202.46 Tentoonstelling Zeeland en de West, 8 juni - 2 september 1967 ( Zeeuws Archief )
202.46
Tentoonstelling Zeeland en de West, 8 juni - 2 september 1967
Woord vooraf
In 1967 organiseerde het Rijksarchief in Zeeland de tentoonstelling Zeeland en de West. De tentoonstelling was te zien in de expositieruimte van het rijksarchief van 8 juni tot en met 2 september 1967. Aanleiding was het feit dat vierhonderd jaar ervoor - in 1667 - de tocht van de Zeeuwse commandeur Abraham Crijnssen naar Suriname plaatsvond.
Bij de tentoonstelling verscheen een 'toelichting', een uit acht pagina's bestaand stencil dat bezoekers konden meenemen, en een 'lijst van stukken', de catalogus met daarin de beschrijvingen van alle geëxposeerde stukken. De laatste was alleen ter inzage in de expositieruimte. Beide uitgaven zijn in deze digitale versie verwerkt. Aangezien bij deze tentoonstelling de 'toelichting' naadloos aansloot op de beschrijvingen van de stukken, is afgezien van een afzonderlijke presentatie van de 'toelichting', maar is deze verwerkt tot inleidingen onder de betreffende rubriek in de catalogus.
De tentoonstelling werd samengesteld uit de archieven en verzamelingen van het Rijksarchief in Zeeland (thans Zeeuws Archief) en met bruiklenen van de volgende instellingen en particulieren:
- Nederlands Historisch Scheepvaartmuseum, Amsterdam (cat.nrs 99-103, 105)
- Maritiem Museum 'Prins Hendrik', Rotterdam (cat.nrs 5-6, 13, 29, 57-59, 63, 75, 81-82, 88, 91-92)
- Rijksmuseum en Rijksprentenkabinet, Amsterdam (cat.nrs 20, 69, 95-96)
- Zeeuws Museum, Middelburg (cat.nr 85)
- Algemeen Rijksarchief (thans Nationaal Archief), Den Haag (cat.nrs 12, 17-18, 26-28, 32, 41, 46-47, 53, 60, 64, 67 en cat.nrs 8, 35, 37, 56, 65 in fotokopie)
- Rijksarchief in Noord-Holland (thans Noord-Hollands Archief), Haarlem (cat.nr 1)
- Gemeentearchief Vlissingen, Vlissingen (cat.nrs 21, 104)
- Provinciale Bibliotheek van Zeeland (thans Zeeuwse Bibliotheek), Middelburg (cat.nr 10).
- Nederlands Historisch Scheepvaartmuseum, Amsterdam (cat.nrs 99-103, 105)
- Maritiem Museum 'Prins Hendrik', Rotterdam (cat.nrs 5-6, 13, 29, 57-59, 63, 75, 81-82, 88, 91-92)
- Rijksmuseum en Rijksprentenkabinet, Amsterdam (cat.nrs 20, 69, 95-96)
- Zeeuws Museum, Middelburg (cat.nr 85)
- Algemeen Rijksarchief (thans Nationaal Archief), Den Haag (cat.nrs 12, 17-18, 26-28, 32, 41, 46-47, 53, 60, 64, 67 en cat.nrs 8, 35, 37, 56, 65 in fotokopie)
- Rijksarchief in Noord-Holland (thans Noord-Hollands Archief), Haarlem (cat.nr 1)
- Gemeentearchief Vlissingen, Vlissingen (cat.nrs 21, 104)
- Provinciale Bibliotheek van Zeeland (thans Zeeuwse Bibliotheek), Middelburg (cat.nr 10).
In de catalogus wordt in de detailgegevens van ieder nummer een volledige bronvermelding gegeven. De aanduiding 'Bron:' verwijst naar een stuk uit de eigen archieven en verzamelingen van het Rijksarchief in Zeeland (thans Zeeuws Archief), de aanduiding 'Bruikleen:' verwijst naar een stuk dat in 1967 van een andere instelling of particulier tijdelijk in bruikleen was verkregen. In de detailgegevens zijn de namen van de bruikleengevers in de meeste gevallen niet gemoderniseerd, zie voor de eventuele nieuwe naam van een bruikleengever het voorgaande overzicht.
laatste wijziging 23-05-2023
105 beschreven archiefstukken
9 gedigitaliseerd
totaal 14 bestanden
Catalogus
1. De blik naar het Westen
Zeeland en zeevaart: er is een periode in de geschiedenis geweest, waarin deze beide begrippen onafscheidelijk bijeen hoorden. Tijdens de Middeleeuwen bevoeren schippers uit de Zeeuwse havens de kusten van Europa in steeds wijder omtrek. Sedert het tijdperk der grote ontdekkingen zwermden zij uit over de wereldzeeën. In de Cubaanse havenplaats Havana werd in 1567 - juist vierhonderd jaar geleden - een schipper uit Arnemuiden, Melys Henrikxsz, gesignaleerd (cat.nr 1) en van toen af is de West een onafgebroken aantrekkingskracht op het volk aan de Scheldemonden blijven uitoefenen (cat.nr 2-4).
