BROEKHEM-NOORD - Op het hellend terrein in Broekhem-Noord waar eens VV Valkenburgse Boys pittige wedstrijden uitvocht en een jaar geleden metershoge distels welig tierden, wordt een gloednieuw huizenproject gebouwd. Valkenburg aan de Geul is de nieuwe straten Michael Eschlaan en Erich Wasmannlaan (tegenover het veld) rijker. Eerder werden de huizen Aan de Leimkoel, Aan de Brikkenove en een deel van de Casimir Ubaghslaan betrokken. Deze zomer vestig(d)en zich de bewoners aan de Michael Eschlaan. De overige nieuwbouwwoningen worden nog deze zomer dan wel komend najaar opgeleverd.

Jan Notten, kenner van de Valkenburgse geschiedenis, geeft uitleg over het ontstaan van Broekhem-Noord en de nieuwe straatnamen. Smeuïg vertelt hij wetenswaardigheden. "In 1893 stichtten uit Duitsland verdreven jezuïeten een klooster ten noorden van het station in het toen nietige Valkenburg. Aannemer Habets deed zes jaar over de bouw van het circa 100 m lange complex aan de Kloosterweg, waar nu zusters Franciscanessen van de heilige Jozef wonen. Toentertijd was dit prestigeobject het grootste gebouw van Limburg." De bakstenen werden in ovens in de omgeving gebakken en met paard en wagen door het veld naar de bouwplaats vervoerd. De minder goed gebakken stenen werden verwerkt in arbeiderswoningen die geleidelijk aan de Parallelweg en de Dr. Ariënsstraat verrezen. Spraakwaterval Notten vervolgt:

"Het zo ontstane Broekhem-Noord, dat op het grondgebied van Hulsberg lag, werd 'krejjedörp' genoemd. Krejje was sintel (restgruis) dat uit de nabijgelegen ovens en van de vervoerde stenen op de grond viel. In het klooster zelf woonde een gemeenschap van enige honderden mensen onder wie geleerde paters en Duitse studenten, die zo veel mogelijk in hun eigen levensonderhoud voorzag. Omwonenden vonden er emplooi."

Chique
Notten benadrukt dat "de nieuwe bewoners in Broekhem-Noord blij mogen zijn met de chique straatnamen, die naar drie geleerden, die Valkenburg op de landkaart zetten, zijn vernoemd." Casimir Ubaghs, geboren in 1800 'boete de Poort' en gestorven in Leuven in 1875, was de grootste Valkenburgse geleerde van de negentiende eeuw. Deze priester bracht het tot professor in de theologie en geologie aan de Universiteit van Leuven. Generaties studenten namen zijn talloze publicaties als voorbeeld. Hij raakte in conflict met theologen in het Vaticaan over zijn stellingen betreffende fundamentele opvattingen over menselijke kennisverwerving. Maar Ubaghs weigerde zijn boeken aan te passen. Nadat zijn stellingen definitief verboden werden, trok hij zich uit het onderwijs terug. In 1858 schreef hij een boekje over de geschiedenis van zijn geboortedorp.

De Tiroolse jezuïet Erich Wasmann (1859-1932) woonde vanaf 1911 in het Ignatiuscollege. Zijn bijnaam was de mierenpater vanwege zijn uitgebreide mierenkennis. Hij publiceerde veelvuldig en liet een grootse verzameling mieren en termieten na, die zo belangrijk was dat de Duitsers haar in de Tweede Wereldoorlog ondanks Limburgse afleidingsmaneuvres in beslag namen. Na de oorlog kwam de collectie in het Natuurhistorisch Museum Maastricht terecht.
De Duitse jezuïet Michael Esch was van 1904 tot 1937 directeur van de wereldberoemde sterrenwacht in de koepel van het Ignatiuscollege.

