Uw zoekacties: Bestuur van de saksische hertogen over Friesland

1 Bestuur van de saksische hertogen over Friesland ( Tresoar (Frysk Histoarysk en Letterkundich Sintrum) )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Naar boven om te zoeken
Uw zoekterm komt voor in de vetgedrukte onderdelen van de archieftoegang.
1   Bestuur van de saksische hertogen over Friesland

Kenmerken

Omvang:
263 Microfilm, fiches en jackets
Categorie:
  • Zonder categorie
Archiefvormer(s):
 
Archiefvormer Hertogen van Saksen
laatste wijziging 15-02-2002
2.461 beschreven archiefstukken
Gevonden archiefstukken
22 Kwitantie van Albertus, abt van het klooster Aduard, voor Frans Minnema ten bedrage van 100 Rijnse gulden. Gegeven op 13 augustus 1507. Expeditie op papier, met opgedrukt zegel van abt Albertus.
30 Kwitantie van Albertus, abt te Aduard, ten bedrage van 200 gulden voor Johan Rataller. Gegeven op 10 augustus 1509. Expeditie, met opgedrukt zegel van de abt van Selwerd.
33 Ceduul horende bij het verdrag dat door bemiddeling van bisschop Frederik van Utrecht en vrijheer George von Thurn te Aduard is gesloten tussen Albrecht van Saksen en de stad Groningen, houdende de vredesvoorwaarden ("Articule des vreddens"). Gegeven te Aduard op 21 augustus 1500. Origineel op papier, met opgedrukt zegel van hertog Albrecht. Het zegel van de stad Groningen is verloren gegaan.
34 Akte (reversaal) van vrijheer George von Thurn dat hij, overeenkomstig het verdrag dat te Aduard is gesloten, de Ommelanden als sequester zal besturen. Gegeven te Wesel op 16 oktober 1500. Origineel op perkament, met aahangend (gebroken) grootzegel van George von Thurn.
53 Verklaring van bisschop Frederik van Utrecht en vrijheer George von Thurn dat zij een verdrag hebben gesloten tussen Albrecht van Saksen en de stad Groningen, waarbij bepaald wordt dat de Ommelanden met inbegrip van Appingedam en Oldambt tot een nadere uitspraak van het kamergerecht door George van Thurn als sequester bestuurd zullen worden. Gegeven te Aduard op 21 augustus 1500. Origineel op perkament, met aanhangende grootzegels van: (v.l.n.r.) bischop Frederik van Utrecht, Albrecht van Saksen, George von Thurn en de stad Groningen.
420 Akte (reversaal) van vrijheer George von Thurn dat hij overeenkomstig het verdrag dat te Aduard is gesloten, de Ommelanden als sequester zal besturen. Gegeven te Wesel op 16 oktober 1500. Afschrift
425 Verklaring van bisschop Frederik van Utrecht en vrijheer George von Thurn dat zij een verdrag hebben gesloten tussen Albrecht van Saksen en de stad Groningen, waarbij bepaald wordt dat de Ommelanden met inbegrip van Appingedam en Oldambt tot een nadere uitspraak van het kamergerecht door George van Thurn als sequester bestuurd zullen worden. Gegeven te Aduard op 21 augustus 1500. Afschrift
452 Brief van Günter von Bünau en Otto Pflug aan hertog George en Hendrik betreffende de betaling van graaf Edzard, die voor het ontzet van Appingedam 1100 soldaten twee maanden in dienst heeft genomen. Voorts bevestigen zij de komst van zijn afgevaardigden naar Wildeshausen op 19 juli, waartoe George en de hertog van Brunswijk tijdens hun bespreking te Quernfurt hadden besloten, om over de kwestie Butjadingen en Stade te onderhandelen. Over te toestand in Friesland zullen zij nader bericht doen als zij bij stadhouder Hugo von Leisnig, Christof von Taubenheim en de kanselier in het klooster Aduard zijn. Het restant van de garde, welke door graaf Edzard was verjaagd en nu met 900 man in het klooster Essen ligt, waarvan Anckelrewter, Cornelis von Ravenstein, hopt von Puschz de aanvoerders zijn geweest, "wollen nuhe fromme kinder seyn" Gegeven te Winsum op 3 juli 1501. Expeditie, met opgedrukt zegel.
511 Brief van Hugo van Leisnig, stadhouder in Friesland, aan hertog George en Heinrich van Saksen, inzake de 600 soldaten die hij graaf Edzard voor het ontzet van Appingedam had gestuurd. Hij (Von Leisnig) heeft zich daarop naar Aduard begeven, terwijl Edzard naar Winsum is getrokken. Een deel van de verslagen garde heeft men in dienst genomen. Voor de bouw van het blokhuis bij Aduarderzijl zal men 1500 man een maand lang in dienst houden, waarvoor geld nodig is. Voorts zendt hij de hertogen zijn correspondentie met de bisschop van Utrecht betreffende de Groningers. Gegeven te Aduard op 2 juli 1501. Expeditie, opgedrukt zegel is verloren gegaan.
512 Brief van stadhouder Hugo von Leisnig aan bisschop Frederik van Utrecht als antwoord op diens schrijven van 27 juni. Hij verzoekt de bisschop van Utrecht om de Groningers te straffen en de schadevergoeding te helpen vorderen. Gegeven te Aduard op 1 juli 1501. Met bijbehorend ceduul (fol. 115) dat de "handel" met de Groningers volgens het oude contract - gesloten door wijlen hertog Albrecht - dient te zijn, waarbij Appingedam en het Oldambt "gantz frey behalten und auszgetzogen werde" en de hoofdelingen hun goederen vrij kunnen gebruiken. Overeenkomstig de artikelen die zij met Sigmund Pflug en Hans von Werthern te Gent hebben gesloten, zal men de hertog jaarlijks geld geven. Afschrift.
513 Christof von Taubenheim schrijft hertog George dat hij zich niet met Oostergo en Westergo kan bemoeien nu hij voor Groningen ligt. Hij raadt de hertog aan om Gothard Ketler in dienst te nemen en naar de bisschop van Münster om hulp te zenden. Voorts betreffende het verdrag met de hertog van Gelre. Ook over het aanbod van die van Hoorn om de hertog 1000 man te sturen. Gegeven te Aduard op 3 juli 1501. Expeditie, opgedrukt zegel is verloren gegaan.
