560 Luchtpamfletten ( NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies )
560
Luchtpamfletten
Geschiedenis
Dit is een collectie van tijdens de Tweede Wereldoorlog door Duitsland, de Geallieerden en Japan uitgestrooide pamfletten. Deze dienden uiteraard voor propaganda-doeleinden maar ook vaak om de bevolking van de bezette gebieden van informatie over het verloop van de oorlog te voorzien.
De totale omvang van de collectie is 1,8 meter luchtpamfletten uit Europa en 0.3 meter uit Azië, bestaande uit 3 deelcollecties pamfletten:
- Verspreid door Duitsland boven en in Europa
- Verspreid door de Geallieerden boven en in Europa
- Verspreid door Japan en de Geallieerden in en boven Zuid-Oost-Azië en het Pacific-gebied.
- Verspreid door Duitsland boven en in Europa
- Verspreid door de Geallieerden boven en in Europa
- Verspreid door Japan en de Geallieerden in en boven Zuid-Oost-Azië en het Pacific-gebied.
De collectie van het NIOD is voor Nederland tamelijk compleet: zij bevat van vrijwel alle pamfletten waarvan bekend is dat ze zijn verspreid een exemplaar. Juist de omvang en de mate van compleetheid van de collectie van het NIOD maakt deze collectie belangwekkend voor historisch onderzoek. Het verschaft inzicht in de wijze waarop de oorlogvoerende partijen de burgerbevolking psychologisch trachtten te beïnvloeden, welke onderwerpen voor propaganda werden gebruikt en waarover men de bevolking wilde informeren. Het vermommen van propaganda door het te laten lijken op propaganda van de vijand noemt men Black Propaganda.
De collectie Luchtpamfletten is geordend op werelddeel, daarbinnen op herkomst en daarbinnen op verspreidingsgebied en periode. Ze zijn genummerd volgens bepaalde codes, die meestal gebruikt werd door de betreffende afzender en ook op de pamfletten zelf stond. Waar deze pamfletten zelf geen code hadden, heeft het NIOD er bij de beschrijving een nummering in aangebracht die mede verwijst naar de archiefdoos en de map waar het pamflet in opgeborgen zit.
Uit deze collectie is voor het programma Erfgoed van de Oorlog in 2009 voor digitalisering een selectie gemaakt van de pamfletten die op Nederland of Nederlands-Indië gericht waren. Dit betrof 685 pamfletten, die digitaal beschikbaar zijn in Oorlogsbronnen.nl en op het Geheugen van Nederland.
Uit deze collectie is voor het programma Erfgoed van de Oorlog in 2009 voor digitalisering een selectie gemaakt van de pamfletten die op Nederland of Nederlands-Indië gericht waren. Dit betrof 685 pamfletten, die digitaal beschikbaar zijn in Oorlogsbronnen.nl en op het Geheugen van Nederland.
Literatuur:
Michael Balfour: Propaganda in war, 1939-1945. Organisations, policies and publics in Britain and Germany (London, 1979)
Charles Cruickshank: The fourth arm. Psychological warfare 1938-1945 (London, 1977)
Klaus Kirchner (red.): Flugblattpropaganda im 2. Weltkrieg. Europa (Erlangen, 1974-1996)
René Kok en Erik Somers: Nederland en de Tweede Wereldoorlog, hoofdstuk 24: Nederland vecht door (Amsterdam, 1995)
René Kok en Erik Somers: Nederland en de Tweede Wereldoorlog, hoofdstuk 34: Nederlands-Indië bezet (Amsterdam, 1995)
Clayton D. Laurie: The propaganda warriors. America’s crusade against Nazi Germany (Lawrence, KS, 1996)
Leonard de Vries en Jan de Groot (samenst.): De Wervelwind, de Vliegende Hollander en andere uit de lucht verspreide vlugschriften. Een fascinerende selectie uit de oorlogsjaren 1940-1945 (Laren, 1974)
The Psywar Society. An international Association of Psychological Warfare Historians & Aerial Propaganda Leaflet Collectors. http://www.psywarsoc.org
Michael Balfour: Propaganda in war, 1939-1945. Organisations, policies and publics in Britain and Germany (London, 1979)
Charles Cruickshank: The fourth arm. Psychological warfare 1938-1945 (London, 1977)
Klaus Kirchner (red.): Flugblattpropaganda im 2. Weltkrieg. Europa (Erlangen, 1974-1996)
René Kok en Erik Somers: Nederland en de Tweede Wereldoorlog, hoofdstuk 24: Nederland vecht door (Amsterdam, 1995)
René Kok en Erik Somers: Nederland en de Tweede Wereldoorlog, hoofdstuk 34: Nederlands-Indië bezet (Amsterdam, 1995)
Clayton D. Laurie: The propaganda warriors. America’s crusade against Nazi Germany (Lawrence, KS, 1996)
Leonard de Vries en Jan de Groot (samenst.): De Wervelwind, de Vliegende Hollander en andere uit de lucht verspreide vlugschriften. Een fascinerende selectie uit de oorlogsjaren 1940-1945 (Laren, 1974)
The Psywar Society. An international Association of Psychological Warfare Historians & Aerial Propaganda Leaflet Collectors. http://www.psywarsoc.org
laatste wijziging 14-06-2022
3.188 beschreven archiefstukken
660 gedigitaliseerd
totaal 660 bestanden
Inventaris
2. Geallieerde pamfletten
Verantwoordelijk voor het produceren en verspreiden boven Nederland waren de propaganda-afdelingen PWE (Political Warfare Executive, Groot-Brittannië), OWI (Office of War Information, Verenigde Staten) en PWD-SHAEF (Psychological Warfare Division van de Supreme Headquarters Allied Expeditionary Force, Groot-Brittannië en Verenigde Staten). Er zijn ook enkele door de Sovjet-Unie geproduceerde pamfletten aanwezig.
