Foto: Maurice Essers op de tentoonstelling over de processie in Houthem.

In Houthem begint vrijdag een expositie over processies in Zuid-Limburg. Aan de hand van beelden uit met name Eijsden, Gronsveld en Margraten wordt uitgelegd wat die eeuwenoude tradities betekenen.

HOUTHEM - De foto’s van de bronk in Eijsden en Gronsveld spreken boekdelen. Slierten bruidjes met bloemenmandjes. Jonkheden met vaandels en heiligenbeelden, harmonieën en schutterijen in vol ornaat. Maar ook hele volksstammen die samen de cramignon dansen, met tafels vol vers gebakken vlaaien en de boerenkapel op de muziekkiosk.

Thuiskomen
„De bronk is zeker in plaatsen als Eijsden en Gronsveld nog het feest van de verbroedering”, constateert Maurice Essers, samensteller van de expositie over de processies in Zuid-Limburg, die vrijdag begint in het Heiligdom St. Gerlach in Houthem. „Het brengt de mensen samen. Je ziet dat jongeren die naar elders zijn verhuisd speciaal voor die bronk terugkeren, en dat ook beschouwen als thuiskomen.”
Gerry Jacobs, wethouder in Eijsden-Margraten en zelf jarenlang lid van de Jonkheid van Oost, kan dat alleen maar bevestigen: „Het hele dorp leeft wekenlang toe naar die bronk. De straten worden voor de processie versierd met bonte bloemtapijten, waarbij de buurten elkaar proberen af te troeven. Het is iets van het eigen dorp, waar je fier op bent, en waarbij je die trots ook wilt uitdragen.” De processie is echt iets van het katholieke zuiden.

Een bijzondere expositie in het Heiligdom St Gerlach. Het leven en werken in kloosters, 'Ora et labora"
Vakwerken binnen kloosters is een Kroniek van opgravingen op het Landgoed St. Gerlach, het vroegere stift St. Gerlach. Er zijn restanten gevonden van een rijke historie van kloosterlingen die er geleefd en gewerkt hebben door de eeuwen heen. Van oorsprong een Norbertinessen klooster, een vriendengemeenschap op zoek naar God om in een later tijdperk over te gaan in een adellijke stift voor dames uit de gegoede kringen, die leefden volgens de regel van Augustinus; tot elk goed werk bereid. Het waren reguliere kanunnikessen die leefden volgens het getijden gebed.

Deze tentoonstelling schenkt aandacht aan 15 beroepen uit het kloosterleven. Het pottenbakken, schoenen maken en stenen bakken (kloostermoppen), zijn hier nu al bewezen door de gevonden vondsten. Maar hoogstwaarschijnlijk werden hier en elders ook beroepen uitgeoefend als hosties bakken, edelsmeden, kunstsmeedwerk, slaan van munten en rekenen met rekenmunten, timmer- en houtsnijwerk, etsen, kruiden zoeken en medicijnen maken, spinnen en kleding naaien, kaarsen gieten, wijn verbouwen en bier brouwen. En waarschijnlijk zelfs glas in loodramen maken, gebrandschilderd glas. Mogelijk zijn er nog meer beroepen op te noemen.

Foto: Doeke Krikke hangt een schilderij met oude beroepen van Pieter Bruegel de Oude op. In de vitrine staan onder meer een brouwketel en een wijnpers.

In het klooster van de zusters norbertinessen in Houthem werd in de middeleeuwen hard gewerkt. Dat bewijzen vondsten die bij archeologische opgravingen zijn gedaan.
HOUTHEM - In de middeleeuwse kloosters was het parool 'ora et labora'. Bid en werk, dus. Dat gold zeker ook voor het convent van de zusters norbertinessen in Houthem, zegt archeoloog Doeke Krikke. Uit vondsten blijkt dat zij zelf kleding en leren schoenen maakten, en hij heeft ook bewijzen gevonden dat zij in Houthem hun eigen potten en kruiken bakten.
Waarschijnlijk werden in het klooster tussen 1202 en 1786, toende zusters definitief uit het stift in Houthem vertrokken, nog wel meer ambachten beoefend: bier brouwen, wijn maken, ijzersmeden. ,,Maar daar heb ik nog geen concrete bewijzen voor gevonden", zegt Krikke, ,,dus daar kan ik als historicus ook verderniets over zeggen."

Het klooster werd aan het begin van de dertiende eeuw gesticht om pelgrims die in Houthem het graf van de heilige Gerlachus bezochten op te vangen en te verzorgen. Aanvankelijk woonden er paters en zusters, vertelt Krikke, maar al snel trokken die paters verder naar andere kloosters en werd Houthem een echt zustersconvent.

Marskramer
Voor Krikke is het geen verrassing dat die nonnen de handen uit de mouwen staken en ook niet terugdeinsden voor zwaardere klusjes. ,,Ze moesten vaatwerk hebben om eten en drank in te bewaren", legt hij uit. ,,En ze konden moeilijk wachten tot weer eens een marskramer langskwam met aardewerk, dus zat er niets anders op dan zelf potten te gaan bakken."

Tot half juli zijn in de Hoeskamer van Broekhem-Noord oude foto’s van de buurt te zien. Afkomstig uit het enorme archief van fotograaf Jo van Aken: „Van wat je hier ziet is zeker tachtig procent verdwenen.”
U zegt het zelf al: veel gebouwen en plekjes die u in de vorige eeuw heeft gefotografeerd in Broekhem zijn inmiddels verdwenen. Maakt u dat niet een beetje verdrietig?

„Je kunt het ook anders bekijken. Je houdt de ontwikkelingen toch niet tegen. Maar door die foto’s van toen is het niet helemaal weg. Ik ga zo nog steeds te werk. Toen ik hoorde dat de witte huizen aan de Dr. Poelsstraat gesloopt zouden worden, heb ik mijn camera gepakt.”

U begon al vroeg te fotograferen. In een tijd dat nog maar weinig mensen een camera hadden.

„Mijn eerste camera kreeg ik in 1957 - ik was toen veertien jaar - van een oom. Een Agfa Click die hij zelf niet meer nodig had. De fotorolletjes moest ik zelf kopen. Maar wij hadden het thuis niet breed, dus met zo’n rolletje van twaalf opnamen deed ik soms wel drie maanden: twee foto’s, en dan weer een paar weken niets.”

Drukte u de foto’s zelf af?

Aanvankelijk niet, natuurlijk. Maar toen ik bij jongerencentrum Pradoe - Praten & Doen - terechtkwam, leerde ik hoe je in de donkere kamer te werk moest gaan. Ik was daar het hulpje van kunstenaar Henk Habets. Van hem heb ik in die tijd heel veel opgestoken.”