077 Generalkommissariat für das Sicherheitswesen (Höhere SS- und Polizeiführer Nord-West) ( NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies )
077
Generalkommissariat für das Sicherheitswesen (Höhere SS- und Polizeiführer Nord-West)
Openbaarheid
Het archief is vrijwel geheel beperkt openbaar.
De inventarisnummers 10, 13, 16, 20, 23, 24, 28, 32, 34, 35, 37-39, 43, 45, 47, 49, 53, 61-63, 114, 121, 138, 184-187, 198d, 206-208, 210, 218, 242, 272, 292d, 315, 381, 1187, 1226, 1262, 1267, 1270, 1273-1275, 1277, 1278, 1280, 1282, 1284b, 1285-1287, 1289, 1294-1297, 1299-1302, 1310a, 1310b, 1310c, 1310d, 1310e, 1316, 1319, 1321, 1342, 1347, 1351, 1353a, 1353c, 1370, 1400, 1401, 1403, 1408-1418, 1426, 1429-1432, 1435, 1436, 1438, 1440-1445, 1447-1448, 1455, 1459, 1468, 1470, 1473, 1475-1478, 1483-1484, 1507, 1543, 1559, 1545a, 1545b, 1545c, 1701, 1705, 1706, 1737, 1770, 1772a, 1793, 1811, 1831, 1832, 1835, 1837, 1848, 1850, 1854, 1887, 1888, zijn slechts raadpleegbaar na verkregen schriftelijke toestemming van de directeur van het NIOD. Onderzoekers kunnen zich daartoe schriftelijk wenden tot de directeur van het NIOD.
De overige inventarisnummers zijn slechts raadpleegbaar na verkregen toestemming van de directeur van het NIOD. Voor bezoekers die deze toestemming willen hebben, is ter plekke bij balie van de studiezaal van het NIOD een archiefverklaring verkrijgbaar. Direct na ondertekening kunt u de stukken aanvragen en inzien.
Uitzondering is inventarisnummer 1328 dat in overleg met het Nationaal Archief met ingang van 8 juni 2023 volledig openbaar is.
De inventarisnummers 10, 13, 16, 20, 23, 24, 28, 32, 34, 35, 37-39, 43, 45, 47, 49, 53, 61-63, 114, 121, 138, 184-187, 198d, 206-208, 210, 218, 242, 272, 292d, 315, 381, 1187, 1226, 1262, 1267, 1270, 1273-1275, 1277, 1278, 1280, 1282, 1284b, 1285-1287, 1289, 1294-1297, 1299-1302, 1310a, 1310b, 1310c, 1310d, 1310e, 1316, 1319, 1321, 1342, 1347, 1351, 1353a, 1353c, 1370, 1400, 1401, 1403, 1408-1418, 1426, 1429-1432, 1435, 1436, 1438, 1440-1445, 1447-1448, 1455, 1459, 1468, 1470, 1473, 1475-1478, 1483-1484, 1507, 1543, 1559, 1545a, 1545b, 1545c, 1701, 1705, 1706, 1737, 1770, 1772a, 1793, 1811, 1831, 1832, 1835, 1837, 1848, 1850, 1854, 1887, 1888, zijn slechts raadpleegbaar na verkregen schriftelijke toestemming van de directeur van het NIOD. Onderzoekers kunnen zich daartoe schriftelijk wenden tot de directeur van het NIOD.
De overige inventarisnummers zijn slechts raadpleegbaar na verkregen toestemming van de directeur van het NIOD. Voor bezoekers die deze toestemming willen hebben, is ter plekke bij balie van de studiezaal van het NIOD een archiefverklaring verkrijgbaar. Direct na ondertekening kunt u de stukken aanvragen en inzien.
Uitzondering is inventarisnummer 1328 dat in overleg met het Nationaal Archief met ingang van 8 juni 2023 volledig openbaar is.