Notten maakt deel uit van de Commissie Straatnaamge ving die het gemeentebestuur adviseert zoals bijvoorbeeld over de nieuwste wijken in Strabeek, Sibbe en Broekhem-Noord. 'Het is belangrijk dat zo veel mogelijk dialectwoorden worden 'bewaard' in nieuwe straatnamen. Ondanks het langzaam verdwijnen van sommige woorden als twje (twee) en deks (vaak) zal het dialect overleven. Valkenburg aan de Geul kan een voorbeeld nemen aan Maastricht inzake dubbele straatnamen in het Nederlands en in het Maastrichts." Er zijn landelijke richtlijnen ten aanzien van nieuwe straatnamen. Zij dienen bij voorkeur bij de plaatselijke gemeente aan te sluiten of veldnamen te 'bewaren'. Personen dienen minstens een halve eeuw geleden overleden zijn, zodat een onpartijdig oordeel over de toekenning van de naam genomen kan worden.
Een uitzondering hierop zijn de leden van het koninklijk huis. In vroegere jaren waren religieuze namen in.
"Soms zijn straatnamen fout of bevatten spelfouten," zegt Notten. "Door Strabeek loop ten onrechte de straat Broekhem. In Valkenburg-centrum bevindt zich de Tienstraat. Dit behoort te zijn Tiendstraat, die verwijst naar een tiend(e), een voormalige belasting in natura. Overigens wordt Broekhem-Noord vaak ten onrechte als Stoepert aangeduid. Stoepert is de eeuwenoude benaming voor een helling als Stoepertweg," weet de verklaring van de oud-docent Nederlands en oud-voorzitter van VELDEKE-Valkenburg.

HOUTHEM - Pater Joh. Geuskens MSC (1921) is vijftig jaren priester. Ofschoon de voormalige missiepater momenteel als rector in Achterveld (ten oosten van Amersfoort) werkzaam is, viert hij zijn jubileum in zijn geboortedorp. Geuskens draagt op zondag 7 oktober om 11.00 uur de hoogmis op in de parochiekerk. Om 12.15 uur houdt hij die dag samen met het eveneens jubilerende Parochieel Missiecomité Houthem-Sint Gerlach receptie in de Capittelskamer achter de kerk.
Pater Geuskens wilde als kind al priester worden, maar pas aan het einde van de Tweede Wereldoorlog, hij woonde toen in Beek, stond zijn besluit vast. In navolging van een buurman, een pater die naar de missie ging, wilde hij ook missionair werk verrichten.
Hij trad in 1945 bij de MSC (missionarissen van het Heilig Hart) in en werd in 1951 in Stein tot priester gewijd. Vervolgens studeerde hij theologie en deed een pastoraal jaar in Arnhem. Zijn wens in de Molukken te werken, werd gedwarsboomd door de Indonesische regering, die geen Nederlanders wilde toelaten. In 1954 vertrok Geuskens naar het bisdom Merauke in West-Irian (Papoea Nieuw-Guinea). In zijn eerste jaren in het binnenland (Moejoegebie) had hij het zwaar te verduren in verband met het tropische klimaat, de malariamuggen, de primitieve werkomstandigheden en de grote afstanden. Zijn parochie bestond uit achttien dorpen, die vijf tot
acht uren lopen uit elkaar lagen. Het missiewerk was in dit diocees twintig jaren eerder begonnen. Met medewerking van Nederlandse deskundigen kreeg de economie een stimulans. De missiepaters- en zusters stichtten een Mulo en een opleidingsinstituut voor onderwijzers.

Tijdens zijn verlof in Nederland in 1962 vernam hij dat Nederland West-Irian aan Indonesië zou overdragen, maar dat de Nederlandse zendelingen mochten blijven. Terug in de tropen werd Geuskens aangesteld in een parochie in het Mandobogebied,-waar ooit een gevangenkamp voor Indonesische nationalisten was gevestigd. Hier kreeg hij te maken met drie rivaliserende Papoea-stammen. De Houthemmer trad als verzoener op. Onder zijn impuls werd een eenvoudig parochiehuis gebouwd waar bijeenkomsten en feesten tot verbroedering bijdroegen. Geleidelijk kwam er meer eenheid in het gebied. Geuskens richtte in de jaren 1984 tot 1988 een nieuwe parochie aan de kust op. Hij constateert in zijn brief, dat de armoede in het binnenland mede een rol heeft gespeeld bij de anti-Indonesiëgevoelens, die alsmaar sterker werden en waarmee hij rekening moest houden. Steeds meer inwoners sloten zich aan bij de vrijheidsbeweging, die naar onafhankelijk van Papoea Nieuw-Guinea streefde. Na zijn missionaire loopbaan kwam Joh. Geuskens voorgoed naar Nederland terug.