Drang naar avontuur en begeerte tot verovering van nieuwe markten beheersten in die dagen de ondernemingszin van Zeeuwen en Hollanders. Verhalen van Sir Walter Raleigh over een Goudland, el Dorado, in de binnenlanden van Guyana wakkerden de dadendrift nog aan (cat.nr 5-6). Na de oprichting van de West-Indische Compagnie in 1621 (cat.nr 7-9), vooral bedoeld om de Spaanse macht afbreuk te doen, krijgt Zeeland een kans tot expansie, die het niet ongebruikt laat. Reeds twee jaar later verschijnt te Vlissingen de Toortse der zee-vaert van de Middelburger Dierick Ruyters (cat.nr 10) en terzelfder tijd stelt de classis Walcheren der Hervormde Kerk de eerste vlootpredikant aan voor het scheepsvolk, dat naar Brazilië vaart (cat.nr 11). Dan zien getekende en gedrukte kustkaarten, paskaarten en 'overzeilers' (oceaankaarten) het licht (cat.nr 12-14).
Nederlanders, onder wie veel Zeeuwen, vestigden zich op tal van punten in Zuid- en Noord-Amerika en in het Caraïbische zeegebied. Botsingen met Spanje, later met Engeland waren onvermijdelijk. Tijdens de Tweede Engelse Zeeoorlog (1665-1667) rijpte bij Pieter de Huybert, pensionaris van Zeeland, en Johan de Witt een plan voor een verrassende tocht over de Atlantische Oceaan om Engeland in zijn overzeese bezittingen te treffen. Het werd uiteindelijk een Zeeuwse expeditie (cat.nr 15), door Abraham Crijnssen in 1667 met beleid gecommandeerd. Niet alle doelen werden bereikt, maar Crijnssen wist toch de rivieren in Guyana, waaronder de Surinamerivier, alsmede het eiland Tobago in handen der Zeeuwen te brengen of terug te brengen (cat.nr 16-19). Zijn tocht naar de West, thans drie eeuwen geleden, heeft aanleiding gegeven tot deze herdenkingstentoonstelling.
De WIC en particuliere maatschappijen als de Middelburgse Commercie Compagnie onderhielden een druk scheepvaartverkeer over de oceaan (cat.nr 20-21). Zowel met koopvaardij (cat.nr 22-23) als met kaapvaart hielden zij zich bezig. Vaak voorzagen de uitvarende schepen zich op de kusten van Afrika van negerslaven voor de arbeid in de West-Indische plantages, welker producten in retourladingen naar het moederland gebracht werden. In de loop van de 18e eeuw werd de Kamer Zeeland van de WIC overvleugeld door haar zustercollege in de machtige koopstad Amsterdam: na een lang volgehouden wedloop verloor zij in en omstreeks 1773 haar laatste invloed op bestuursaangelegenheden (cat.nr 24).
6 'Nieuwe caerte van het wonderbaer ende goudrijcke landt Guiana ... nieuwelick besocht door Sir Walter Ralegh ... in het jaer 1594, 1595 ende 1596', gekleurde gravure, uitgegeven door Jodocus Hondius, Amsterdam, 1599
202.46 Tentoonstelling Zeeland en de West, 8 juni - 2 september 1967
Catalogus
1. De blik naar het Westen
6
'Nieuwe caerte van het wonderbaer ende goudrijcke landt Guiana ... nieuwelick besocht door Sir Walter Ralegh ... in het jaer 1594, 1595 ende 1596', gekleurde gravure, uitgegeven door Jodocus Hondius, Amsterdam, 1599
Datering:
1599
NB:
Bruikleen: Maritiem Museum 'Prins Hendrik', Rotterdam, inv.nr K 82
Raadpleegvestiging:
Middelburg, Hofplein
Organisatie: Zeeuws Archief
laatste wijziging 06-10-2005
laatste wijziging 23-05-2023
105 beschreven archiefstukken
9 gedigitaliseerd
totaal 14 bestanden
Kenmerken
Datering:
8 juni - 2 september 1967
Toegankelijk:
Tentoonstellingscatalogus
Jaar bewerking:
1967
Opmerking:
De documenten die in deze tentoonstellingscatalogus worden beschreven kunnen niet via deze catalogus worden aangevraagd. Ze bevinden zich in andere archieven en verzamelingen, soms zelfs buiten het Zeeuws Archief. Ze moeten via de nummers uit de betreffende inventarissen van die archieven en verzamelingen worden aangevraagd of bij de andere instellingen ter inzage worden gevraagd. Meer informatie hierover is bij iedere beschrijving van een document te vinden in het detailscherm.
Beschrijving:
Catalogus van de tentoonstelling Zeeland en de West in het Rijksarchief in Zeeland van 8 juni tot en met 2 september 1967
Raadpleegvestiging:
Middelburg, Hofplein
Collectie:
Rijksarchief in Zeeland
Categorie:
laatste wijziging 23-05-2023
105 beschreven archiefstukken
9 gedigitaliseerd
totaal 14 bestanden