil en men veronderstelde blijkbaar, dat Anneke meteen vanuit haar schuilplaats in triomf naar haar pleegmoeder te Houthem zou gaan.

„We hebben Anneke niet gezien en we hebben op welke manier ook geen enkel contact met haar gehad”, zeide de heer Langendijk. „Voorlopig verschijnt zij stellig niet in bet openbaar laat staan dat zij naar Houthem zou komen. We hebben van hogerhand een tip gekregen, om alles verder zo rustig mogelijk te houden.
Eigenlijk ten overvloede. Dat waren we toch al van plan en dit is ook de wens van Anneke. Niemand heeft behoefte aan nieuwe sensatie naar aanleiding van deze zaak Anneke zelf wel het allerminst. Zij wil in rust verder baar eigen leven leven. En de uitstekende opvoeding, die zij heeft gekregen, is er een waarborg voor dat zij ook bereikt wat zij wil. Later, als niemand meer aan deze zaak denkt, komt zij wellicht ons in Houthem bezoeken. De eerste tijd is daar echter geen sprake van.”

----------

Huize Vroenhof 61 was stevig vergrendeld : ANNEKE BEEKMAN IN HOUTHEM

HOUTHEM, 28 november (Eigen red.). Anneke Beekman kwam dinsdagavond voor de tweede keer deze week in Houthem aan, waar zij haar intrek heeft genomen bij haar pleegmoeder mevr. Langendjjk-Van Moorst, Vroenhof 61. Maandagavond bracht het enige tijd geleden 21 jaar geworden meisje ook reeds een kort bezoek aan haar pleegmoeder. Zij kwam toen uit Belgisch Limburg, waar ze in de buurt van Tongeren verblijf had gehouden. In de loop van maandagavond was ze echter weer teruggekeerd, zij het niet naar haar vorige verblijfplaats bij Tongeren. Dinsdag werd het oude statige herenhuis, waarin de heer en mevrouw Langendijk-Van Moorst wonen, de gehele avond belegerd door een legioen van journalisten, niet alleen van binnenlandse, doch ook van buitenlandse bladen. Het toegangshek tot het huis was echter stevig vergrendeld en de huisbel was afgezet, zodat langdurig drukken op de belknop geen resultaat had. De meute van journalisten jachtig op nieuws kreeg geen contact met de bewoners.

PER TELEFOON

Een telefoon kan men echter niet afzetten, alhoewel men natuurlijk kan weigeren de haak van de hoorn te nemen. Niets is echter zo irriterend als een rinkelende telefoon en men kan nooit weten of de rafelende bel niet belangrijk nieuws ingesloten houdt. Na het draaien van nummer 3120 ging de zoemtoon na niet al te lange tijd met een klik in een verbinding over. Mevrouw Langendijk-Van Moorst die aan het toestel kwam, wilde echter aanvankelijk geen uitsluitsel geven op de vraag of Anneke Beekman in het herenhuis aanwezig was. De familie was in vergadering, deelde zij mee. Naar later bleek met de advocaat, die de belangen van het meisje behartigt.

POLITIE-ASSISTENTIE

Omstreeks half tien verschenen drie politiemannen bij de woning Vroenhof 61. Zij betrokken tijdelijk de wacht bij de toegangsweg tot het herenhuis. Een grote zwarte auto gleed even later voor. Een gehaaste heer stapte uit en snelde door het hek, dat de heer Langendijk persoonlijk opende en snel weer stevig op slot deed. Dit was voor de politiemannen het sein om in te rukken.

De wachtende journalisten vonden het toen ook welletjes en dropen een voor een af. Desondanks konden we later op de avond toch de bevestiging krijgen dat Anneke Beekman bij de familie Langendijk-Van Moorst in Houthem verbleef.