Meer uitleg over openbaarheidsbeperkingen leest u hier.
laatste wijziging 10-06-2023
2.252 beschreven archiefstukken
31 gedigitaliseerd
totaal 31 bestanden
Het Generalkommissariat für das Sicherheitswesen en de Höhere SS- und Polizei Führer Nord-West
Toen Rijkscommissaris Arthur Seyss-Inquart zich in mei 1940 in Nederland vestigde liet hij zich bijstaan door vier Generalkommissare met bijbehorend apparaat voor belangrijke onderdelen van het bestuur: F. Wimmer voor Verwaltung und Justiz, H. Fischöck voor Finanz und Wirtschaft en F.Schmidt voor zur besonderen Verwendung. Deze inventaris heeft betrekking op het archief van de vierde: de Generalkommissar für das Sicherheitswesen Hanns Albin Rauter, d.w.z. hoofd van de politie-organen van het Rijkscommissariaat * . Zijn andere titel die vaker werd gebruikt was Höhere SS- und Polizeiführer Nord-West (HSSPF) en in die hoedanigheid was hij leider van de SS-organisatie in Nederland. Deze dubbelfunctie demonstreert ook de versmelting van partij en staat die zo kenmerkend is geweest voor het Duitse bestuur.
De organisatie bestaat uit de hoofdafdelingen Höherer SS- und Polizeiführer, Sicherheitspolizei en Sicherheitsdienst, Ordnungspolizei en Waffen-SS, bij elkaar vormend het complete politie-apparaat van het Duitse bestuur. In de inventaris is bij elk archiefonderdeel de organisatie zo volledig mogelijk toegelicht zonder dat deze altijd geheel weerspiegeld is in het fragmentarisch overgeleverde archiefmateriaal.
Gebruikte afkortingen:
BdO- Befehlshaber der Ordnungspolizei
BdS- Befehlshaber der Sicherheitspolizei und des SD
HSSPF- Höhere SS- und Polizei Führer
KdO- Kommandeur der Ordnungspolizei
RSHA- Reichsicherheitshauptamt
BdO- Befehlshaber der Ordnungspolizei
BdS- Befehlshaber der Sicherheitspolizei und des SD
HSSPF- Höhere SS- und Polizei Führer
KdO- Kommandeur der Ordnungspolizei
RSHA- Reichsicherheitshauptamt
De inventaris is in 2004 vervaardigd door de Centrale Archief Selectiedienst. De inleiding is in 2004 vervaardigd door R. Utermöhlen.
laatste wijziging 10-06-2023
2.252 beschreven archiefstukken
31 gedigitaliseerd
totaal 31 bestanden
Verantwoording van de bewerking
Het archief bestaat uit de volgende deelarchieven: Höhere SS-und Polizeiführer und Generalkommissar für das Sicherheitswesen, Befehlshaber der Sicherheitspolizei und des SD (ondermeer Sonderreferat Juden IV b 4, Zentralstelle für jüdische Auswanderung), Befehlshaber der Ordnungspolizei, Technische Nothilfe, Befehlshaber der Waffen-SS, Nederlandsche SS, later Germaansche SS in Nederland, Nederlandsche Landwacht en Landstorm Nederland, Volksche Werkgemeenschap, Uitgeverij Storm, Reichsschule Valkenburg.
Achtergronden van de bewerking
Het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) bood in april 2000 het archief van de Generalkommissar für das Sicherheitswesen (Höhere SS- und Polizeiführer) aan de Centrale Archief Selectiedienst (CAS) te Winschoten ter bewerking aan, die deze in de periode 2001-2004 uitvoerde.
Het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) bood in april 2000 het archief van de Generalkommissar für das Sicherheitswesen (Höhere SS- und Polizeiführer) aan de Centrale Archief Selectiedienst (CAS) te Winschoten ter bewerking aan, die deze in de periode 2001-2004 uitvoerde.
Verantwoording
Bij de bewerking van het archief vormden de bestaande beschrijvingen het uitgangspunt. Van dit principe werd alleen afgeweken wanneer oude omschrijvingen niet correspondeerden met de inhoud van het dossier of als stukken niet eerder beschreven waren. Daar waar mogelijk werden soortgelijke dossiers onder verzamelbeschrijvingen geplaatst. Wat de rubrieksindeling in de nieuwe inventaris betreft, werd met het NIOD afgesproken dat deze - daar waar nodig - werd aangepast aan de organisatie en uitvoering van de taak van de Höhere SS- und Polizeiführer.
Het institutionele onderzoek dat door het NIOD en de CAS werd gedaan vindt zijn weerslag in de door het NIOD geschreven inleiding op de inventaris en in de aangepaste rubrieksindeling. Ook komt het voor dat bepaalde Abteilungen in de nieuwe inventaris in een andere hiërarchische volgorde zijn geplaatst omdat aanvullend onderzoek, dat tijdens de bewerking door de CAS werd gedaan, heeft aangetoond dat de keuze voor de onderverdeling kon worden verbeterd.
