191 Geheime Dienst Nederland ( NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies )
191
Geheime Dienst Nederland
Openbaarheid
Het archief is grotendeels openbaar.
Alleen inventarisnummer 114 is slechts raadpleegbaar na verkregen schriftelijke toestemming van de directeur van het NIOD. Onderzoekers kunnen zich daartoe schriftelijk wenden tot de directeur van het NIOD.
Alleen inventarisnummer 114 is slechts raadpleegbaar na verkregen schriftelijke toestemming van de directeur van het NIOD. Onderzoekers kunnen zich daartoe schriftelijk wenden tot de directeur van het NIOD.
laatste wijziging 14-11-2023
118 beschreven archiefstukken
115 gedigitaliseerd
totaal 7.140 bestanden
Geschiedenis
De Geheime Dienst Nederland (GDN) had haar hoofdkwartier in Amsterdam, Centraalbureau genaamd, en was verdeeld in vier districten, Routes genaamd. Aan het hoofd van ieder district stond een Chef van de Route (met Route Staf). De vier districten waren: Noord, Midden, West en Zuid. Ieder district was verdeeld in rayons, met aan het hoofd een rayonchef of bureauhouder.
District Noord omvatte de provincies Groningen, Friesland, Drenthe en Overijssel en was ingedeeld in de rayons:
N 101 = Leeuwarden
N 102 = Sneek
N 103 = Groningen
N 104 = Assen
N 105 = Meppel
N 106 = Steenwijk
N 107 = Zwolle
N 101 = Leeuwarden
N 102 = Sneek
N 103 = Groningen
N 104 = Assen
N 105 = Meppel
N 106 = Steenwijk
N 107 = Zwolle
District Midden omvatte de provincies Gelderland en Utrecht en was ingedeeld in de rayons:
M 201 = Arnhem
M 202 = Apeldoorn
M 203 = Hengelo (later N 103)
M 204 = Amersfoort
M 205 = Utrecht
M 206 = Hilversum
M 207 = Nijmegen (eerder Z 401)
M 208 = Deventer (later N 108)
M 209 = Veenendaal
M 201 = Arnhem
M 202 = Apeldoorn
M 203 = Hengelo (later N 103)
M 204 = Amersfoort
M 205 = Utrecht
M 206 = Hilversum
M 207 = Nijmegen (eerder Z 401)
M 208 = Deventer (later N 108)
M 209 = Veenendaal
District West omvatte de provincies Noord-Holland, Zuid-Holland, Zeeland en West-Brabant en was ingedeeld in de rayons:
W 301 = Den Haag
W 302 =Dordrecht
W 303 = Middelburg
W 304 = Breskens
W 305 = Amsterdam
W 315 = Haarlem
W 306 = Rotterdam
W 307 = Bergen op Zoom
W 308 = Roosendaal
W 309 = Den Helder
W 310 = Wormerveer
W 311 = Enkhuizen
W 301 = Den Haag
W 302 =Dordrecht
W 303 = Middelburg
W 304 = Breskens
W 305 = Amsterdam
W 315 = Haarlem
W 306 = Rotterdam
W 307 = Bergen op Zoom
W 308 = Roosendaal
W 309 = Den Helder
W 310 = Wormerveer
W 311 = Enkhuizen
District Zuid omvatte de provincies Oost-Brabant en Limburg en was ingedeeld in de rayons:
Z 401 = Heerlen
Z 402 = Roermond
Z 403 = Tilburg
Z 404 = Maastricht
Z 405 = Gerrit
Z 406 = Venlo
Z 407 = Eindhoven
Z 408 = Den Bosch
Z 401 = Heerlen
Z 402 = Roermond
Z 403 = Tilburg
Z 404 = Maastricht
Z 405 = Gerrit
Z 406 = Venlo
Z 407 = Eindhoven
Z 408 = Den Bosch
De inlichtingen werden ingedeeld in vier categorieën:
A-berichten - algemene onderwerpen, meestal van politieke, maatschappelijke of bestuurlijke aard;
M-berichten - militaire onderwerpen;
E-berichten - economische onderwerpen
R-berichten - interne mededelingen voor de chef van de route of het Centraalbureau.
A-berichten - algemene onderwerpen, meestal van politieke, maatschappelijke of bestuurlijke aard;
M-berichten - militaire onderwerpen;
E-berichten - economische onderwerpen
R-berichten - interne mededelingen voor de chef van de route of het Centraalbureau.
Elk bericht werd voorzien van de datum waarop de informatie was verkregen, de code van het bureau dat de informatie had verzameld en het soort bericht met een volgnummer. Koeriersters brachten de berichten van de bureauhouder naar de chef van de route of het Centraalbureau. Aanvankelijk gebeurde dit eens per week maar na de invasie in Normandië op 6 juni 1944 werd het twee keer per week en na de luchtlandingen op 17 september 1944 zelfs dagelijks, voor zover de omstandigheden dat toestonden. Bij het Centraalbureau kregen de berichten het stempel "GDN-M" (Geheime Dienst Nederland - Miki). Achter de naam Miki school Willem Schoemaker, leider van de GDN. Met grote letters werden vervolgens de namen van de verzenders en ontvanger op de berichten gestempeld: "van Max voor Karel", "van Rudi voor Karel", "van Ludovicus voor Karel" of "van Marnix voor Karel". Met Karel werd het hoofd van Bureau Inlichtingen in Londen bedoeld, Jan Somer. Max was de schuilnaam van J.M.W.L. Iansen, Rudi de schuilnaam van W.J.H. Schreinemachers, Miki de schuilnaam van Willem Schoemaker en Ludovicus was ir. T.Ph. Tromp. De persoon achter Marnix is niet met zekerheid bekend, mogelijk is dit W.A. Dibbits.