528 Brief van stadhouder Hugo von Leisnig aan hertog George en Hendrik van Saksen over de landdag te Leeuwarden, die op 4 september door Christoff von Taubenheim was bijeengeroepen. Hier heeft Von Taubenheim met de bijeengekomen grietmannen, pastoors en "zweyen manne von der gemeyne" van elk dorp van Oostergo en Westergo over "die auffstellunge der renten" gesproken - hetgeen nog nooit was voorgekomen - zonder dat hij en de raden daarin gekend werden: zij hadden slechts de (oproepings)brieven moeten bezegelen. De voorgestelde belastingen vonden een zeer slecht onthaal aangezien deze een 3e, 4e of 5e penning op alle inkomsten zouden zijn (alhoewel "sulchen jarrenthen, als wir horenn, nicht auff der landen renthen, sunder auff all ir gut geordenirt wordenn"). Aangezien het land dat de boeren bewerken reeds zo hoog mogelijk is verpacht, is het volgens Von Leisnig noodzaak dat de belastingen over al hun roerende en onroerende goederen worden berekend ("jherliche renthen auff all ir gut bewegli ch unnd unbeweglich gesazt werdenn musszenn"). Als antwoord op de bezwaren heeft Von Taubenheim gezegd dat de belastingen voor de helft op Martini betaald moeten worden, waarna de stadhouder en raden de zaken zouden bekijken waarin die niet mogelijk was. De landdag is daarop zonder enig besluit uiteengegaan. De onrust in Friesland is echter zo groot, dat het tot een opstand zou komen indien men de soldaten niet bijeen zou hebben. De stadhouder vraagt de hertogen twee "trefflichen rethe" te sturen om in deze aangelegenheid te "helffenn beratschlagen unnd ordeniren". De vordering van de nieuwe belasting heeft hij voorlopig uitgesteld ("erstmals gestalt") en de landschappen gevraagd opgave te doen van het bedrag dat wel betaald kan worden. Deze zal hij de hertogen, tezamen met een overzicht van de opbrengst der accijnzen, zo spoedig mogelijk toesturen. Gegeven te Aduard op 17 september 1501. Expeditie, opgedrukt
529 Hugo von Leisnig schrijft aan de hertogen George en Hendrik betreffende de afgesproken dagvaart met de Groningers te Assen op 23 september, door tussenkomst van het Sticht. Hij verzoekt de hem beloofde 8000 gulden dadelijk te zenden. Aan graaf Edzard, die door Brunswijk en Bremen bedreigd wordt, heeft hij 400 soldaten geleend. Hugo vraagt om raad aangezien graaf Edzard beweert dat Appingedam, alle ambten en alle Groninger Ommelanden aan gene zijde van het Groninger Diep aan hem verpand zijn en daarom de opgebrachte brandschatting aan zich trekt. Gegeven te Aduard op 17 september. Expeditie, opgedrukt zegel is verloren gegaan.
578 Brief van stadhouder Hugo von Leisnig aan hertog George van Saksen waarin hij vraagt om door iemand anders te worden vervangen. Hij is vaak ziek geweest en kan de "Frieszischen lufft" niet verdragen. De door Christoff von Taubenheim meegebrachte verordening zal hij opvolgen. Gegeven te Aduard op 1 september 1501. Expeditie, opgedrukt zegel is verloren gegaan.
677 Graaf Edzard schrijft hertog George dat hij de Friese regenten raad heeft gegeven over de wijze van krijgsvoering en verzoekt om spoedige beloning van zijn diensten. Gegeven te Aduard op 7 augustus 1505. Expeditie, opgedrukt zegel is verloren gegaan.
683 Brief van de Friese regenten aan George van Saksen. Alhoewel zij van Fritz von Grumbach hadden vernomen dat men nieuwe soldaten kon aannemen, hebben zij opnieuw te Gerkesklooster onderhandeld. Nadat de eerste besprekingen waren mislukt, aangezien de Groningers aan het verdrag van Assen wilde vasthouden, had men een nieuwe dagvaart afgesproken aangezien nieuwe krijgshandelingen ongelegen kwamen. In de tussentijd heeft men in Holland en Gelre soldaten aangeworven. Tijdens de nieuwe onderhandelingen te Gerkesklooster op 5 april hebben zij de Groningers een drietal punten voorgehouden: 1) het afstaan van de Ommelanden 2) de bouw van versterkingen ("hewser") door de hoofdelingen en 3) dat zij zich met de hertog "von wegen yrer stadt entlich entscheyd liessen". Tot "yrer stoltzer und eygner mutwille" hebben de Groningers de voorstellen afgeslagen zeggende: "Eher zy dy Omblande abtreten wolten, eher solt man yn dy helfse abstechen, und welten auch leyb und guth darstrecken und eher solt auch der hoekste [=hoogste] thurn in Groningen mit der obersten spitzenn in dat fundament gekert werden". Men verzamelt troepen te Aduard waar zij, evenals Veit von Drachsdorf met 400 soldaten zullen komen. Graaf Edzard is gevraagd met 600 man te komen, doch het is van belang dat zij voldoende geld ontvangen (en niet in Brabantse munt), opdat de graaf niet opnieuw weerspannig wordt en wegtrekt. Indien de hertog niet in staat is spoedig naar Friesland te komen, waarnaar vele Friezen vragen, dient hij zijn raden ("trefflichen rethe") te sturen. Inzake de bedijking van het Bildt is met Thomas Beukelaar een overeenkomst gesloten. Op 31 maart is hij met 600 man aan het werk begonnen, doch hij denkt 1500 man aan te nemen. Voor Pinksteren moet hem de overige 6000 gulden betaald worden. Alhoewel Frans Minnema zich voor het ambt van rentmeester niet geschikt acht, is dienaangaande een jaarloon van 400 gulden afgesproken, opdat hij twee schrijvers in dienst heeft. Gegeven te Leeuwarden op 7 a
686 Brief van de Friese regenten aan hertog George betreffende de onderhandelingen met graaf Edzard op 13 april te Aduard inzake de beloning voor zijn krijgsdiensten onder wijlen hertog Albrecht. Voorts betreffende de strijd tegen Groningen, het maken van sluizen in het Bildt, Thomas Beukelaar en de 21e penning. Gegeven te Leeuwarden op 18 april 1505. Expeditie, met opgedrukt ("Friesischen") zegel.
