10 Rechterlijke, Weeskamer en Notariële Archieven Zeeuwse Eilanden (RAZE), 1456-1811 (1852) ( Zeeuws Archief )
10
Rechterlijke, Weeskamer en Notariële Archieven Zeeuwse Eilanden (RAZE), 1456-1811 (1852)
Inleiding
laatste wijziging 25-01-2024
9.605 beschreven archiefstukken
3.773 gedigitaliseerd
totaal 882.851 bestanden
Inventaris
2. Archieven van rechtbanken, weeskamers en notarissen in de steden en heerlijkheden, 1456-1811 (1852)
2.1. Walcheren
De kern van de thans op het eiland Walcheren gelegen gemeente Nieuw- en Sint-Joosland vormde eertijds een afzonderlijk eiland. De archieven der op dat eiland gezeteld hebbende rechtbanken en weeskamers zijn daarom bij onderafdeeling B: Zuidbeveland c.a. ondergebracht. Onder de op Walcheren gelegen steden bevindt zich ééne grafelijke stad, namelijk Middelburg. Arnemuiden en Veere waren van oudsher aan afzonderlijke heeren in leen uitgegeven. Met Domburg, Vlissingen en Westkapelle geschiedde dit in 1477, en sedertdien bleven ook deze steden steeds op naam van afzonderlijke heeren verheven. De heerlijkheden waren gedurende de periode, waarover de archiefstukken loopen, allen slechts in het bezit van rechtspraak in boetstraffelijke en civiele zaken * . Hoge heerlijkheden komen dus op dit eiland niet voor en daarom worden hieronder dadelijk na de archieven der rechtbanken, weeskamers en notarissen in de steden de archieven van deze colleges en personen in de lage heerlijkheden beschreven. Zie nader hiervóór blz. 34.
2.1.7. Lage heerlijkheden op Walcheren
Werd sedert 1517 de rechtspraak in criminele, niet-boetstraffelijke, zaken over al deze heerlijkheden door de vierschaar van de stad Middelburg als hoge grafelijke vierschaar uitgeoefend (zie hiervóór blz. ..), in het jaar 1574 kwam daarin een gewichtige verandering. Allereerst ging bij het door prins Willem I, d.d. 9 maart 1574, gegeven privilegie (zie hiervóór blz. ...) de rechtspraak in alle criminele en civiele zaken over de heerlijkheden Nieuwerkerke en Mortiere op de vierschaar van de stad Arnemuiden over, terwijl in hetzelfde jaar ook de steden Veere en Vlissingen resp. bij de privilegiën van 11 en 2 maart (zie de tekst van deze privilegiën bij Boxhorn I, blz. 228 door de Prins belangrijk werden bevoorrecht. De vierschaar van ieder van deze steden kwam in het bezit van de rechtspraak in de criminele, niet-boetstraffelijke, zaken over een gedeelte van de lage heerlijkheden op het eiland Walcheren, (zie nader hiervóór blz. ..), en bovendien werd zowelvlg. en in 'Costumen der stad Vlissingen' (176De vierschaar van ieder van deze steden kwam in het bezit van de rechtspraak in de criminele, niet-boetstraffelijke, zaken over een gedeelte van de lage heerlijkheden op het eiland Walcheren, (zie nader hiervóór blz. ..), en bovendien werd zowel in Veere als in Vlissingen voor de rechtspraak in de boetstraffelijke en civiele zaken over een aantal van die lage heerlijkheden een landsvierschaar opgericht, (zie nader hiervóór blz. ..).
Over de andere lage heerlijkheden op Walcheren bleef de vierschaar van de stad Middelburg rechtspraak in criminele zaken uitoefenen. In verband daarmee zijn de onder dit hoofd vallende archieven in drie rubrieken beschreven.3), blz. 161 vlg. (zie ook Boxhorn I, blz 195 vlg. waar deDe vierschaar van ieder van deze steden kwam in het bezit van de rechtspraak in de criminele, niet-boetstraffelijke, tekst echter minder juist is afgedrukt), door de Prins belangrijk werden bevoorrecht. De vierschaar van ieder van deze steden kwam in het bezit van de rechtspraak in de criminele, niet-boetstraffelijke, zaken over een gedeelte van de lage heerlijkheden op het eiland Walcheren, (zie nader hiervóór blz. ..) en bovendien werd zowel in Veere als in Vlissingen voor de rechtspraak in de boetstraffelijke en civiele zaken over een aantal van die lage heerlijkheden een landsvierschaar opgericht, (zie nader hiervóór blz. ..). Over de andere lage heerlijkheden op Walcheren bleef de vierschaar van de stad Middelburg rechtspraak in criminele zaken uitoefenen. In verband daarmee zijn de onder dit hoofd vallende archieven in drie rubrieken beschreven.