In de nieuwe toegang is een concordantie opgenomen om te zorgen dat verwijzingen in bestaande publicaties, gebaseerd op de eerdere indeling van het archief, teruggezocht kunnen worden.
Bij de bewerking van het archief vormden de bestaande beschrijvingen het uitgangspunt. Van dit principe werd alleen afgeweken wanneer oude omschrijvingen niet correspondeerden met de inhoud van het dossier of als stukken niet eerder beschreven waren. Daar waar mogelijk werden soortgelijke dossiers onder verzamelbeschrijvingen geplaatst. Wat de rubrieksindeling in de nieuwe inventaris betreft, werd met het NIOD afgesproken dat deze - daar waar nodig - werd aangepast aan de organisatie en uitvoering van de taak van de Höhere SS- und Polizeiführer.
Het institutionele onderzoek dat door het NIOD en de CAS werd gedaan vindt zijn weerslag in de door het NIOD geschreven inleiding op de inventaris en in de aangepaste rubrieksindeling. Ook komt het voor dat bepaalde Abteilungen in de nieuwe inventaris in een andere hiërarchische volgorde zijn geplaatst omdat aanvullend onderzoek, dat tijdens de bewerking door de CAS werd gedaan, heeft aangetoond dat de keuze voor de onderverdeling kon worden verbeterd.
In de nieuwe toegang is een concordantie opgenomen om te zorgen dat verwijzingen in bestaande publicaties, gebaseerd op de eerdere indeling van het archief, teruggezocht kunnen worden.
Aanvullingen en vernietigingsbeleid
Aangezien het archief ten tijde van de Duitse bezetting in Nederland in de periode 1940-1945 werd gevormd, geldt dit bestand volgens de door het Nationaal Archief opgestelde normen als oorlogsgerelateerd. Dat is ook de reden dat er tijdens de bewerking niets uit de archieven voor vernietiging is aangewezen. Tijdens de bewerking werd tussentijds een aantal archiefbescheiden, die in het kader van archievenruil van 2001 door het Bundesarchiv te Koblenz werden teruggegeven, aan het archief toegevoegd. De toegevoegde stukken zijn door middel van de concordantie terug te vinden.
Van de oorspronkelijke 32,9 meter te bewerken archief van de Generalkommissar für das Sicherheitswesen (Höhere SS- und Polizeiführer) werd uiteindelijk 19,5 meter archief aan het NIOD geretourneerd. Het verlies van 13,4 meter op de oorspronkelijk aangeboden hoeveelheid archief heeft te maken met het comprimeren van de archiefbescheiden in standaard archiefdozen tijdens het overpakken.
Na beschrijving door de CAS omvatte het archief 1850 inventarisnummers.
Aangezien het archief ten tijde van de Duitse bezetting in Nederland in de periode 1940-1945 werd gevormd, geldt dit bestand volgens de door het Nationaal Archief opgestelde normen als oorlogsgerelateerd. Dat is ook de reden dat er tijdens de bewerking niets uit de archieven voor vernietiging is aangewezen. Tijdens de bewerking werd tussentijds een aantal archiefbescheiden, die in het kader van archievenruil van 2001 door het Bundesarchiv te Koblenz werden teruggegeven, aan het archief toegevoegd. De toegevoegde stukken zijn door middel van de concordantie terug te vinden.
Van de oorspronkelijke 32,9 meter te bewerken archief van de Generalkommissar für das Sicherheitswesen (Höhere SS- und Polizeiführer) werd uiteindelijk 19,5 meter archief aan het NIOD geretourneerd. Het verlies van 13,4 meter op de oorspronkelijk aangeboden hoeveelheid archief heeft te maken met het comprimeren van de archiefbescheiden in standaard archiefdozen tijdens het overpakken.
Na beschrijving door de CAS omvatte het archief 1850 inventarisnummers.
laatste wijziging 10-06-2023
2.252 beschreven archiefstukken
31 gedigitaliseerd
totaal 31 bestanden
Literatuur en verwante collecties
Voor de inleidende teksten in de inventaris is gebruik gemaakt van De SS en Nederland: documenten uit SS-archieven 1935-1945 (Den Haag 1976) van N.K.C.A in 't Veld en van de hieronder genoemde bronnen die ook voor vervolgonderzoek naar het Generalkommissariat für das Sicherheitswesen en de Höhere SS- und Polizeiführer Nord-West gebruikt kunnen worden.
laatste wijziging 10-06-2023
2.252 beschreven archiefstukken
31 gedigitaliseerd
totaal 31 bestanden
Inventaris
aanvraaginstructie
Archiefstukken uit dit archief kunnen in de studiezaal van het NIOD worden aangevraagd
onder vermelding van: archief 077, inv.no. ...