689 Verklaring van de regenten in Friesland betreffende de beloning van graaf Edzard voor zijn bewezen diensten. Hij zal een maandloon van 700 Rijnse guldens ontvangen en een vergoeding voor de schade die hij heeft geleden. Met bijbehorend ceduul: de regenten schrijven dat graaf Edzard te kennen heeft gegeven dat hij de goederen, die hij nu in pand heeft, graag in leen wil ontvangen van de hertog, om op deze wijze te worden voldaan. Gegeven te Aduard op 14 april 1505. Expeditie of minuut? (niet bezegeld).
712 Brief van graaf Edzard en Vijt von Drachsdorf, regent in Friesland, aan George van Saksen, waarin men schrijft dat de besprekingen te Deventer niet zijn doorgegaan. Alhoewel de bisschop van Utrecht had gezegd dat de dagvaart in naam van de Rooms-Koning was uitgeschreven, waren er geen afgevaardigden van Maximiliaan, evenmin als van Filips van Bourgondië aanwezig. Men heeft bericht ontvangen dat in plaats daarvan 8 augustus een bijeenkomst te Xanten zal worden gehouden. De ambtman te Harlingen, Bernard Metsch, zal worden afgevaardigd. Gegeven te Aduard op 6 augustus 1505. Expeditie, met opgedrukt kleinzegel van graaf Edzard.
716 Brief van Vijt von Drachsdorf, "itsunt hoftman voir Groningen", aan hertog George van Saksen. Hij heeft bezwaar bij de drost van Coevorden aangetekend dat de dagvaart te Deventer, waartoe de bisschop van Utrecht op bevel van de Rooms-Koning had opgeroepen, "zijn genaden scrift nicht gemees (= overeenkomstig) geweest ist" aangezien de afgevaardigden van Maximiliaan niet gekomen zijn. De bisschop heeft echter met de Groningers onderhandeld dat zij "alle hoer saick guytlick ofte rechtlick" aan koning Filips van Kastilië geven. Ondanks het feit dat hij met graaf Edzard, die morgen met zijn troepen uit het veld zal trekken, "mit allen vlyt onderredung gehadt" heeft deze geen nieuwe steun toegezegd. Von Drachsdorf weet niet tot wie hij zich in geval van nood moet wenden. Gegeven te Aduard op 7 augustus 1505. Expeditie, opgedrukt zegel is verloren gegaan.
802 Brief [van stadhouder Hendrik van Stolberg-Wernigerode] aan hertog George van Saksen. Betreffende de klachten van de Ommelanders over de schade die zij hebben geleden door de bouw van de burcht van graaf Edzard in Groningen; de huldiging van overste maarschalk Hendrik von Slenitz en de scribent, in naam van hertog George, door de Ommelanders voor het klooster Aduard; het beroep dat Sebold Janckes in zijn rechtszaak op de hertog wil doen; het kanon te Franeker; het niet doorgaan van de besprekingen te Workum met de graaf Van Egmond, o.a. over het Bildt; de klachten van Sneek en andere steden dat men op het platteland de waren van elders betrekt "den stethen zcu abbruch; de opmeting van het Bildt; de benoeming van Hans von Grumbach tot ambtman te Sneek; de problemen met de waag te IJlst; de betaling van de mensen die land op het Bildt hadden, die met Christoff von Taubenheim tot overeenkomst zijn gekomen; besprekingen met Everwijn von Bentheim "der wintmulen halben; de klachten van de muntmeester, dat hij alleen stuivers moet slaan; en het feit dat hij van de raden van wijlen koning Filips nog geen antwoord heeft gekregen "der muntze halben". Ongedateerd [na 24 dec 1506]. Expeditie (sneden in papier voor bevestiging zegel).
806 Brief van Vijt von Drachsdorf, regent in Friesland, aan hertog George van Saksen. De regenten hebben hem geschreven dat er een verdrag met het Utrecht is gesloten, durende tot Pasen. Mocht de strijd daarna voortgaan, dan acht hij het wenselijk dat er meer goederen ("reijsigen tuych") en soldaten worden gestuurd. Er is dringend geld nodig voor de betaling van de soldaten, die men 2 en 3 maand soldij schuldig is. Aangezien de regenten 100 nieuwe soldaten hebben aangenomen, zal er in de toekomst meer geld nodig zijn. Gegeven te Aduard op 13 maart 1506. Expeditie, opgedrukt zegel is verloren gegaan.
840 Rekeningetje van geld dat [door Johan Rataller] aan het convent Aduard is betaald. 1508. Klad.
892 Brief van Vijt von Drachsdorf aan George van Saksen. Hij heeft de bisschop van Utrecht op de hoogte gesteld dat de Groningers voedsel uit Drenthe krijgen. Om dit te beletten heeft hij soldaten "op die Drent" gelegd. Gegeven te Aduard op 26 november 1505. Expeditie, met opgedrukt zegel van Vijt von Drachsdorf.
893 Brief van Hans, graaf te Hohnstein, Casper Ziegler en Herman von Pagk aan hertog George, inzake de onderhandelingen met afgevaardigden van graaf Edzard en de stad Groningen te Dorkwerd. Alhoewel door bemiddeling van de graaf van Königstein de afgevaardigden gisteren hebben instemd om "mit uffrichtung der gebew stil zu halden" heeft de graaf het bevel daartoe nog niet gegeven. Gegeven te Aduard op 21 april 1514. Expeditie, met opgedrukt zegel van Hans von Hohnstein.
912 Brief van hertog George aan de landgravin en de verordineerde raden van Hessen. Hij neemt dankbaar hun aanbod aan, dat mondeling was overgebracht door Johan Cluern, waarbij hem 800 gulden - aanwezig bij de raad te Paderborn - wordt gegeven om 200 soldaten in dienst te nemen. Gegeven te Aduard op zaterdag na Petri et Pauli 1514 (1 juli). Minuut.