bron: Limburgsch Dagblad, 29/11/1961

Hij heeft ook al een tekst bedacht die op de plaquette bij dat monument zou kunnen worden aangebracht: Overkant van het water het leven gelaten Terugzien... later aan de overkant "Ik vind die zinnen wel toepasselijk", legt hij uit. "Die jongens vlogen over het water - de Noordzee naar Nederland. Om hier, ver van huis, in dat weiland over de overzijde van de Geul, het leven te laten." Vijf jaar geleden heeft Essers dat idee al eens voorgelegd aan de gemeente. "De toenmalige burgemeester, Constant Nuytens, voelde daar wel iets voor", herinnert hij zich nog. "Maar hij stuurde me door naar een ambtenaar, die deed er verder niks mee. ‘Al die oude geschiedenissen', zei hij, ‘wat moeten we daarmee?' En zo kwam het plan uiteindelijk in een bureaula terecht; ik heb er nooit meer iets van gehoord." Het idee laat Essers echter niet los. "We mogen die piloten niet vergeten", onderstreept hij. "Die jongens hadden familie. Ouders, broers en zussen, wellicht zelfs kinderen. Misschien zwaaiden die hen uit toen ze naar Europa vertrokken. Wie weet hoe die familie uitkeek naar hun terugkeer." Essers heeft alle informatie die hij in de loop van de jaren heeft verzameld over de neergestorte vliegtuigen netjes opgeborgen in een map. "Ik hoop dat zich iemand meldt die me wil helpen om dat monument alsnog gerealiseerd te krijgen", zegt hij. "Dat zijn we die jongens gewoon schuldig." In Valkenburg vindt de 4 mei-herdenking maandagavond plaats op de Cauberg. Om 19.15 uur is bij de Lourdesgrot een korte bezinning. Daarna is een stille tocht naar de gedachteniskapel, waar om 20.00 twee minuten stilte is, gevolgd door kransleggingen.

September 1944: toenmalig kasteeleigenaar Robert de Selys de Fanson nodigt geallieerde bevrijders uit. Een van de gasten, een Afro-Amerikaanse soldaat, zit met zijn pistool te spelen en vuurt per ongeluk een kogel af. Om te voorkomen dat z’n donkergekleurde kameraad zwaar bestraft wordt, neemt de blanke Joseph de schuld op zich. „Een daad van grote edelmoedigheid”, vindt Oostwegel, die na de grafadoptie contact zoekt met de familie van de gesneuvelde militair. In de jaren daarna vat de Houthemmer het plan op om een film te maken over Ryan: „Een korte documentaire van een minuut of twintig met interviews.” Maar zoals dat wel vaker gebeurt, wijkt het eindresultaat behoorlijk af van het oorspronkelijke idee. Een rolprent van vijftig minuten is het geworden, geregisseerd door Robin Peeters en geproduceerd door Mosasaurusfilm. Met opnames uit Nederland, België en de Verenigde Staten, waar onder anderen Josephs oudste broer Robert is geïnterviewd. In de film staat Jefferson Wiggins symbool voor de zwarte militairen in het raciaal gesegregeerde Amerikaanse leger, die hun steentje hebben bijgedragen aan de bevrijding van Europa. Wiggins werkte in 1944 als grafdelver op de dodenakker in Margraten. Delen van het gesprek dat Mieke Kirkels voor het project Akkers van Margraten met hem voert, zijn te zien. „Net als zeldzame privé-opnames van de bevrijding van Zuid-Limburg”, vult Oostwegel aan. Hij bestempelt Het kogelgat van Château St. Gerlach als een ‘bijzonder indrukwekkend document’. „Ik heb 55 jaar rondgelopen met dit verhaal en ben zeer trots op de film. Deze documentaire is niet alleen een eerbetoon aan Joseph, maar aan alle jongens die ervoor hebben gezorgd dat we nu in vrijheid kunnen leven. Voor mij is de cirkel nu rond.” Het kogelgat van Château St. Gerlach gaat morgen in première in het kasteelhotel. Voor de voorstellingen van 16, 18 en 20 uur, zijn nog kaarten (15 euro, inclusief consumpties) verkrijgbaar. Reserveren: 043-6088888.

Margraten en Luxemburg doen alles zelf.” Heeft dat geen invloed op de kwaliteit van de herdenking? „Nee, dat zegt niets. In Margraten hebben we met Memorial Day de grootste ceremonie in Europa. Dat is een gegeven. Ik vergeleek eens foto’s van de begraafplaatsen in Margraten, Henri-Chapelle en de Ardennen, gemaakt na de plechtigheid op Memorial Day. In Margraten lag bij de helft van de graven bloemen, op de andere twee begraafplaatsen waren dat er véél minder. Margraten heeft een sterke band met de mensen om zich heen. Dat zie je aan het feit dat alle 8301 graven zijn geadopteerd.” Wat betekent Memorial Day voor jou als Nederlander? „Het belangrijkste is voor mij dat de ceremonie op een waardige manier verloopt. En als dát goed is, probeer ik andere mensen bewust te maken van waar Memorial Day voor staat. Dus als een driesterrengeneraal tegen mij komt klagen over het feit dat hij achter een generaal met twee sterren moet zitten, dan zeg ik daar wat van. Memorial Day gaat niet om zien en gezien worden, maar om het herdenken van de jongens en mannen die de ultieme prijs hebben betaald. Het is prachtig dat allerlei hoogwaardigheidsbekleders aanwezig zijn, maar voor mij zijn de familieleden van de omgekomen soldaten de echte very important persons. Morgen begeleiden we twaalf families. Daar zijn we hier trots op.” Welke Memorial Day staat je nog het meest bij? „Ik kan me één editie herinneren die plaatsvond in een storm. De vlaggenmasten dreigden het te begeven en alle 1100 stoelen lagen op een gegeven moment plat op de grond. Mensen dachten dat het daarom niet doorging. Onterecht: Memorial Day gaat altijd door. En het bezoek van koningin Beatrix in 2010 was bijzonder. Ik kan me het voorgesprek met de hofdame nog goed herinneren. Ze vroeg wat ik ging doen als het zou gaan regenen. Niets, zei ik, want we mogen best één keer per jaar een nat pak overhebben voor de mannen die sneuvelden in de oorlog.

