4161 [Overzicht van strijdgewoel en rampen]

B-2298 Burgh. De restanten van de kerk na de grote kerkbrand, veroorzaakt door nalatigheid bij het repareren van de dakgoten. Zowel toren als het kerkdak brandden uit. Een preekstoel, de heerenbank uit 1674, het orgel 1903 en de klokken van 1753 gingen totaal verloren

BUR-1442 Burgh. Burghse Ring. Kijkend naar de Zwarten Hoek vanuit de Hogeweg. Blus materiaal gebruikt bij de kerkbrand van 25 september 1924

SW-2546 Nieuwerkerk. Noorddijk. Het gat bij 'Stevensluis', gesloten op 28 juli 1953. Op de achtergrond de Rampaartsedijk: de scheiding tussen linksboven de polder Ooster-en Sirjansland en rechts de Vierbannen polder

A-1733 Oorkonde, uitgereikt door de Stichting Nieuw Schouwen-Duiveland aan Teetje Hanedoes, als hulde en dank voor verleende hulp en bijstand.

X-4724 39. Alle spelers zingen het slotlied. 'De zee geeft ons vrede èn brengt ons in nood. De zee doet ons beven, de angst is soms groot. De zee schenkt ons rijkdom èn neemt alles af. De zee is ons leven, de zee is ons graf.'

X-4723 38. Op de dijk bij het dorp verschijnt Leendert, een pelgrim inmiddels van middelbare leeftijd: 'De tijd verglijdt.. strijkt alles glad.. effent ons pad. Ik heb gereisd en geleden, gebeden... boete gedaan. Nu op Schouwen terug gekeerd vind ik niets meer uit mijn jeugd. De zee ontnam ons het land. De Felixvloed en even later verdween heel Schouwen onder water. Maar op het plein onder de bomen.. zie ik ze allemaal weer komen.' Terwijl hij ze beneden langs ziet trekken vertelt Leendert hoe het verder ging met de verschillende figuren en bevolkingsgroepen uit Zuidkerke: 'Met Andries heb ik mij verzoend, hem in mijn hart 'mijn vriend' genoemd. Helaas.. ondanks de dammen die hij bouwde is het Zuidland verloren gegaan.. Zie je die toren eenzaam staan.. Een overwinnaar is er niet. De zee en het land... een eeuwig lied'

X-4722 37. Dertig jaar later. Een groep dansers gehuld in respectievelijk blauw en geel beelden met golvende bewegingen het winnen en verliezen van land en zee uit. Tussen hen staan een man, vrouw en kind als symbool voor de mens; de derde partij in het gevecht van de elementen. Ook zij dansen terwijl ze zingen: 'Je geeft me zoveel, het geheim van de zee, de haringen slepen we netten vol mee. Je geeft me het leven, je gaven zijn groot. Maar onverwachts sla je en zoek je mijn dood'

X-4721 36. De baljuw leest het vonnis voor waarmee Leendert wordt veroordeeld tot een pelgrimstocht naar Santiago de Compostella. De kapelaan hangt hem de pelgrimsmantel om en Leenderts zuster Isabeau geeft hem een kleine lantaarn en een kus op zijn wang. Het volk zingt: 'Je zult naar Santiago gaan, voor alles wat je hebt misdaan in woede of in eigenwaan'

X-4720 35. Dan arriveert de baljuw, die Leendert met hulp van Dirk Maartensz overmeestert. Leendert valt daarbij op de grond terwijl het volk zingt: 'Jij! Leendert! Jij hebt ons misleid met je gladde praatjes! Jij! Leendert! Jij verdreef ons volk van huis en haard!'

X-4719 34. Andries balt zijn vuisten en wil Leendert te lijf gaan. Die trekt zijn degen en smaalt: 'Een Brabantse veenboer vecht misschien met zijn knuisten, maar de Zeeuwse landadel is wat beters gewend. Wij vechten als heren.' Dirk Maartensz geeft daarop zijn degen aan Andries Vierlingh. Tijdens het gevecht schreeuwen beide mannen beschuldigingen naar elkaar waarbij Leendert boos uitroept dat hij Andries een lesje wilde leren met behulp van dijkgraaf Jan Suijs. Wanneer het volk dat hoort schreeuwt het woedende verwensingen naar Leendert

X-4718 33. Op het moment dat iedereen weg wil lopen komt Andries Vierlingh terug aan in het dorp. 'Wacht! Wacht nou toch! Jullie hoeven niet weg! Er is niets aan de hand! Leendert heeft jullie bedrogen! Hij speelt onder één hoedje met die oplichter van een dijkgraaf!' Tegen Leendert: 'Smerige leugenaar! Terwijl ik naar Brussel was heb je de hele bevolking tegen me opgezet!'

X-4717 32. Onder de achterblijvers ontstaat ruzie. Leendert van Zuijdland: 'Waarom blijven jullie nog? Het gaat hier fout! Red je zolang het nog kan. Vierlingh is hem al lang gesmeerd!' Johanna Pieters: 'Maar hij is toch naar de keizer? In Brussel? Om hulp? Ik geloof jou niet meer. Je hebt je aan mijn Anna vergrepen. Ik geloof Vierlingh.' Renger Harinckman: 'Nou dan ben je gek! Die Vierlingh met zijn ketterse ideeën!' De stemming is explosief, er wordt gescholden. Anna en Dirk zingen: 'De één zegt dit, de ander dat. Maar wie wijst ons het juiste pad? De één zegt links, de ander rechts. Maar wat is vals en wat is echt?'

X-4716 31. Enkele dagen later vertrekken de meeste dorpelingen uit het dorp met hun huisraad opgetast in handkarren, op lastdieren en in kruiwagens. Kinderen vervoeren kleinvee en honden aan touwen. Het is een grauwe, sombere stoet die wordt begeleid door solozang: 'Als ik soms in nachten de slaap niet kan vatten, de wind rukt en raast. Als het kreunt in Zuidkerke, de dijkwachten werken, het huis zuchtend kraakt. Dan denk ik: Is later ons dorp enkel water? Dan word ik heel bang. Wie zal van ons weten, eens zijn we vergeten, verdwenen al lang. Zo lang'

X-4715 30. Het feestgedruis wordt plotseling onderbroken wanneer dijkgraaf Jan Suijs in paniek aan komt rennen. 'Vergeef mij Heer dat ik een onheilsbericht moet brengen. Bij inspectie bij laag ebbe is mij gebleken dat de voet van de dijk hier recht voor Zuidland geheel afgekalfd en ondermijnd is! Een spoedige dijkval is te verwachten. Het dorp zal met grote spoed moeten worden verlaten'

X-4714 29. De muziek begint weer. Er wordt gedanst en het bruiloftslied klinkt op: 'Kom zing het maar uit want het Zuidland is bruidsland. Draai om en draai om'