1812 A.M. Tak, notaris en rentmeester te Middelburg, 1866-1906 ( Zeeuws Archief )
1812
A.M. Tak, notaris en rentmeester te Middelburg, 1866-1906
Inleiding
Anthoni Martinus Tak (1838-1913) was notaris en rentmeester te Middelburg. Hij werd geboren op 7 juni 1838 te Middelburg, als zoon van Pieter Dumon Tak (1802-1868), rentmeester, en Maria Catharina Sara Benteijn (1811-1881), dochter van de zeer vermogende notaris Johannes Isaak Benteijn. Hij werd de opvolger van zijn vader in het beheer van verschillende omvangrijke vermogens. Zijn oudere broer Johannes Adriaan Tak (1836-1897) vestigde zich als commissionair in effecten te Middelburg, welke zaak in 1866 werd voortgezet onder de naam J.A. Tak en Compagnie. Zijn jongere broer Henri Tak (1844-1910) was eveneens rentmeester en vanaf juli 1888 lid van de firma J.A. Tak en Compagnie. Zijn jongste broer Pieter Lodewijk Tak (1848-1907) was de bekende journalist en SDAP-politicus.
A.M. Tak (‘Toon Tak’) maakte van zijn notariaat het grootste dat Zeeland ooit heeft gekend (Labrijn [1916], 61). Hij begon op 1 juni 1868 als opvolger van Alexander Francois Sifflé (1801-1872) en beëindigde zijn notarisambt op 31 augustus 1903, toen de teller in zijn repertorium op 13.600 akten stond. Hij werd opgevolgd door Johan Hosang (1865-1912). Zijn protocol (de minuut-exemplaren van de door hem opgemaakte notariële akten) werd ingevolge de Archiefwet regulier via de notaris-bewaarder overgebracht naar het Rijksarchief in Zeeland, waar het thans deel uitmaakt van het fonds ‘Notariële Archieven’, als volgt verdeeld over twee archiefblokken:
- 1868 juni-1895 > Notariële Archieven 1842-1895 [toegang 13.2], inv.nrs 1280-1321
- 1896-1903 aug. > Notariële Archieven 1896-1905 [toegang 13.3], inv.nrs 297-312a
De hierbij behorende repertoria ontbreken voor een deel, dit verlies wordt gecompenseerd door de aanwezigheid van de zogenaamde "dubbele repertoria" in het archief van de Arrondissementsrechtbank Middelburg 1838-1939 [toegang 701.1], inv.nrs 1146-1147.
- 1868 juni-1895 > Notariële Archieven 1842-1895 [toegang 13.2], inv.nrs 1280-1321
- 1896-1903 aug. > Notariële Archieven 1896-1905 [toegang 13.3], inv.nrs 297-312a
De hierbij behorende repertoria ontbreken voor een deel, dit verlies wordt gecompenseerd door de aanwezigheid van de zogenaamde "dubbele repertoria" in het archief van de Arrondissementsrechtbank Middelburg 1838-1939 [toegang 701.1], inv.nrs 1146-1147.
Naast zijn notarisambt was Tak eigenaar van een grote hofstede bij Vrouwenpolder, waar hij regelmatig in alle vroegte naar toe reed om het werk onder de medewerkers te verdelen. Hij bezat een grote kennis van het landbouwbedrijf en trachtte onder andere het gebruik van kunstmest onder de overwegend conservatieve Walcherse boeren te bevorderen. Door de combinatie notarisambt en landbouwer verkreeg hij een grote kennis van zaken rond onroerend goed in geheel Zeeland, waardoor hij op dit gebied regelmatig gevraagd en ongevraagd advies uitbracht. Na zijn afscheid als notaris in 1903 betrok hij de buitenplaats Duinvliet bij Domburg, in 1907 verhuisde hij naar Den Haag. Hij bleef het beheer voeren over enkele grotere vermogens en werd nog regelmatig als raadgever geconsulteerd.