De hofdame zei dat ze mijn visie bewonderde, maar vroeg of ik geen beter idee had. Om mijn suggestie dan een paraplu op te steken, kon ze niet lachen. Heb ik uiteindelijk een tent moeten plaatsen.” Hoe wordt iemand ceremoniemeester tijdens Memorial Day? „Na mijn opleiding tot aardrijkskunde- en geschiedenisleraar lagen de banen niet voor het oprapen. Dat was in 1991. Een kennis van mij had een tijdelijk baantje bij de Amerikaanse Begraafplaats en zei dat er één vaste baan vrijkwam. Uiteindelijk kreeg ik de vaste aanstelling, onder één voorwaarde. Een bezoekje aan de kapper. De directeur vond dat mijn haar niet onder het boord van mijn overhemd mocht uitkomen. Tot 1996 zorgde de Amerikaanse ambassade in Den Haag nog voor de organisatie van Memorial Day in Margraten. Vanaf 1997 deden wij het, en vanaf 2000 ben ik ceremoniemeester.” Dat is wel iets héél anders dan leraar, toch? „Bij mijn baan horen veel administratieve taken die een leraar niet heeft, maar toch valt het wel mee. Het voordeel van mijn opleiding is dat ik dingen kan overbrengen. Daar heb ik profijt van tijdens de vele rondleidingen die ik geef. Jaarlijks ontvangen we zo’n 300 tot 400 familieleden van hier begraven soldaten. Die vertellen we onder meer over de geschiedenis van de begraafplaats en hoe het onderhoud wordt geregeld. Ik leg niemand mijn mening op, maar ik vind dat families destijds een goede keuze hebben gemaakt door de soldaten hier te laten begraven. De Verenigde Staten hebben de belofte gedaan eeuwig voor ze te zorgen. En dat doen ze. Alle Amerikaanse begraafplaatsen zien er nog perfect uit. Op gewone begraafplaatsen worden graven na een bepaald aantal jaar geruimd.” Ken je de geschiedenis van alle 8301 soldaten die in Margraten zijn begraven? „Tegen de mannen die hier worden opgeleid, zeg ik altijd dat ze over ieder graf iets moeten kunnen vertellen. Op zijn minst over de marmersoort waar de grafstenen van zijn gemaakt. Uiteraard kennen we niet de exacte historie van iedere soldaat.

Maar aan de hand van de geschiedenis, de eenheid waarin hij diende en zijn sterfdatum kunnen we over iedere militair iets vertellen. Dat vind ik een vereiste.” Bij de viering van 60 jaar bevrijding in 2005 werd Margraten bezocht door toenmalig president George Bush van de Verenigde Staten. Staat ons een bezoek van Obama te wachten bij 70 jaar? „Dat denk ik niet. De focus zal de komende jaren vooral liggen op 100-jarige herdenkingen, centennials, rondom de Eerste Wereldoorlog.” De plechtigheid begint morgen om 15.00 uur op de Amerikaanse Begraafplaats in Margraten. De toegang is gratis. Paspoort van Frenk Lahaye Frenk Lahaye (49) is geboren in Maastricht, maar getogen in Houthem. Daar woont hij nog steeds. Lahaye, alleenstaand, is vader van een drieling. Twee jongens en één meisje van 15 jaar oud. Na de middelbare school volgde Lahaye een opleiding tot aardrijkskunde- en geschiedenisleraar. Hij werd nooit docent, maar trad in 1991 in dienst van de American Battle Monuments Commission (ABMC). De ABMC is een overheidsorganisatie van de Verenigde Staten die belast is met het beheer van Amerikaanse begraafplaatsen, onder andere die in Margraten, en oorlogsmonumenten in het buitenland.