Het inventarisnummer is vermeld in numeriek oplopende volgorde,
links naast de beschrijving van de stukken
Archiefstukken uit dit archief kunnen in de studiezaal van het NIOD worden aangevraagd
onder vermelding van: archief 077, inv.no. ...
Het inventarisnummer is vermeld in numeriek oplopende volgorde,
links naast de beschrijving van de stukken
1. Höhere SS- und Polizeiführer
1.7. Germaansche SS
1.7.1. Germaansche SS in Nederland
Standplaats:Utrecht, Maliebaan 66
Hoofd:J.H. Feldmeijer
Hoofd:J.H. Feldmeijer
De Germaansche SS (tot oktober 1942 Nederlandse SS genoemd) was in september 1940 opgericht door Anton Mussert als een partijformatie van de NSB. Als exponent van een stroming binnen de NSB met uitgesproken SS-denkbeelden had J.H. Feldmeijer in 1939 reeds de Mussert-garde opgericht, een weerkorps dat sterk aan de SS deed denken en model ging staan voor de op last van Himmler opgerichte Nederlandsche SS die dan ook onder leiding van Feldmeijer kwam. Medio 1941 werd Van Geelkerken toezichthouder namens de NSB. De organisatie werd als afdeling IX ondergebracht bij de NSB en was daaraan ondergeschikt voor organisatorisch-administratieve zaken, maar viel voor inhoudelijke zaken onder de HSSPF. De staf had de volgende afdelingen:
* I Organisatie en scholing (met Soldaat en sibbe)
* II Personeel
* III Rechtspraak
* IV Beheer (IVB Begunstigende leden)
* V Medische dienst
* VI Opname
* VII A Vormingsambt
* VII B Ras- en sibbeambt
* I Organisatie en scholing (met Soldaat en sibbe)
* II Personeel
* III Rechtspraak
* IV Beheer (IVB Begunstigende leden)
* V Medische dienst
* VI Opname
* VII A Vormingsambt
* VII B Ras- en sibbeambt
Regionaal was de Nederlandsche SS onderverdeeld in vijf standaarden, overeenkomstig de gewestelijke indeling van het politie-apparaat * . Een standaard was onderverdeeld in 3 'stormbannen'; een stormban in 4 'stormen'; een storm in 3 'troepen' of 'scharen' en een schaar in 4 'groepen'. De rangen waren: SS-standaardleider, SS-stormleider, SS-schaarleider, SS-stormman en SS-maat en werden nader gespecificeerd met 'opper'-, 'onder'- en 'hoofd'. Bij de naamsverandering werden Duitstalige rangen ingevoerd. Het uniform leek veel op het vooroorlogse uniform van de Duitse Allgemeine SS.
De Germaansche SS was loyaal aan Himmler en Hitler (op 17 mei 1942 werd zij plechtig in het algehele SS-complex opgenomen) en was dan ook een getrouwe kopie van het Duitse voorbeeld: een ongewapende organisatie zonder beroepskarakter en bevelsverhouding tot enige Duitse instantie. Het lidmaatschap was vrijwillig maar was men eenmaal lid dan stond men onder sterke Duitse druk om de idealen overal uit te dragen. De ideologie week af van de NSB-idee¿n en bestond uit een consequent beleden rassenbeginsel en de Groot-Germaanse gedachte, waarin Duitsland het middelpunt zou zijn van één groot Duits rijk. Voorwaarden voor opname waren dan ook: eed van trouw aan de F¿hrer, absolute gehoorzaamheid, bepaalde fysieke eigenschappen en een onbevlekte arische afstamming. Het NSB-lidmaatschap was overigens niet verplicht. Bij de naamsverandering werd een bereidverklaring tot dienst in de Waffen-SS verplicht en de bepaling opgenomen dat een huwelijk rechtsgeldig moest zijn met toestemming van Himmler. Zij die de organisatie financieel wilden steunen doch niet toetraden kregen een aparte status.