921 Brief van George van Saksen aan markgraaf Joachim van Brandenburg, naar aanleiding van diens schrijven van 14 mei. Gegeven te Aduard op 30 mei 1514. Concept
926 Brief van George van Saksen aan Albrecht, de bisschop te Maagdenburg, als antwoord op diens schrijven van 16 mei. Gegeven te Aduard op 30 mei 1514. Concept
955 Brief van hertog George van Saksen aan zijn dienstman. Nadat de besprekingen in het klooster Aduard - waar men het keizerlijk mandaat aan de gezanten van graaf Edzard gaf - zijn mislukt, blijft hen niets anders over dan zich "mit gewald gegen dem graven in gegenwehr" te stellen. Hij heeft George Anger naar hem toegestuurd voor de onderhandelingen met de soldaten. Het is evenwel niet mogelijk om, mede met het oog op het weer, de soldaten onmiddellijk aan te nemen. Ongedateerd [1514?]. Concept.
992 Brief van graaf Eberhart van Königstein, "romischer keyserlicher majestat und der reichs hauptman", aan hertog George van Saksen inzake de besprekingen te Dorkwerd. Gegeven te Aduard op 25 april 1514. Expeditie, opgedrukt zegel is verloren gegaan.
994 Brief van Hans, graaf van Hohnstein, Caspar Ziegler en Herman von Pack aan hertog George van Saksen. Gegeven te Aduard op 24 april 1514. Expeditie, met opgedrukt zegel van Hans van Hohnstein.
1129 Brief van hertog George van Saksen - die gisteren de Weerdenbras heeft verlaten - aan Herman von Pack. Hij moet er voor zorgen dat van het geld dat hij op de Weerdenbras heeft, en dat hij zijn kamermeester Hans Kolben heeft bevolen uit te tellen, 1200 gulden naar Andries Pflug te Aduard en 800 gulden aan George van Ebelleben wordt gestuurd voor de betaling van de soldaten. Voorts betreffende de onderhandelingen met graaf Edzard en de Groningers, waartoe graaf Eberhard von Königstein heeft opgeroepen. Gegeven te Leeuwarden op 1 april 1514. Concept
1141 Brief in geheimschrift(?) van hertog George van Saksen aan zijn raad [Cesar Pflug] dat hij diens schrijven van 13 juni, tezamen met enige onbezegelde brieven en een opgave van enige inkomsten en uitgaven, (eer)gisteren op maandagavond 19 juni te Aduard heeft ontvangen. Hij heeft reeds geschreven dat de strijd "sich etlicher mass in die lenge vorzciehen" en dat er meer geld nodig is. Blijft dit achterwege dan zullen de soldaten omwillig worden "darausz zu letzst verlust der gantzen Frieszlandt erfolgen moche". Hij voorziet problemen ten aanzien van het tweede deel van de ingewilligde belastingen [in Saksen]. Aangezien de inkomsten op 11 juni vertragingen hadden opgelopen is het waarschijnlijk dat de inkomsten op 24 augustus hem niet voor 29 september zullen bereiken. De hertog maant zijn raad tot grotere voorzichtigheid in zijn briefwisseling, aangezien de bode is aangevallen door de vijand. Alhoewel diens brief in geheimschrift was geschreven, had de vijand desondanks zijn (=G eorges) onvermogen en radeloosheid kunnen vernemen uit de meegegeven perkamenten brief en het register. De hertog zal deze zolang bij zich houden totdat de post veilig is. Hij zal Sittich von Berlebsen naar Saksen sturen om de zaak te regelen. Gegeven te Aduard op 21 juni 1514
1148 Brief van George van Saksen aan zijn stadhouder te Leipzig, Cesar Pflug, in geheimschrift geschreven. Graaf Everhard von Königstein, die door de keizer van wege het Heilige Roomse Rijk tot hoofdman is aangesteld, is op 11 maart te Schüttorf bij de hertog aangekomen. Uit betrouwbare bron heeft hij vernomen dat er in Oostfriesland een groot tekort aan voedsel is. Nu de graaf via het bisdom Münster geen aanvoer meer krijgt wil George ook de aanvoer over zee beletten. De ruiters van de graaf willen graag uit hun dienst ontheven worden. Reeds honderd soldaten zijn naar 's Hertogenbosch getrokken. Graaf Hugo von Leisnig ligt met de soldaten in Jeverland, waar hij door de troepen van de hertog van Brunswijk versterkt zal worden, om vervolgens Oostfriesland binnen te trekken. Omtrent 800 soldaten heeft hertog George uit Westerland naar Aduard gestuurd, opdat men de vijand, die niet meer dan honderd soldaten in Groningen en Appingedam heeft liggen, kan aanvallen. Er is geld nodig om te voorkomen dat er muiterij ontstaat. Van de opbrengsten uit Friesland kunnen ter nauwer nood de soldaten in Aduard worden betaald, terwijl de soldaten bij Von Leisnig bovendien niet in Friese munt willen worden uitbetaald. Aangezien een bode in het land van de graven Rittberg en Dekenburg gevangen is genomen, wil de hertog uit veiligheidsoverwegingen dat hun briefwisseling in geheimschrift verloopt. Gegeven te Schüttorf op 14 maart 1514. Minuut (in normaalschrift) en expeditie (in geheimschrift).
1170 Brief van hertog George van Saksen aan Cesar Pflug, stadhouder te Leipzig. Hugo von Leisnig is met zijn soldaten in Oostfriesland getrokken waar hij graaf Edzard zoveel schade heeft berokkend, dat deze zijn troepen uit Groningen heeft teruggeroepen: zijn dienstvolk is echter onwillig en wil te voren betaald worden. Zelf maakt hij weinig vorderingen tegen de Groningers en verwacht de komst van de graaf von Königstein. Het zware geschut kan vanwege het weer niet aangevoerd worden en in Aduard heeft hij slechts 400 soldaten liggen: op de 1000 Friezen "ist nicht gut aff zuverlassen". Aan de Rijn zijn 800 soldaten aangenomen, uit Zwaben zijn nog 1000 man te verwachten. Zodra de troepen aankomen zal hij eerst naar Westfriesland gaan om munten te laten slaan aangezien men in Schreckenberger uitbetaald moet worden. Hij verwacht geen resultaat van de bijeenkomst die de bisschop van Münster tussen hem (=George) en graaf Edzard heeft afgesproken a.s. vrijdag te Meppen. Gegeven op 27 feb ruari 1514. Expeditie, opgedrukt zegel is verloren gegaan.
