Uw zoekacties: Over namen van oude wegen: Vele wegen leiden naar de kerk

Artikelen ( Heemkundevereniging Houthem-St.Gerlach )

beacon
 
 
Artikel
Over namen van oude wegen: Vele wegen leiden naar de kerk
Datering:
1988
Titel:
Over namen van oude wegen: Vele wegen leiden naar de kerk
Auteur:
Huub Duijzings
Illustraties door:
Bèr Schols
Titel tijdschrift:
Geulrand
Afleveringsnummer:
Geulrand, (1988), nr. 22,(apr.), p. 70-72
Samenvatting:
Vroegere toestanden zijn vaak terug te vinden in bewaard gebleven namen. Veldnamen duiden niet zelden op historische situaties. Ook oude straatnamen doen dat wel eens. Elders in dit nummer wordt ingegaan op de weg naar kerk en school die bewoners van afgelegen gehuchten vroeger moesten afleggen. Hieronder zullen we zien, hoe deze historische toestand valt af te lezen uit nog bewaard
gebleven straatnamen.

Zo draagt de weg van Arensgenhout richting kerk van Hulsberg de naam Mes(t) weg. of de t in deze naam origineel is valt te betwijfelen: het valt niet aan te nemen, dat één bepaalde weg gebruikt werd speciaal voor het vervoer van mest (vanwaar en waarheen?). Aannemelijker is, dat hij in het dialekt Mèswaeg (Misweg) werd genoemd: de weg via welke men vanuit Arensgenhout naar de mis ging. Bij het officieel noteren van de naam vervolgens kan het zo gegaan zijn, dat de betreffende (Staatse) ambtenaar (vaak een Hollander!) de naam opschreef, zoals hij die hoorde uit de mond van de Limburger, maar dan wel , ,verhollandst". Van mèswaeg maakte hij mestweg, omdat hij er niets anders in kon lezen en omdat hij dacht, dat de Limburgers ook hier weer de slot - t niet uitspraken zoals ze dat vaker niet doen (vgl. wach aeve). Het is dus zeer waarschijnlijk dat de oorspronkelijke naam Meswaeg (= Misweg) is: de gebruikelijke weg naar de kerk. Nog een argument hiervoor is, dat deze naam meer voorkomt in onze contreien. Zo b.v. in Terblijt met een kleine variant: Mèsberg.
Samenvatting2:
Deze weg werd in de 16e eeuw den Blier Messwech genoemd, in hedendaags Nederlands zou dit de Terblijter Misweg zijn. Hij werd door de inwoners van Terblijt gebruikt om naar de kerk in Berg te gaan (die vroeger Op de Bies stond). Ook hier ziet (en zag) men de naam wel eens ten onrechte als Mestberg geschreven.
De spelling in het Nederlands kan zo een oorspronkelijke dialektnaam doen verdwijnen. Zo is b.v. ook gebeurd met de Meesweg in Vilt. In de 16e eeuw genoteerd als de Meswech van Vilt nae Berghe. Deze weg voerde de inwoners van Vilt naar dezelfde kerk als de bovengenoemde Mèsberg. Geen moderne mens leest er nog Mis in, maar mees, de bekende vogel. Dit heeft (voor de straatnamen) verstrekkende gevolgen gehad. In dezelfde buurt zijn nieuwe straatnamen naar vogels genoemd: Vinkenweg, Leeuwerikstraat, Merelstraat, Zwaluwstraat en Nachtegaalstraat.
Wie durft dan nog te twijfelen aan de aanwezigheid van een vogel in de Meesweg?

Een volgende stap zou kunnen zijn, dat men de naburige Leystenstraat tot Leisterstraat laat verbasteren, want dat past toch zo goed bij die andere vogels! Men zou dan helaas Pietje Leysten, jarenlang raadslid van Vilt in de gemeente Berg en Terblijt, uit de historie wegvagen. Het behoud van het dialekt en zich bewust zijn en blijven van oude namen heeft dus wel zijn waarde.
Zo duidt de Liekwaeg (van Vilt naar het Geuldal) erop, dat een gedeelte van Vilt vroeger gemeente en parochie Houthem was. Veertig jaar geleden droegen de huizen aan de Oostzijde van de Geulgracht en de Noordzijde van de aansluitende Rijksweg richting Cauberg de huisnummers van Houthem (nrs 451-475!). Voor begrafenissen moest men dus de lange weg naar Houthem via de Liekwaeg maken. Men kan zich afvragen waarom deze weg niet Mèswaeg heet.
Samenvatting3:
Een mogelijk antwoord zou kunnen liggen in Terblijt. Hier immers diende iets ten westen van de Mèsberg een Liekwaeg voor het ten grave dragen van overleden Terblijtenaren. Dit omdat de Mèsberg maar een voetpad was en dus te smal voor een lijkstoet. Was de kortste weg naar de Houthemse kerk vanuit Vilt misschien ook maar een pad? Misschien het pad langs de Geul vanuit Vilt
het snelste te bereiken via de Geulgracht? Ten slotte d'r Bronkwaeg in het Ransdalerveld, die de Vrakelbergerweg met Elkenrade verbindt. Een gedeelte van Ransdaal en Elkenrade behoorde vroeger (tot in de eerste helft van deze eeuw) tot parochie Wijlré. De processie (de Broonk) trok dus vanuit Wijlré via Ransdaal naar Elkenrade via deze weg. Met een variant op de bekende uitdrukking zou men kunnen stellen, dat er vroeger vele wegen naar de kerk leidden, waarschijnlijk meer dan nu..
Samenvatting4:
Tekening:
..Kerkstraat" is wel een van de meest voorkomende straatnamen die afgeleid zijn van de daaraan gebouwde kerk. Ter illustratie een pentekening van Bèr Schols, Op de Bies in Berg en Terblijt in de oude situatie, toen het oude kerkje van Berg en Terblijt er nog gevestigd was. De tekenaar tekent hierbij aan: ..Door afbraak en vernieuwing heeft men vaak prachtige herinneringen weggenomen. Iedere vernieuwing is nog geen verfraaiing. Zo ook dit treffend pittoresk hoekje in Berg en Terblijt. Eeuwig jammer!
Samenvatting5:
Overigens zijn wij van mening, dat het hoog tijd wordt dat er in Vut of elders in de voormalige gemeente Berg en Terblijt een straat genoemd wordt naar Martin Meertens vanwege zijn jarenlange inzet voor de gemeenschap als verenigingsman en wethouder.