2.1.7.2. Onder Veere
2.1.7.2.01. Archief van de Landsvierschaar te Veere, 1575-1811
De Landsvierschaar te Veere omvatte de parochies Sandijk, Polder, Gapinge, Schellach, Kleverskerke, Serooskerke, Oostkapelle, Aagtekerke en Domburg-buiten.
Deze landsvierschaar bestond uit schout en 11 (10), (4) 'keurschepenen', die bij het privilegie van 1574 voor de eerste maal door prins Willem I werden 'gecreëert'. In vervolg van tijd bleef de Prins van Oranje als markies van Veere de schout benoemen, en in het tweede stadhouderloze tijdvak namen van 1735 tot 1747, gedurende welke jaren het markiezaat van Veere was afgeschaft, de Staten van Zeeland deze functie over.
De keurschepenen daarentegen werden sedert 1575 benoemd door de regering van de stad Veere op nominatie van de landsvierschaar zelf en wel steeds zo, dat onder hen ieder van de negen parochies, waarover zich het rechtsgebied van de landsvierschaar uitstrekte (Hoewel dit rechtsgebied zich reeds sedert het einde van de 17de eeuw tot de parochies Schellach, Vrouwenpolder en Zandijk-buiten beperkte, zo zijn toch nog tot 1803 alle negen parochies in de landsvierschaar vertegenwoordigd geweest. Sedert dat jaar bestond het college uit schout en vier keurschepenen, van welke laatste één de stad Veere en Zandijk-binnen vertegenwoordigde), was vertegenwoordigd, terwijl de beide overige keurschepenen de heerlijkheid Zandijk-binnen en de stad Veere representeerden. Sedert het jaar 1676 komen er uit de stad Veere nog vier keurschepenen bij, maar in het getal van de op iedere vergadering aanwezige keurschepenen brengt dit geen verandering, daar in de tien maanden van het jaar, dat de landsvierschaar bijeenkwam (de maanden augustus en september waren vakantiemaanden) elk van deze vijf keurschepenen tweemaal zijn beurt van zitting had. Intussen wordt door een andere omstandigheid sedert 1676 het getal van de keurschepenen van 11 op 10 gebracht. Immers de schepenen van Zandijk-buiten en Zandijk-binnen namen tot 1700 elke maand om beurten in het college zitting, en na dat jaar was weliswaar Zandijk-buiten weer iedere maand vertegenwoordigd, maar de keurschepen van Zandijk-binnen werd gevoegd bij de vijf keurschepenen van de stad Veere, in dier voege, dat een van deze laatste zijn plaats in het college in een van zijn beide maanden aan de keurschepen van Zandijk-binnen afstond.
Het nog bewaard gebleven proces-verbaal van overdracht van de stukken aan de juge de paix van het kanton Veere, als door de prefekt benoemde commissaris van ontzegeling, is gedateerd 5 juli 1811. De stukken zijn deels in 1884 van de griffier van de arrondissementsrechtbank te Middelburg, deels in 1887 van de hypotheekbewaarder aldaar voor het provinciaal archief van Zeeland overgenomen. Bovendien zijn in 1896 nog enkele stukken uit de gemeente Vrouwenpolder naar het rijksarchief-depot in Zeeland overgebracht.