1174 Brief in geheimschrift van George van Saksen aan Cesar Pflug, stadhouder te Leipzig, naar aanleiding van diens schrijven van 23 mei. Hij dient onmiddellijk zoveel mogelijk geld te sturen, waarvan zonder oponthoud minstens 12000 gulden aan Hugo von Leisnig moet worden gegeven. Mocht zijn dienaar Königsfeld niet meer in Kassel zijn, dan zal de landgravin van Hessen hierbij helpen. Gegeven te Aduard op 29 mei 1514. Afschrift in normaalschrift en expeditie in geheimschrift, zegel is verloren gegaan.
1175 Brief van hertog George van Saksen aan Cesar Pflug waarin hij over het verloop van de strijd bericht. De hertog van Brunswijk [Hendrik de Oudere] heeft het slot Knyphausen ingenomen, alsmede een sterk blokhuis [Brockzetel] nabij Aurich; de burcht Stickhausen wordt belegerd. In Aduard heeft George meer dan 3000 goede soldaten. Het blokhuis te Delfzijl, dat graaf Edzard had veroverd en opgebouwd is weer ingenomen en volledig geslecht. Afgelopen vrijdag hebben zijn troepen een versterkte kerk nabij Groningen (=Hoogkerk) ingenomen en de bezetting gevangen genomen. Daarop heeft de drost van Groningen de kerk Garmerwolde zelf ontmanteld en verlaten. [ Gegeven te Aduard op 29 mei 1514]. Expeditie, opgedrukt zegel is verloren gegaan.
1177 Brief van hertog George van Saksen aan zijn raad [Cesar Pflug]. Hij heeft vernomen dat - na de vergeefse onderhandelingen - graaf Edzard een aanzienlijk aantal soldaten probeert te werven bij de koning van Frankrijk en de hertog van Gelre. Het is noodzakelijk dat hem meer geld wordt gestuurd opdat de strijd kan worden voortgezet. Met bijbehorend ceduul. Gegeven te Aduard op 5 juni 1514. Concept
1178 Brief in geheimschrift van hertog George aan zijn stadhouder te Leipzig, Cesar Pflug. De hertog schrijft dat hij diens brief van 19 juni heeft ontvangen, waarin Pflug de betaling van de 12000 gulden wil uitstellen tot Sittich von Berlebsen terugkomst te (uit?) Salza. De hertog is hiertegen en wil dat het geld, zoals hij reeds in zijn vorige brief geschreven heeft, voor 29 juni aan Hugo von Leisnig gegeven wordt, opdat er geen muiterij onder de soldaten ontstaat. Gegeven te Aduard op 23 juni 1514. Expeditie in geheimschrift opgedrukt zegel is verloren gegaan en minuut in normaal schrift.
1184 Brief van graaf Hans von Hohnstein, Casper Ziegler en Herman von Pagk aan hertog George van Saksen. Men hoopt dat de hertog geen "missfallen" heeft dat men de brief van Hugo von Leisnig, voor hem bestemd, op advies van graaf Everhard von Königstein heeft gelezen ("im besten gebrochen"). Gegeven te Aduard op 27 april 1514. Expeditie, opgedrukt zegel is verloren gegaan.
1189 Brief van hertog George van Saksen aan zijn raad [Cesar Pflug]. De graaf von Königstein heeft hem geschreven dat het resultaat van de onderhandelingen door graaf Edzard volledig is afgewezen. Hij is hierdoor genoodzaakt de strijd "mit wirgklicher tath ausz zu uben". De hertog van Brunswijk zal met 10000 man naar Oldenburg trekken om, samen met de soldaten die graaf Hugo von Leisnig in Jeverland ("her Umbken landt") heeft, Oostfriesland binnen te vallen. Zelf zal hij zijn soldaten te Aduard in de strijd sturen, zodat de vijand van twee zijden wordt aangevallen. Graaf Edzard hoopt dat men de strijd niet langer dan twee maand kan volhouden: de Groningers die "fest bey ime zustehn" heeft hij hiervan weten te overtuigen. Gegeven te Leeuwarden op 26 april 1514. Expeditie
1190 Brief van graaf Eberhart von Königstein aan doctor N. De afspraak om morgen op maandag bij hem te Aduard te komen gaat niet door, aangezien graaf Edzard nog niet heeft geschreven of hij het voorgestelde verdrag zal aannemen. Samen met de raden van hertog George wacht hij te Leeuwarden het antwoord van de graaf af. Tot op nader bevel dient hij niets te ondernemen. Ongedateerd [ Gegeven te Leeuwarden kort voor 26 april 1514]. Concept
1241 Instructie betreffende de soldaten, etc. De goede soldaten te Aduard moeten opnieuw worden aangenomen, zoveel voor de bezetting van het klooster noodzakelijk is. De Groningers moet men niet tot onwil brengen. Voorts betreffende werving soldaten te Coevorden, de aantallen, schrijvers etc. Ongedateerd [1514]. Concept.
1244 Brief van hertog George van Saksen aan zijn raad. Het zint de hertog niet dat de aanvoerders en soldaten te Aduard een groot gebrek hebben aan proviand, kruit, geschut en een busmeester. Men heeft zijn raad hierom meermaals gevraagd. Het geschut - waaronder 2 hele slangen, 4 halve slangen en 40 haakbussen - kruit, schermen en andere zaken moeten onmiddellijk vanuit de haven van Harlingen per schip worden gestuurd. Hans von Grumbach is bevolen enige boeren naar het klooster te sturen. Gegeven te Schüttorf op 16 februari 1514. Concept
1245 Brief van George van Saksen aan Andries Pflug. In antwoord op hun schrijven heeft hij de aanvoerders van de soldaten te Aduard geschreven dat zij zo spoedig mogelijk worden voorzien van proviand en andere zaken waaraan men gebrek heeft. Hij verzoekt Pflug derhalve om Hessel Martena hiertoe opdracht te geven. Gegeven te Schüttorf op 16 februari 1514. Concept
1272 Bevelschrift van Maximiliaan aan de burgemeesters en raad van de stad Groningen. Ondanks ernstige waarschuwingen heeft men "ettlichen vom adel aus den Umblanden" 's nachts in hun huizen overvallen, verwond en gevangen genomen. Hij had hen geschreven het verdrag [van Aduard, 21 augustus 1500] gestand te doen dat men met wijlen hertog Albrecht van Saksen, George von Thurn en de bisschop van Utrecht had gesloten. In Neurenberg hebben "verordenten stathalter, regenten und reten des Heiligen Reichs regiment [in Friesland]", naar voren gebracht dat de Groningers in strijd met Maximiliaans "gebotsbrief" de stad Appingedam verder belegeren. Derhalve gebiedt hij hen ernstig om binnen 45 dagen na ontvangst van deze brief op een van de drie volgende rijksdagen te Neurenberg te verschijnen, om te horen of de rijksban over hen zal worden uitsproken. Er bestaat dan nog de mogelijkheid om redelijke argumenten tegen het genomen besluit in te brengen. Gegeven te Neurenberg op 11 augustus 1501. Afschrift, opgedrukt zegel is verloren gegaan.