Van de door deze organisaties verspreide pamfletten is een officiële index gepubliceerd, waarin opgenomen zijn alle gedurende de oorlogsjaren geproduceerde en verspreide pamfletten: “A complete Index of Allied Airborne Leaflets and Magazines 1939-1945”. Mede aan de hand hiervan in deze inventaris samengesteld.
De in Nederland verspreide pamfletten zijn opgeborgen in mappen gecodeerd: N1, N2 enz.
De in Duitsland verspreide pamfletten zijn gecodeerd: D1, D2 enz.
De in overig Europa verspreide pamfletten zijn opgeborgen in mappen gecodeerd 25 t/m 41.
Veel pamfletten bestonden uit losse vellen papier die als op zichzelf staande publicaties moeten worden gezien. Maar er zijn ook zogeheten luchttijdschriften, zoals De Luchtpost, De Wervelwind en De Vliegende Hollander. Deze werden periodiek verspreid en waren gevuld met informatieve artikelen. Deze tijdschriften werden door de Royal Air Force boven Nederland uitgestrooid. Naast gedrukt materiaal zijn er boven Nederland incidenteel ook kleine “geschenken” uitgestrooid, zoals pakjes sigaretten en pakjes thee ter gelegenheid van Koninginnedag.
Van de door deze organisaties verspreide pamfletten is een officiële index gepubliceerd, waarin opgenomen zijn alle gedurende de oorlogsjaren geproduceerde en verspreide pamfletten: “A complete Index of Allied Airborne Leaflets and Magazines 1939-1945”. Mede aan de hand hiervan in deze inventaris samengesteld.
De in Nederland verspreide pamfletten zijn opgeborgen in mappen gecodeerd: N1, N2 enz.
De in Duitsland verspreide pamfletten zijn gecodeerd: D1, D2 enz.
De in overig Europa verspreide pamfletten zijn opgeborgen in mappen gecodeerd 25 t/m 41.
Veel pamfletten bestonden uit losse vellen papier die als op zichzelf staande publicaties moeten worden gezien. Maar er zijn ook zogeheten luchttijdschriften, zoals De Luchtpost, De Wervelwind en De Vliegende Hollander. Deze werden periodiek verspreid en waren gevuld met informatieve artikelen. Deze tijdschriften werden door de Royal Air Force boven Nederland uitgestrooid. Naast gedrukt materiaal zijn er boven Nederland incidenteel ook kleine “geschenken” uitgestrooid, zoals pakjes sigaretten en pakjes thee ter gelegenheid van Koninginnedag.
2.02. Political Warfare Executive 1941 (Britse pamfletten)
15 Waartegen is onze strijd gericht? Open brief tot Gen. Seyffardt (17 juli, Radio Oranje) i
560 Luchtpamfletten
Inventaris
2. Geallieerde pamfletten
2.02. Political Warfare Executive 1941 (Britse pamfletten)
15
Waartegen is onze strijd gericht? Open brief tot Gen. Seyffardt (17 juli, Radio Oranje)
Code:
1-N2-726
Aanvraagnummer:
15
verspreidingsdatum:
17 juli 1941
Taal:
Nederlands
Rubriekscode:
2.02.
Verspreidingsgebied:
Political Warfare Executive 1941 (Britse pamfletten)
NB:
In de 1941-serie behoren ook thuis de codenummers: 722/1 t/m 722/9. Deze nummers zijn gebruikt voor het blad "De Luchtpost".
Trefwoorden:
Geografische namen:
laatste wijziging 20-08-2015
1 gedigitaliseerd
laatste wijziging 14-06-2022
3.188 beschreven archiefstukken
660 gedigitaliseerd
totaal 660 bestanden
Kenmerken
over het archief:
De collectie bevat pamfletten die tijdens de Tweede Wereldoorlog door Duitsland, de Geallieerden en Japan zijn uitgestrooid. De pamfletten dienden niet alleen voor propaganda-doeleinden maar ook vaak om de bevolking van de bezette gebieden van informatie over het verloop van de oorlog te voorzien.
Openbaarheid:
Volledig openbaar
Omvang:
2,1 meter
Status:
NIOD-KNAW collectie
Trefwoorden:
Categorie:
laatste wijziging 14-06-2022
3.188 beschreven archiefstukken
660 gedigitaliseerd
totaal 660 bestanden