Uw zoekacties: Publicatieband IV - De hervormde kerkbouw in Gelderland in d...

Collectie tijdschriften SOGK - Publicatieband IV ( Stichting Oude Gelderse Kerken )

beacon
1  records
 
 
103 Collectie tijdschriften SOGK - Publicatieband IV
Erfgoedstuk
Pagina
Publicatieband IV - De hervormde kerkbouw in Gelderland in de eerste helft van de negentiende eeuw, aflevering 31-41, pagina 2
Naam tijdschrift:
Publicatieband IV
Titel artikel:
De hervormde kerkbouw in Gelderland in de eerste helft van de negentiende eeuw
Datering:
najaar 1990 - najaar 1995
Jaargang:
XVI-XX
Aflevering:
31-41
Pagina:
2
Bladzijde in band:
2
Is onderdeel van:
proportioneerde nieuwe in de nabijheid van het Loo te vervangen.1 Eén van de belangrijkste redenen voor ingrijpen in de bestaande situatie vormde desondanks ongetwijfeld de ruimtenood. Vaak was dan een verlenging of verbre- ding, de aanbouw van een nieuwe zijbeuk voldoende, niet minder vaak kwam het dan tot nieuwbouw, waarbij hooguit de toren - sedert de eerste Staatsregeling van 1798 gemeentelijk eigendom - bewaard bleef. Bouwvalligheid door ouderdom vormde een goede tweede reden voor sloop, en daarnaast bleven ook kerkgebou- wen niet voor de gebruikelijke trits rampen gespaard. Enkele torens bleken niet tegen de najaarsstorm van 29 november 1836 bestand, terwijl de oude kerk van Doornspijk in 1825 eerst het slachtoffer werd van een zware overstroming van de Zuiderzee die ook het kerkhof omwoelde en 'eene menigte lijken en doodsbeende- ren, tot op eenen aanmerkelijken afstand'2 wegvoerde, en vervolgens enkele maanden later definitief het loodje legde in een uitslaande brand. Het merendeel van al deze dorpskerken was weliswaar klein van stuk en onop-
vallend van uiterlijk, en hun karakter rechtvaardigt nauwelijks een individuele be- spreking, maar als groep bieden zij voldoende aanknopingspunten voor een ge- zamenlijke beschouwing.
HERVORMDE KERKBOUW TIJDENS DE REPUBLIEK
Gelderland was, religiografisch beschouwd, een verre van homogene provincie. Tegenover grote protestantse meerderheden op de Veluwe en in het achterland van Zutphen stond in de vorige eeuw een ontaantastbaar katholiek overwicht in de streken beneden de Waal, terwijl de situatie in de Betuwe en de Achterhoek van gemeente tot gemeente, soms zelfs van dorp tot dorp sterk kon verschillen; in tal van plaatsen hielden de beide grootste kerkgenootschappen elkaar getalsma- tig in evenwicht. Voor de eigendom van de oude middeleeuwse kerken was deze complexe kaart
na de Opstand tegen het Spaanse gezag overigens van geen enkele betekenis ge- weest. Waar gedurende de Tachtigjarige Oorlog en na de Westfaalse Vrede de grens op politiek gebied was komen te liggen, daar kwam zij ook op kerkelijk gebied; bezuiden de scheidslijn bleven de kerken rooms, daarboven gingen zij in calvinistische handen over, ook al was er in het hele dorp geen protestant te vin- den. Gelderland bleek bij het tekenen van de vrede in 1648 geheel binnen het machtsbereik van de Staten-Generaal gelegen te zijn. De katholieken werden daar- mee, indien dit niet al in de voorgaande jaren gebeurd was, voor de komende hon- derdvijftig jaar naar bouwvallige en onooglijke schuurkerken verbannen. De thans Heerschende Kerk nam de oude parochiekerken over, en dit heeft onge-
twijfeld het aantal nieuwe bedehuizen harerzijds ten tijde van de Republiek dras- tisch beperkt. Wat zij ontving was voor haar behoeften groot genoeg, zeker aan de zuidrand van de provincie, waar het Katholicisme zich door impulsen vanuit de Generaliteitslanden, het door Brandenburg verworven Kleef en het vorstbis- dom Münster redelijk staande wist te houden, en de hervormde gemeenten dien- tengevolge meest klein van omvang bleven, voorzover de verspreiding van Staten-
2
Voorbeeld : Klik op de tekst voor meer
Organisatie: Stichting Oude Gelderse Kerken
laatste wijziging 10-02-2020
1 gedigitaliseerd