1293 Brief van graaf Hans zu Hohnstein, Caspar Ziegler en Herman von Pagk aan hertog George van Saksen. Het antwoord van de tegenpartij aangaande de overeenkomst afgelopen dinsdag (=25 april) is ingesloten. Waarom graaf Everhart von Königstein morgen te Dorkwerd verder laat onderhandelen is hen onbekend. Inzake het voornemen van de hertog 2000 boeren na afloop van het bestand te verzamelen, laat men weten dat men 3000 boeren te Kollum ("Kulm") laat verzamelen. Er moet proviand, geschut (handbussen) en kruit naar Aduard gebracht worden, voor het geval dat de boeren daarheen gestuurd worden. Gegeven te Aduard op 27 april 1514. Expeditie, opgedrukt zegel is verloren gegaan.
1297 Brief van Everwijn von Bentheim aan hertog George van Saksen, naar aanleiding van diens schrijven dat hij Jeverland moet beveiligen ("her Omkke lant czu bestellen") en met de rest van de soldaten naar Aduard moet trekken. Betreffende het gebrek aan schepen en de problemen bij de betaling van de soldaten. Gegeven 11 april 1514. Expeditie, opgedrukt zegel is verloren gegaan.
1300 Brief van Hans, graaf van Hohnstein etc., Caspar Ziegler en Hans von Pagk aan hertog George van Saksen inzake de oorlogsvoorbereidingen. Van mr. Ulffert Sybrand, proost te Loppersum, heeft men vernomen dat de graaf in Oostfriesland 3000 boeren verzamelt. Voorts heeft hij soldaten uit Appingedam naar Groningen gestuurd en is ook zelf naar de stad gegaan: "daraus vormuttlich [ist] das der grave nichts guts wider e. f. g. zubeginnen furgenommen". Aangaande het bericht van de hertog dat hij na afloop van het bestand op 1 mei 2000 boeren wil verzamelen, schrijft men dat men direkt 3000 man nodig heeft. Voorts heeft men vernomen dat de Hamburgers en Dithmarschers graaf Edzard steunen. Gegeven te Aduard op 26 april 1514. Expeditie, opgedrukt zegel is verloren gegaan.
1302 Brief van ridder George von Ebeleben aan hertog George van Saksen. Van Peter van Bern heeft hij vernomen dat de schepen, die de hertog op het water had bevolen, nog niet zijn uitgevaren. Hij stelt voor een andere bevelhebber aan te stellen, opdat de onderhandelingen met de steden beter verlopen. Gegeven te Aduard op 24 april 1514. Expeditie, met opgedrukt zegel van George von Ebeleben.
1314 Brief van hertog George van Saksen waarin hij op verzoek van heer Ewert en heer Rubert, abten te Aduard en Selwerd, een vrijgeleide geeft aan magister Hicko, proost te Emden, en een tweetal andere raden van de graaf van Emden, durende tot Pinksteren. Gegeven te Aduard op 31 mei 1514. Concept en minuut?, met opgedrukt zegel van George van Saksen.
1326 Brief van hertog George van Saksen aan Christof von Taubenheim. inzake de besprekingen [te "Stathagen] over de rekening van graaf Edzard en de overdracht van de Ommelanden. [Aduard?] 1 november 1514?.
1328 Brief van hertog George van Saksen aan alle burgers en inwoners van Groningen. Op de onlangs door hem gestuurde brief (d.d. 6 juli) heeft hij van de bouwmeesters en hoofdelingen der gilden en de gehele meente der stad een verachtelijk antwoord gekregen. Derhalve blijft de inhoud van de brief gelden. Gegeven te Aduard 13 juli 1514. Minuut en concept
1332 Brief van hertog George van Saksen aan "iglichen reychen und armen burgern und einwonern der stat Groningen". Gegeven te Aduard op 13 juli 1514. Concept
1333 Brief van hertog George van Saksen aan Willem Frederiks, "den andern pastoor" en enige kloosters inzake hetgeen hij de rijke en arme burgers en inwoners van Groningen heeft geschreven (als ingelegd afschrift meegegeven). Gegeven te Aduard op 6 juli 1514. Concept
1334 Brief van hertog George van Saksen aan de Groningers, die zich "mit unwarhafftigen wortten zcu awerm schad, unged.. und vorders uff halten und vorfuren lassen", om zich alsnog gehoorzaam te tonen opdat hun verderf voorkomen kan worden. Zo niet, dan moge God de gevolgen verontschuldigen. Ongedateerd [, Gegeven te Aduard 6 juli 1514]. Concept
1337 Brief van hertog George van Saksen aan de heren van Schaumburg en van Lippe, naar aanleiding van de onderhandelingen te Aduard met de gezanten van graaf Edzard. Zodra hij door zijn afgevaardigden persoonlijk op de hoogte is gebracht, zal hij hen zijn mening sturen. Gegeven te Dresden op 17 december 1513. Concept
1350 Brief van hertog George van Saksen aan zijn raden Andries Pflug en George Anger, naar aanleiding van hun schrijven over de besprekingen tussen de abt van Selwerd en Willem Frederiks ("meyster Wilhelm von Groningen"). Men acht de tijd voor onderhandelingen gunstig, nu de aanval op de stad nog niet is ingezet. De hertog stemt in met het advies dat de abt zijn pogingen moet voortzetten. Met een ceduul waarin de hertog opdracht geeft alle soldaten, die niet in het klooster Aduard nodig zijn, naar Weerdenbras te sturen. Gegeven op 9 maart 1514. Concept
1354 Brief van graaf Hans te Hohnstein, Caspar Ziegler en Herman von Pagk aan hertog George van Saksen. Bij aankomst gisteren in het klooster Aduard bleek er geen vrijgeleide van graaf Edzard te zijn. Nadat het probleem was opgelost kon heden de bijeenkomst te Dorkwerd doorgaan, alwaar de graaf van Königstein tussen de partijen bemiddelde. Gegeven 20 april 1514. Expeditie, met opgedrukt zegel van Hans von Hohnstein. Zie verder computerbestand.
