8 Kerspel Farmsum, (1595) 1680 - 1869 ( Groninger Archieven )
8
Kerspel Farmsum, (1595) 1680 - 1869
Inleiding
De twee registers waaruit het archief van het kerspel Farmsum bestaat werden in 1968 door de familie Prins-Toxopeus te Haren aan het Rijksarchief in Groningen in bewaring gegeven. Tot dit archief kan ook gerekend worden inv. nr. 9 van het archief van de volmachten van de Poleceisterlanden. i
Het archief van de volmachten van de Poleceisterlanden, gelegen onder Farmsum, Geefsweer, de Vennen, Tuikwerd en Amsweer, (1595-1698) 1725-1869 werd in 1980 geïnventariseerd en van een inleiding voorzien door J. Ellerbroek-Wellinga. i
"De Poleceisterlanden waren gelegen onder Farmsum, Geefsweer, de Vennen, Tuikwerd en Amsweer. De naam wordt op velerlei wijzen geschreven: Polecy, Policie, Polecie, Poolzeester, Pelsiester etc., maar ik heb tot nog toe niet kunnen achterhalen waar de benaming vandaan komt of waar hij mee te maken heeft. De landen behoorden aan de inglanden onder Farmsum, Tuikwerd en Amsweer, volgens de schatregisters van die dorpen waren rechthebbenden of deelgenoten zij, die "den vollen ouderdom van 23 jaren" bereikt hadden en eigenaar of beklemde meijer waren van 1 bunder. i
De deelgenoten kozen vier volmachten, 2 voor Farmsum, Geefsweer en de Vennen, 1 voor Tuikwerd en 1 voor Amsweer. Om volmacht te kunnen worden moest men minstens 10 grazen bezitten en onder Farmsum wonen. Men werd voor een jaar benoemd. i
Aanvankelijk was het zo dat de stemgerechtigden meer stemmen hadden naarmate zij meer land bezaten. i
In het reglement van 1867 komt deze bepaling niet meer voor (inv. nr. 4). De Poleceilanden werden verhuurd via een notaris en de opbrengst van de huren werd verdeeld onder de landeigenaren; mochten de uitgaven echter de inkomsten overschrijden, dan moest men ook gezamenlijk het tekort dekken (inv. nr. 10). Uit de rotulus van stukken blijkt (inv. nr. 5), dat tot het archief van Poleceisterlanden ook behoorde het "rekenboek van de schatbeurder en van de Poleceisterlanden" (inv. nr. 11). De schatbeurder van het kerspel werd aangesteld door de heer van Farmsum. Hij deed rekening en verantwoording van ontvangsten en uitgaven, die werden nagezien door de heer van Farmsum en de kerspellieden. Met ingang van 1756 wordt tevens rekening en verantwoording afgelegd van de inkomsten en uitgaven van de Poleceisterlanden, niet apart, maar tussen de andere ontvangsten en uitgaven in. In 1794 tekent D.G. Rengers voor het laatst de nagekeken rekening. Daarna schijnt de schatbeurder niet meer door hem te worden benoemd maar door de kerspellieden. i
Dit rekenboek bevond zich niet in het archief van de Poleceisterlanden. Het loopt ook maar tot 1806, terwijl het archief van de Poleceisterlanden pas ca. 1830 begint. i
De burgelijke gemeente Farmsum houdt in 1808 op te bestaan en wordt dan samengevoegd met de gemeente Delfzijl. De kerspelaktiviteiten van Farmsum zullen voor een groot deel overgenomen zijn door de gemeente. Het kan zijn, dat men echter toch op een gegeven moment behoefte gevoelde aan een organisatie als de Poleceisterlanden, die enigszins te vergelijken was met de kerspel-organisatie, hoewel eerstgenoemde toch wel beperkt bleef tot een organisatie van welgestelden. Waarom het archief van de Poleceisterlanden in het kerkelijk archief van Farmsum zat, zal zijn oorzaak wel vinden in het feit, dat de administrerend volmacht nogal eens tevens kerkvoogd was. In ieder geval leek het volkomen verantwoord het archief van de volmachten van de Poleceisterlanden af te splitsen van het archief van de hervormde gemeente van Farmsum en tot zelfstandig archief te maken". i
Om verwarring bij het aanvragen van stukken uit de 2 kerspelarchieven tegen te gaan, heb ik de stukken in beide archieven door genummerd, van 1 tot en met 19. Ik ben me er van bewust dat dit niet geheel juist is. Het gaat hier immers om twee onafhankelijke van elkaar ontstane archieven. Maar alleen op deze manier kon ik vermijden dat er twee inventarisnummers 1 en 2 van het kerspel- (kerspel-organisatie) archief Farmsum zouden ontstaan. i
Zie voor verdere gegevens over de kerspelorganisatie de inleiding van de inventaris van het archief van het kerspel Aduard (toegangnummer 4). Deze inventaris verscheen eerder in druk in C. Tromp, De Groningse kerspelarchieven (Groningen 1982). i
laatste wijziging 14-04-2018
19 beschreven archiefstukken
Inventaris
2 Poleceisterlanden i
11 Rekeningen van de schatbeurder en van het poleceisterland en van andere landen
8 Kerspel Farmsum, (1595) 1680 - 1869
Inventaris
2 Poleceisterlanden
11
Rekeningen van de schatbeurder en van het poleceisterland en van andere landen
Datering:
1595, 1672, 1680-1698, 1725-1806
Omvang:
1 deel
NB:
Pas in 1756 wordt het Poleceisterland genoemd.
Organisatie: Groninger Archieven
laatste wijziging 10-06-2010
laatste wijziging 14-04-2018
19 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Beschrijving:
Inventaris van het archief van het kerspel Farmsum
Bewerker:
C. Tromp
Behoort tot collectie:
Rijk
Laatste Publicatie:
1982
Omvang:
0,5 m standaardarchiefberging
Bijzonderheden:
Zie voor algemene inleiding inventaris kerspel Aduard (Toegangsnummer 4)
Licentie:
Categorie:
Archiefvormer(s):
laatste wijziging 14-04-2018
19 beschreven archiefstukken