De berichten werden gebundeld tot zendingen die met de letters van het alfabet aangeduid werden. In Meppel en Den Haag werden de zendingen gefotografeerd om vervolgens naar Londen gesmokkeld te worden. De zendingen A t/m W kwamen via Bern aan in Londen; de zendingen X, Y, Z en AA zijn in september 1944 door de linies naar Brussel gebracht. Toen Bureau Inlichtingen zich in bevrijd gebied gevestigd had, werden de berichten van Amsterdam naar Eindhoven gebracht. Dit betrof de zendingen BB t/m QQ en een zevental zendingen met andere codering.
De berichten werden gebundeld tot zendingen die met de letters van het alfabet aangeduid werden. In Meppel en Den Haag werden de zendingen gefotografeerd om vervolgens naar Londen gesmokkeld te worden. De zendingen A t/m W kwamen via Bern aan in Londen; de zendingen X, Y, Z en AA zijn in september 1944 door de linies naar Brussel gebracht. Toen Bureau Inlichtingen zich in bevrijd gebied gevestigd had, werden de berichten van Amsterdam naar Eindhoven gebracht. Dit betrof de zendingen BB t/m QQ en een zevental zendingen met andere codering.
De GDN verstuurde de volgende berichten:
26 zendingen genummerd A t/m Z;
26 zendingen genummerd AA t/m ZZ;
3 zendingen genummerd EA, EB, EC.
Daarnaast nog enige verschillend genummerde speciale zendingen, ongenummerde zendingen die rechtstreeks uit Zeeland en Rotterdam door de linies werden gebracht en ongeveer 1800 telegrammen.
26 zendingen genummerd A t/m Z;
26 zendingen genummerd AA t/m ZZ;
3 zendingen genummerd EA, EB, EC.
Daarnaast nog enige verschillend genummerde speciale zendingen, ongenummerde zendingen die rechtstreeks uit Zeeland en Rotterdam door de linies werden gebracht en ongeveer 1800 telegrammen.
Slechts van 23 zendingen zijn grotere of kleinere gedeelten in het archief aanwezig. Verder enig algemeen materiaal en wat afschriften. De telegrammen zijn niet aanwezig.
Gebruikte schuilnamen:
Karel = majoor J.M. Somer, hoofd Bureau Inlichtingen in Londen
Ludovicus = ir. T.Ph. Tromp
Miki = Willem Schoemaker
Marnix = mogelijk W.A. Dibbits
Max = Joep Iansen
Rudi = W.J.H. Schreinemachers
Karel = majoor J.M. Somer, hoofd Bureau Inlichtingen in Londen
Ludovicus = ir. T.Ph. Tromp
Miki = Willem Schoemaker
Marnix = mogelijk W.A. Dibbits
Max = Joep Iansen
Rudi = W.J.H. Schreinemachers
laatste wijziging 14-11-2023
118 beschreven archiefstukken
115 gedigitaliseerd
totaal 7.140 bestanden
Digitalisering
De digitalisering van dit archief is mogelijk gemaakt door het Prins Bernhard Cultuur Fonds
laatste wijziging 14-11-2023
118 beschreven archiefstukken
115 gedigitaliseerd
totaal 7.140 bestanden
Bronnen en literatuur
laatste wijziging 14-11-2023
118 beschreven archiefstukken
115 gedigitaliseerd
totaal 7.140 bestanden
Inventaris
aanvraaginstructie
Archiefstukken uit dit archief kunnen in de studiezaal van het NIOD worden aangevraagd
onder vermelding van: archief 191, inv.no. ...
Het inventarisnummer is vermeld in oplopende volgorde,
links naast de beschrijving van de stukken
Archiefstukken uit dit archief kunnen in de studiezaal van het NIOD worden aangevraagd
onder vermelding van: archief 191, inv.no. ...
Het inventarisnummer is vermeld in oplopende volgorde,
links naast de beschrijving van de stukken
75-77 Zending OO, 7 januari - 30 februari 1945.
191 Geheime Dienst Nederland
Inventaris
75-77
Zending OO, 7 januari - 30 februari 1945.
Datering:
7 januari - 30 februari 1945.
Ontwikkelingsstadium:
Originelen
Omvang:
250 stukken
NB:
incompleet
laatste wijziging 03-11-2023
3 gedigitaliseerd
totaal 259 bestanden
laatste wijziging 14-11-2023
118 beschreven archiefstukken
115 gedigitaliseerd
totaal 7.140 bestanden
Concordans
laatste wijziging 14-11-2023
118 beschreven archiefstukken
115 gedigitaliseerd
totaal 7.140 bestanden
Kenmerken
Datering:
1943-1945
over het archief:
Deze inlichtingendienst telde ongeveer twaalfhonderd medewerkers en was verdeeld in vier districten. Geheime Dienst Nederland (GDN) verzamelde militaire gegevens en gaf deze via Zwitserland en Spanje en via geheime radioverbindingen door naar het Bureau Inlichtingen Londen (archief 226 b). De GDN was actief vanaf lente 1943.
Openbaarheid:
Volledig openbaar
Omvang:
2,4 meter (114 inventarisnummers)
Status:
NIOD-KNAW collectie
Trefwoorden:
Categorie:
Zie ook:
Archiefvormer(s):
laatste wijziging 14-11-2023
118 beschreven archiefstukken
115 gedigitaliseerd
totaal 7.140 bestanden