1368 Brief in geheimschrift van hertog George van Saksen aan zijn stadhouder te Leipzig [Cesar Pflug]. Hij dient de akte die hij in de ijzeren kast stuurt - en waarvoor hij hem de sleutel al heeft gegeven - te bezegelen. Met bijbehorend ceduul met de opdracht om de "vorschreybung" te veranderen, zodat Wiedenbach en [Hans] probst deze ondertekenen en voorts dat de brief aan Thomas Gramaye en Pappenfelt spoedig naar Antwerpen gestuurd wordt waar Starschedel nodig is. Gegeven te Aduard op 27 juni 1514. Expeditie, opgedrukt zegel is verloren gegaan.
1370 Brief van hertog George aan zijn raad [te Leipzig, Cesar Pflug?]. Gegeven te Aduard op 1 juli 1514. Afschrift
1371 Brief in geheimschrift van hertog George van Saksen aan zijn stadhouder te Leipzig, Cesar Pflug. Gegeven te Aduard 1 juli 1514. Expeditie, opgedrukt zegel is verloren gegaan en afschrift (ontcijfering).
1376 Christof von Taubenheim schrijft hertog George over enige berichten die hij ontvangen heeft. Hoe met de graaf en de Groningers een bestand te bereiken is, dat de vijandelijke troepen in Groningen ontevreden zijn over hun betaling, de vergeefse pogingen van de Groningers om een aanslag te doen op Selwerd en Aduard, over het geld dat de hertog Andries Pflug nog schuldig is en het bericht van [Hans] Krausen dat zijn inkomsten o.a. uit de renten van Groningen ontoereikend zijn. Christof von Taubenheim verzoekt de hertog om het geld voor de soldaten vrijdag naar het klooster Aduard te sturen. Gegeven op 5 september 1514. Expeditie, opgedrukt zegel verloren gegaan.
1380 Brief in geheimschrift van hertog George aan zijn stadhouder te Leipzig, Cesar Pflug. Gegeven te Aduard op 17 september 1514. Afschrift (ontcijfering) en expeditie, opgedrukt zegel is verloren gegaan.
1386 Brief van hertog Erik van Brunswijk aan hertog George van Saksen betreffende militaire zaken. Gegeven te Aduard op 19 juli 1514. Expeditie, opgedrukt zegel is verloren gegaan.
1393 Brief in geheimschrift van hertog George van Saksen aan zijn raad [Cesar Pflug] dat hij diens schrijven van 13 juni, tezamen met enige onbezegelde brieven en een opgave van enige inkomsten en uitgaven, (eer)gisteren op maandagavond [=19 juni] te Aduard heeft ontvangen. Hij heeft reeds geschreven dat de strijd "sich etlicher mass in die lenge vorzciehen" en dat er meer geld nodig is. Blijft dit achterwege dan zullen de soldaten omwillig worden "darausz zu letzst verlust der gantzen Frieszlandt erfolgen moche". Hij voorziet problemen ten aanzien van het tweede deel van de ingewilligde belastingen [in Saksen]. Aangezien de inkomsten op 11 juni vertragingen hadden opgelopen is het waarschijnlijk dat de inkomsten op 24 augustus hem niet voor 29 september zullen bereiken. De hertog maant zijn raad tot grotere voorzichtigheid in zijn briefwisseling, aangezien de bode is aangevallen door de vijand. Alhoewel diens brief in geheimschrift was geschreven, had de vijand desondanks zijn (= Georges) onvermogen en radeloosheid kunnen vernemen uit de meegegeven perkamenten brief en het register. De hertog zal deze zolang bij zich houden totdat de post veilig is. Hij zal Sittich von Berlebsen naar Saksen sturen om de zaak te regelen. Gegeven te Aduard op 21 juni 1514. Opgedrukt zegel is verloren gegaan.
1407 Brief van George van Saksen aan zijn stadhouder te Leipzig [Cesar Pflug] dat hij van zijn raden vernomen heeft dat afgelopen vrijdag (23 juni) hertog Hendrik de Oudere van Brunswijk voor Leerort is doodgeschoten. De geestelijkheid in zijn vorstendom dient ijverig voor zijn ziel te bidden. Met twee cedulen in geheimschrift. Gegeven te Aduard op 27 juni 1514. Expeditie, opgedrukt zegel is verloren gegaan.
1413 Brief van Hans, graaf van Hohnstein, Caspar Ziegler en Herman von Pagk aan hertog George. Gegeven te Aduard op 25 april 1514. Expeditie, opgedrukt zegel is verloren gegaan.
1420 Brief in geheimschrift van hertog George van Saksen aan zijn stadhouder te Leipzig [Cesar Pflug] dat hij zijn brief (Leipzig d.d. 1 juli) afgelopen donderdag heeft ontvangen. Gegeven te Aduard op 10 juli 1514. Expeditie, opgedrukt zegel is verloren gegaan.
1426 Brief van Dittrich von Schonbergk aan hertog George inzake de overgave van de stad Groningen. Gegeven te Aduard op 2 september 1514. Expeditie
1432 Brief in geheimschrift van hertog George van Saksen aan zijn stadhouder te Leipzig, Cesar Pflug. Gegeven te Aduard 5 juni 1514. Expeditie, opgedrukt zegel is verloren gegaan.
