Lou Heynens
Stelt in zijn bijdrage over Frederik van Wittem deze avonturier in het centrum van de belangstelling. Frederik van Wittem overleden in 1503 was hoogdrossaard van de burcht, stad en land van Valkenburg. Er valt tijdens de Bourgondische periode, geen streekgenoot uit het Heuvelland aan te wijzen met zijn faam en prestige. Hij was een potverterend feestnummer die bij voorkeur verbleef aan het roemvolle hof van de hertog van Bourgondië. Zijn uitspattingen en grootse levensstijl kostten hem veel geld en brachten hem meerdere malen in financiële problemen. Hij zag zich daardoor genoodzaakt de heerlijkheid Wittem en zijn Valkenburgse ambten te verkopen. In 1450 maakte hij een beroemd geworden pelgrimstocht naar het Heilige land om kwijtschelding te verkrijgen voor zijn losbandige leven. Die tocht legde hij vast in zijn reisimpressies en aan de hand daarvan neemt de auteur de lezer mee op die avontuurlijke tocht, die Frederik een unieke plaats in de regionale geschiedenis van de vijftiende eeuw bezorgde.

----------
Frederik van Wittem, ¿ 1503, was hoogdrossaard van burcht, stad en land (graafschap) van Valkenburg. Hij brengt een belangrijk deel van zijn leven door aan het glansrijke hof van de hertog van Bourgondië. Welke gevolgen hebben zijn levensstijl? Welke maatregelen neemt hij voordat hij in 1450 als pelgrim naar het Heilige Land vertrekt?
Lou Heynens neemt u aan de hand van de reisimpressies van Frederik mee op de avontuurlijke pelgrimstocht, die hem een unieke plaats in de regionale geschiedenis van de vijftiende eeuw verschaft.

In een breed opgezet portret tekent Lou Heynens het significante leven van Dietrich von Palant, één van de machtigste mannen uit het Bourgondisch Rijk. De overgrootvader van de beroemde Floris I van Pallandt was hoogdrossaard van het graafschap Valkenburg. Daarmee was hij de hoogste autoriteit in het graafschap. Hij was tevens heer van Wittem. Als raads- en kamerheer van de drie laatste hertogen van Bourgondië behoorde hij tot de top van de Bourgondische elite. Door zijn loyaliteit heeft hij bijgedragen aan het ontstaan van de moderne staat.

Met het opblazen van de cruciale verdedigingspunten van het kasteel van Valkenburg, hield Valkenburg op 10 december 1672 formeel op als vestingstad te bestaan. Na 7 eeuwen van dominantie kon de Valkenburcht niet langer als "springplank" worden gebruikt om de vesting Maastricht in te nemen en daarmee was Valkenburg niet langer van strategisch belang. Zoals reeds in ons vorige artikel aangegeven is het zeker, dat na de "ontmanteling" van 1672 veel meer van het kasteel is blijven staan dan de ruïne die we nu kunnen aanschouwen. Zo wordt er in 1682 door de drossaard van het Land van Valkenburg een proces gevoerd tegen een aantal inwoners van Valkenburg, die de overgebleven poorten van het kasteel hadden afgebroken en de materialen (stenen, balken en ijzerwerk) hadden verkocht. Ook in de jaren die zouden volgen had het kasteel veel te lijden onder vandalisme en schroomden de inwoners van Valkenburg niet om er in ruime mate bruikbaar bouwmateriaal te plunderen. Soms uit "winstbejag", echter soms ook uit "noodzaak" zoals zal blijken uit het volgende relaas. We schrijven het jaar 1773. De Bokkenrijdersbenden maken het Land van Valkenburg, dat vrijwel geheel Zuid-Limburg besloeg, onveilig en de Mr. J.G. Fayon, Luitenant-Drossaard van het Land van Valkenburg vervolgt ze dat jaar met harde hand. Een viertal Bokkenrijders zit reeds gevangen in de houten cachotten achter het landshuis van Valkenburg (oude stadhuis in de grote straat), doch weet te ontsnappen. Het is aan dit viertal, waaraan een van de grootste stadsbranden in de geschiedenis van Valkenburg, wordt toegeschreven. In de "Cronijk van Opcanne 1740-1778" staat het als volgt beschreven: "Den 27 april is het grootste gedeelte van het steedje Valkenburgh bij Maestricht afgebrandt. In een groot quartier uur tijds zijn 25 huysen met al wat daerin was in de assche gelegd; daer zijn twee menschen omgekomen en verscheyde door de vlammen beschadight en geschroeyt; de droevige toestand was onbeschrijvelijck.

Na afwisselend door Spaanse en Staatse troepen te zijn veroverd, wordt Valkenburg, na de verovering door Stein-Callenfels in 1644 definitief Staats. Om niet langer een bedreiging te vormen voor Maastricht, ontving Stein-Callenfels ordonnantie om kasteel en stad Valkenburg te "demolieren". Dit "demolieren" zou een maand in beslag nemen, langer dan verwacht daar: "gemerckt het muurwerck vaster en dikker is als men wel vermeent hadde". Op 17 september 1644 was de "demolitie" van kasteel en stad beëindigd en werd de rekening, groot 4659 gulden en 4 stuiver, naar de Staten van het Land van Valkenburg gestuurd. Of het nog niet erg genoeg was dat de Valkenburgers door de sloop hun beschermende muren en kasteel hadden verloren, ze moesten er ook nog voor betalen ! Toch lezen we dat het kasteel in 1646 nog bewoond was en dat er een klein garnizoen Staatse soldaten onder toezicht van een sergeant gelegerd was. Joost van Till, luitenant-drossaard, heeft getracht om in de periode tussen 1655 en 1661 het kasteel weer wat te herstellen en ontving daartoe geld van de Staten van Valkenburg. Tussen 1658 en 1661 vorderde hij van de inwoners van Hoensbroek vrachtdiensten voor het afvoeren van puin en het aanleveren van stenen voor het kasteel. In 1667 wees de Raad van State 600 gulden toe voor verdere reparaties en verbeteringen aan het kasteel. In 1672, beter bekend als het "rampjaar", raakt de Republiek verwikkelt in een oorlog met Frankrijk, Engeland en de bisdommen Keulen en Munster. Lodewijk XIV, de zonnekoning, stuurt op 26 mei 1672 Franse troepen naar Valkenburg en 200 man onder bevel van kolonel de Marseillac bezetten het kasteel. Onder leiding van koning Lodewijk XIV trok het Franse leger op 12 juni bij Lobith verder de Republiek binnen. Reeds op 21 juni 1672 was Utrecht in Franse handen. Na de succesvolle invallen van de vijand kregen raadspensionaris De Witt en zijn anti-Oranjegezinde aanhangers kregen de schuld van alle ellende. Zij zouden het leger hebben verwaarloosd.