2.1.7.2.01.3. Weeskamer van de Landsvierschaar te Veere
1106-1106 'Weesboeken', registers van weesakten, 1576-1811. 11 delen
10 Rechterlijke, Weeskamer en Notariële Archieven Zeeuwse Eilanden (RAZE), 1456-1811 (1852)
Inventaris
2. Archieven van rechtbanken, weeskamers en notarissen in de steden en heerlijkheden, 1456-1811 (1852)
2.1. Walcheren
2.1.7. Lage heerlijkheden op Walcheren
2.1.7.2. Onder Veere
2.1.7.2.01. Archief van de Landsvierschaar te Veere, 1575-1811
2.1.7.2.01.3. Weeskamer van de Landsvierschaar te Veere
1106-1106
'Weesboeken', registers van weesakten, 1576-1811. 11 delen
Datering:
1576-1811
Vorm:
11 delen
NB:
De in inv.nrs 3-9 voorkomende lijsten van echtparen zijn overgenomen en geïndiceerd in Nadere Toegang nr 14 en Genealogische Afschriften nr 329
Organisatie: Zeeuws Archief
laatste wijziging 28-07-2023
11 gedigitaliseerd
totaal 2.276 bestanden
laatste wijziging 25-01-2024
9.605 beschreven archiefstukken
3.773 gedigitaliseerd
totaal 882.851 bestanden
Regestenlijst
Regesten van akten daterende vóór 17 april 1577 die zijn uitgegaan van colleges of personen van wie de archieven niet in deze inventaris zijn beschreven. Voor een toelichting op de samenstelling van de regestenlijst zie de inleiding, paragraaf 'Regestenlijst'.
laatste wijziging 25-01-2024
9.605 beschreven archiefstukken
3.773 gedigitaliseerd
totaal 882.851 bestanden
Kenmerken
Datering:
1456-1811 (1852)
Andere namen:
Oud Rechterlijk Archief, Oude Rechterlijke Archieven (ORA), Oud Notarieel Archief, Oude Notariële Archieven (ONA), Weeskamerarchief, Weeskamerarchieven, RAZE, "Lasonder", "Las."
Omvang:
90 meter
Openbaarheid:
Geen beperkingen
Toegankelijk:
Inventaris
Jaar bewerking:
1889-1895, 1900-1904, 1914
Titel publicatie:
L.W.A.M. Lasonder, De archieven van de rechtbanken, weeskamers en notarissen, die over het tegenwoordig grondgebied der provincie Zeeland gefungeerd hebben. [Deel 1]: De Zeeuwsche eilanden 1456-1811 (1852) ('s-Gravenhage 1914)
waarin geïncorporeerd:
- M.H. van Visvliet [inventaris], W.O. Swaving [inleiding], Inventaris der rechterlijke archieven van Middelburg door den vorigen archivaris dier gemeente (Middelburg 1906) [archieven zelf verloren gegaan]
- [W.O. Swaving], Archieven der Middelburgsche notarissen, tot 1811, berustende in het Gemeente-Archief te Middelburg', in: Verslagen omtrent 's Rijks Oude Archieven [VROA] 39 (1916), I ('s-Gravenhage 1917) 24-124 [archieven zelf verloren gegaan].
waarin geïncorporeerd:
- M.H. van Visvliet [inventaris], W.O. Swaving [inleiding], Inventaris der rechterlijke archieven van Middelburg door den vorigen archivaris dier gemeente (Middelburg 1906) [archieven zelf verloren gegaan]
- [W.O. Swaving], Archieven der Middelburgsche notarissen, tot 1811, berustende in het Gemeente-Archief te Middelburg', in: Verslagen omtrent 's Rijks Oude Archieven [VROA] 39 (1916), I ('s-Gravenhage 1917) 24-124 [archieven zelf verloren gegaan].
Opmerking:
In 1940 zijn de volgende inventarisnummers verloren gegaan: 258, 286, 368, 370, 373-377, 450-451, 453-454, 476, 946, 1076-1080, 1187, 1188, 1296, 1305, 1306, 1310-1311, 3106, 3110, 3111, 3146, 3147, 3167, 5539-5541. De archieven van de vierschaar, de weeskamer en de notarissen van de stad Middelburg, die niet in deze inventaris waren beschreven, zijn eveneens geheel verloren gegaan. De verloren gegane nummers zijn in de inventaris als zodanig gemerkt. Enkele onderdelen zijn overgedragen aan gemeentelijke archiefdiensten, dit is bij de betreffende beschrijvingen vermeld.
Beschrijving:
Verzamelinventaris van de archieven van de gerechten, weeskamers en notarissen in het gewest Zeeland (het huidige Zeeland zonder Zeeuws-Vlaanderen [het voormalige Staats-Vlaanderen])
Inzage:
Online
Collectie:
Rijksarchief in Zeeland
Thema trefwoorden:
Categorie:
laatste wijziging 25-01-2024
9.605 beschreven archiefstukken
3.773 gedigitaliseerd
totaal 882.851 bestanden