Het hierna beschreven archief betreft uitsluitend het "bedrijfsarchief" van het notaris- en rentmeesterskantoor Tak. In zijn functie van rentmeester betreft het vooral de geldelijke administratie voor een aantal personen, onder wie leden van het geslacht Tak te Middelburg. Voor wat betreft zijn notarisambt gaat het vooral om de boekhouding van kosten en salaris voor het afwikkelen van boedels en het opstellen van akten (inv.nrs 26-44). Het eerste kasboek (inv.nr 1) begint met het opschrift 'Kasboek van de associatie Sifflé-Tak'. Zijn notarieel protocol is afzonderlijk overgedragen (zie hiervoor).
In 1975 gaf de vereniging Het Nederlandsch Economisch-Historisch Archief (NEHA) te Amsterdam dit archief in bewaring aan het Rijksarchief in Zeeland (Verslag Rijksarchiefdienst 1975, p. 84; RAZ, Aanwinst nr. 1975.11b). Wanneer en onder welke titel het NEHA deze stukken ontving is niet uit de jaarverslagen op te maken. De lijst van archieven bewaard in het NEHA van 1964 noemt als nr 20: 'Boeken van notaris Tak te Middelburg, 1867-1905, getikte inventaris' (Economisch Historisch Jaarboek XXX (1963-1964) XLVIII). G.F. Sandberg beschreef het archief in 1977 in een inventaris. Later droeg het Rijksarchief in Zeeland het archief over aan het Gemeentearchief Middelburg. Sinds eind 1999 berust het archief in het Zeeuws Archief. Tegelijk werd de inventaris uit 1977 aangepast.
Het archief is geheel openbaar. Bij verwijzing naar dit archief zou bij voorkeur de volgende bronvermelding gebruikt moeten worden: Zeeuws Archief (ZA), archief A.M. Tak (Tak), inv.nr(s) ..., daarna verkort als: ZA, Tak, inv.nr(s) ...
Literatuur:
- P.C. Labrijn, Het Brabantsch-Zeeuwsche geslacht Tak (z.p. 1916) 60-62, (aanvulling:) 91-92 [exemplaar in het Zeeuws Archief, met aanvulling, aanwezig in: Collectie Zeeuwse Genealogieën, inv.nr 21]
- G.W.B. Borrie, Pieter Lodewijk Tak (1848-1907). Journalist en politicus (Assen 1973) 5
- Nederlandsch Patriciaat 44 (1958) 306
- P.C. Labrijn, Het Brabantsch-Zeeuwsche geslacht Tak (z.p. 1916) 60-62, (aanvulling:) 91-92 [exemplaar in het Zeeuws Archief, met aanvulling, aanwezig in: Collectie Zeeuwse Genealogieën, inv.nr 21]
- G.W.B. Borrie, Pieter Lodewijk Tak (1848-1907). Journalist en politicus (Assen 1973) 5
- Nederlandsch Patriciaat 44 (1958) 306
laatste wijziging 23-05-2023
46 beschreven archiefstukken
Inventaris
46 Boek van leningen op hypotheek en onderhandse schuldbekentenis, 1873-1903. 1 deel
1812 A.M. Tak, notaris en rentmeester te Middelburg, 1866-1906
Inventaris
46
Boek van leningen op hypotheek en onderhandse schuldbekentenis, 1873-1903. 1 deel
Datering:
1873-1903
Vorm:
1 deel
Raadpleegvestiging:
Middelburg, Hofplein
Organisatie: Zeeuws Archief
laatste wijziging 30-09-2016
laatste wijziging 23-05-2023
46 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Datering:
1866-1906
Andere namen:
Anthoni Martinus Tak (1838-1913)
Omvang:
3 meter
Openbaarheid:
Geen beperkingen
Toegankelijk:
Inventaris
Jaar bewerking:
1977
Opmerking:
Het archief werd in 1975 overgenomen van de vereniging Het Nederlandsch Economisch-Historisch Archief (NEHA) te 's-Gravenhage.
Inzage:
Studiezaal, in origineel
Raadpleegvestiging:
Middelburg, Hofplein
Collectie:
Gemeente Middelburg
Categorie:
laatste wijziging 23-05-2023
46 beschreven archiefstukken