1470 Hertog George schrijft zijn stadhouder te Leipzig [Cesar Pflug] dat na de inname van de Friedeburg het blokhuis te Delfzijl ingenomen is en hij in de Ommelanden - met uitzondering van Appingedam - is gehuldigd. Na de verovering van de Friedeburg en de plundering van Oostfriesland is een deel der troepen naar huis gegaan, waarop Hugo von Leisnig met zijn soldaten Jeverland zou beschermen. Hierdoor kon graaf Edzard, nadat hij al zijn troepen te Emden had verzameld, met een overmacht de soldaten verslaan, waarbij o.a. Klaas van Ulm gevangen is genomen. De hertogelijke troepen hebben zich daarop te Aduard verzameld. De hertog heeft Hugo von Leisnig bij zich geroepen. De onderhandelingen met de Groningers bieden goede vooruitzichten; Willem Frederiks en graaf Everhart von Königstein zullen bij hem komen. Gegeven te Leeuwarden op 7 april 1514
1679 Bericht aan de raden van Friesland. Men moet de mensen schrijven om dinsdag a.s. "huldung" te komen doen en wagens en schoppen mee te brengen om de dammen en de bruggen over de sloten op te ruimen en het geschut naar de schepen te brengen. De hertog van Brunswijk zal op zijn reis naar Aduard met 3000 man minstens 800 soldaten in Appingedam laten Na zijn aankomst in het klooster zullen de resterende troepen naar Appingedam worden teruggestuurd, totdat bij Delfzijl een blokhuis is gebouwd wegens de aanvoer van proviand. Als de kerk te Slochteren is versterkt zal de hertog verder naar Leeuwarden reizen voor onderhandelingen en ongeveer 1000 man in Appingedam achter laten. Men dient voor de dienaren van de hertog en de hoofdmannen, in het bijzonder Hans Krausen, Martin "den schreiber", Rossenberger en Peter Braun, enige huizen beschikbaar te stellen. Ongedateerd [april? 1514].
1831 Brief aan hertog George van Saksen. Het klooster Aduard en Selwerd zijn door de bezetting met soldaten beschadigd, waardoor "die monch zu Awgarten in bosz leben gefallen ist". Men heeft de scribent en graaf Heinrich [von Stolberg-Wernigerode of Slenitz?] om steun gevraagd om het gebouw te repareren. Het lijkt de scribent billijk om de kloosters jaarlijks 200 gulden te geven gedurende 5 jaar. Ongedateerd [1506 of 1507]. Afschrift
1979 Brief van de verordonneerde raden in Friesland aan hertog George van Saksen [naar aanleiding van diens schrijven van 1 november]. De kanselier [dr. Simon von Reichsach], Hans von Grumbach en mr. Bernard Bucho zijn naar Aduard gestuurd "uber inkunffte und enpfang der Umblande zcu horen". De besprekingen op 19 november vonden plaats ten overstaan van de afgevaardigden van de graven van Schaumburg en Lippe, te weten de Herman von Mengerszen, drost "zcw Braeck", Wulffrat von Tzertzen, voogd te "Rotenberge" en Johan van Halle, drost "zcum Hagen". Na enige getuigen te hebben gehoord werd besloten tot een reces. De Oostfriese gezanten verwijzen naar "des graeffen cantzlers register" en de lieden willen niet getuigen. Het is noodzakelijk dat men de mensen in de dorpen hierover hoort. Op 21 november heeft heer Tiaert [Elgersma] de keizerlijke brief aan de Oostfriese raden, dr. Hercken [Harko von Suurhusen] en kanselier Wilhelm [Ubben], overhandigd en door Thomas Sleeswijk van der Heide, "dar zc w requirirten notarius", voorgelezen overeenkomstig de bevelen van de hertog. De navolgende donderdag is men met proost Hicko [van Dornum] teruggekomen om het mandaat opnieuw te horen waarop de laatstgenoemde deze met veel woorden aanvocht. De notaris die op maandag 28 november van Groningen in Aduard is gekomen - na het vertrek der Oostfriese raden - om een "instrument" of brief voor te lezen heeft men geweigerd in zijn geheel aan te horen aangezien het niet de zaak in kwestie betrof. Men benadrukt de noodzaak om soldaten aan te nemen, aangezien er verzet onder de mensen te verwachten is. Gegeven te Leeuwarden op 1 december 1513. Expeditie, met opg
1981 Een drietal punten dat de Saksische gezanten tijdens de besprekingen [19 november] te Aduard naar voren hebben gebracht. Ongedateerd [, Gegeven te Aduard op 19 november 1513]
1982 Verklaring - van de notaris afkomstig uit Groningen? - inzake de onderhandelingen te Aduard. Gegeven op 28 november 1513
1983 Betreffende de besprekingen te Rotenberg inzake de geschillen met graaf Edzard over de nog te verkrijgen gelden uit de Ommelanden. [, Gegeven te Aduard op 25 juli 1513
2329 Vrijgeleide van hertog Hendrik van Saksen aan de afgevaardigden - waaronder veel ballingen - uit Friesland en Groningen voor de besprekingen te Breda. Genoemd worden o.a. de abten van Aduard, Selwerd, Dokkum, Klaarkamp, Bloemkamp, de commandeur van de Duitse Orde alsmede Gert Mockema, Siurd Aelva, Tjerk Walta, Douwe Harinxma, Watte Harinxma, Aesgo te Mantgum?, Boldewijn Luitgenzoon. Gegeven te Mechelen op 6 november 1500. Afschrift
2330 Vrijgeleide van aartshertog Filips van Bourgondië aan de afgevaardigden uit Friesland en Groningen ("Oiestvreeslant") - waaronder veel ballingen - voor de besprekingen te Breda. Genoemd worden o.a. de abten van Aduard, Selwerd, Dokkum, Klaarkamp, Bloemkamp, de commandeur van de Duitse Orde, alsmede Albert pastoor te Stiens, Douwe pastoor? te Harlingen, Tjaart Mockema, Edo Jongema toe Rauwert, Siurd Alva, Tjerk Walta, Douwe Harinxma, Aesgo toe Mantgum, Herman Galis, Douwe Galis, Aggo Leuckema en Boldewijk Luitgenzoon. Gegeven te Mechelen? op 6 november 1500. Afschrift