De werkzaamheden bestonden uit (semi-militaire) exercities, demonstraties in korpsverband, propaganda in de vorm van interne scholing in de leer en werkzaamheden voor de eigen persorganen (Storm-SS). De beweging heeft ondanks de Duitse steun de NSB niet kunnen overvleugelen, daarvoor was het ledental van vijfduizend te gering. Nog belangrijker was dat min of meer van de leden werd ge¿ist zich aan te melden bij de Waffen-SS voor het gevechtsfront. Daaraan werd op grote schaal gehoor gegeven zodat het in Nederland aanwezige ledental nog geen duizend bedroeg. Tot de Germaansche SS hoorde formeel ook de Germanische Sturmbanne in Duitsland, bestaande uit plaatselijke afdelingen van de politieke SS voor 'Germaansche' buitenlanders die arbeiders moesten ronselen voor de Waffen-SS.
Feldmeijer riep in september en oktober 1944 het restant van de formatie op voor de Waffen-SS en de pas geformeerde Landstorm-brigade, wat in feite het einde betekende van de Germaansche SS.
1.7.1.1. Staf
1899 Uitnodiging voor de beëdiging van de Germaansche SS alsmede de tekst van een door J.H. Feldmeijer gehouden redevoering, 17 mei 1942.
077 Generalkommissariat für das Sicherheitswesen (Höhere SS- und Polizeiführer Nord-West)
Inventaris
1. Höhere SS- und Polizeiführer
1.7. Germaansche SS
1.7.1. Germaansche SS in Nederland
1.7.1.1. Staf
1899
Uitnodiging voor de beëdiging van de Germaansche SS alsmede de tekst van een door J.H. Feldmeijer gehouden redevoering, 17 mei 1942.
Omvang:
2 stukken
laatste wijziging 22-12-2014
laatste wijziging 10-06-2023
2.252 beschreven archiefstukken
31 gedigitaliseerd
totaal 31 bestanden
Concordans
laatste wijziging 10-06-2023
2.252 beschreven archiefstukken
31 gedigitaliseerd
totaal 31 bestanden
Kenmerken
Datering:
(1938) 1940-1945
over het archief:
Als Generalkommissar für das Sicherheitswesen en Höhere SS- und Polizeiführer was Hanns Albin Rauter (1892-1949) belast met de "openbare orde en veiligheid". De SS, de Befehlshaber der Sicherheitspolizei und des SD en het totale Nederlandse politieapparaat ressorteerden onder hem.
Rauter was als Generalkommissar ondergeschikt aan Seyss-Inquart, maar in zijn hoedanigheid als Höhere SS- und Polizeiführer, waardoor hij rechtstreeks in contact stond met Reichsführer SS Heinrich Himmler, wist hij een zelfstandige positie te verwerven.
Onder de verantwoordelijkheid van de Generalkommissar viel ook het SS- und Polizeigericht. Deze rechtbank was in eerste instantie bedoeld voor Duitse SS'ers en leden van de Duitse politie, maar in mei 1943 werden de bevoegdheden uitgebreid en konden ook strafzaken waarbij een Nederlandse politiefunctionaris betrokken was (als slachtoffer of als dader) worden behandeld.
Rauter was als Generalkommissar ondergeschikt aan Seyss-Inquart, maar in zijn hoedanigheid als Höhere SS- und Polizeiführer, waardoor hij rechtstreeks in contact stond met Reichsführer SS Heinrich Himmler, wist hij een zelfstandige positie te verwerven.
Onder de verantwoordelijkheid van de Generalkommissar viel ook het SS- und Polizeigericht. Deze rechtbank was in eerste instantie bedoeld voor Duitse SS'ers en leden van de Duitse politie, maar in mei 1943 werden de bevoegdheden uitgebreid en konden ook strafzaken waarbij een Nederlandse politiefunctionaris betrokken was (als slachtoffer of als dader) worden behandeld.
Openbaar vanaf:
01-01-2025
Openbaarheid:
Enkele inventarisnummers van dit archief zijn beperkt openbaar. Details staan vermeld in de rubriek "openbaarheid".
Omvang:
20,0 meter (1900 inventarisnummers)
Status:
Bruikleencollectie Nationaal Archief
Trefwoorden:
Categorie:
laatste wijziging 10-06-2023
2.252 beschreven archiefstukken
31 gedigitaliseerd
totaal 31 bestanden