Aanleiding tot de hier beschreven archeologische begeleiding, protocol opgraven is de herinrichting van de Paddepoelsterweg ten noorden van het Van Starkenborghkanaal te Groningen. Deze herinrichting wordt uitgevoerd door Koninklijke Sjouke Dijkstra b.v., in opdracht van gemeente Groningen Omdat deze plannen met bodemverstorende ingrepen gepaard gaan, is een archeologisch onderzoek noodzakelijk. Door de aard van de werkzaamheden en de omstandigheden waarin zij moeten plaatsvinden, was een onderzoek
voorafgaand hieraan niet mogelijk en is gekozen voor een archeologische begeleiding van de werkzaamheden. Dit onderzoek wordt uitgevoerd conform de Monumentenwet van 1988.
Koninklijke Sjouke Dijkstra b.v. heeft MUG Ingenieursbureau b.v., afdeling Archeologie, opdracht gegeven de begeleiding uit te voeren.
Binnen het onderzoekstraject moest rekening gehouden worden met de aanwezigheid van vlaknederzettingen, overslibde wierden, dijktracés, oudere wegdekken en verkavelingsstructuren.
De enige structuur die is waargenomen tijdens het onderzoek betreft de Paddepoelsterweg zelf. Sporen van deze weg zijn waargenomen tot in de top van de vaste klei, op een diepte van circa 0,5 m-mv. Deze restanten bestaan uit klinkerverhardingen uit de 19e en 20e eeuw, voorafgegaan door een kleiweg. Onder en tussen deze klinkerverhardingen en uit de kleiweg zelf is vondstmateriaal aangetroffen dat voor het overgrote deel bestond uit hoefijzers en hoefnagels. Dit materiaal is niet verzameld. Ander, goed dateerbaar vondstmateriaal dat wel is verzameld, bestaat uit enkele munten, een rekenpenning, knopen, sierbeslag, een lakenlood en een zwaardschedebeschermer. Dit vondstmateriaal dateert tussen de 13e en 19e eeuw en kan geassocieerd worden met de Paddepoelsterweg, hoewel een relatie tussen de wierde Paddepoel en vondstnummers 1 en 2 uit het noordelijk deel van het onderzoeksgebied vanwege de geringe afstand van de weg tot de wierde niet uitgesloten kan worden.

Aanleiding tot de hier beschreven archeologische begeleiding onder protocol opgraven, zijn de
renovatiewerkzaamheden van de gemeente Groningen van het spoorwegviaduct aan de Hereweg in de
stad Groningen. In de planningsfase voorafgaand aan het graafwerk werd gedacht dat er geen
archeologische waarden meer aanwezig zouden zijn binnen het plangebied. Bij een korte inspectie op de
eerste dag van de werkzaamheden bleken er echter wel archeologische waarden aanwezig te zijn en is
een archeologische begeleiding gestart. Dit onderzoek werd uitgevoerd conform de Monumentenwet van
1988. De gemeente Groningen heeft MUG Ingenieursbureau b.v., afdeling Archeologie, opdracht gegeven
de begeleiding uit te voeren.
Het onderzoeksgebied ligt ter hoogte het spoorwegviaduct in de Hereweg (globaal van huisnummer 7 tot
en met 29) te Groningen. De totale te begeleiden oppervlakte is circa 100 m². De te begeleiden
werkzaamheden bestonden uit het graven van twee rioleringssleuven aan de noord- en zuidzijde van het
spoorwegviaduct.
De begeleiding bij de werkzaamheden aan het spoorwegviaduct heeft aangetoond dat zich onder het
huidige wegdek, dat door middel van beton en asfalt is aangelegd in 1952 en opgeknapt en versterkt is in
1977, nog minstens twee straatniveaus uit voorafgaande gebruiksperioden bevinden. Het eerste oudere
straatniveau bestaat uit lagen klinkers, brekerzand en zand met puin, die op basis van de historische
gegevens te dateren zijn vanaf 1926 tot aan 1952. Onder deze klinkers op zandlagen liggen een
donkerbruine puinlaag op een oranjerode puinlaag. Deze lagen dateren waarschijnlijk uit de eerste fase
van het viaduct en tussen 1870 en 1926. De gevonden afwateringsriool dateert uit de late 19e eeuw en
behoort waarschijnlijk tot de oudste periode van het viaduct. Het is echter voorstelbaar dat het een
huisaansluiting betreft van een inmiddels verdwenen woning aan de Hereweg.

Bij het archeologische onderzoek aan de Nieuwe Kijk in’t Jatstraat 61 te Groningen zijn sporen uit meerdere perioden aangetroffen. De oudste grondsporen zijn ingegraven in de top van het natuurlijke, pleistocene dekzand. Dit betreft enkele ingravingen, greppels en een sloot. Deze sporen dateren waarschijnlijk in de periode IJzertijd–Middeleeuwen.
Deze sporen zijn afgedekt met een esdek van de tuin- of akkergronden welke tot aan de 17e eeuw ten noorden van de historische stadskern van Groningen lagen. Uit de meest recente tijd is het huis dat enige tijd voorafgaand aan de opgraving was afgebroken. Van dit huis zijn de funderingen, de originele indeling en herbouw aangetroffen. In combinatie met historische bronnen is de indeling van dit huis gereconstrueerd.
De kern van dit onderzoek wordt gevormd door de archeologische resten van de ‘Groote Schouwburg’. Uit historische bronnen is bekend dat ´e´en van de toneelgroepen in Groningen, de Heeren-Komedie die zijn leden uit het meer vooraanstaande deel van de Groninger bevolking haalde, in de 19e eeuw een schouwburg had op de onderzoekslocatie. Van deze schouwburg zijn resten aangetroffen bestaande uit funderingen en een fraaie kelder. Op basis van de archeologische sporen is meer inzicht verkregen in de indeling van de Groote Schouwburg, waarvan tot op heden alleen illustraties bestaan.

Aanleiding tot de hier beschreven opgraving, variant begeleiding, is de herinrichting door gemeente Groningen van een deel van de diepenring in de binnenstad van Groningen. Het gaat om het gebied tussen de Kijk in ’t Jatbrug en de Steentilbrug, aan beide zijden van het diep (‘Aanpak Diepenring fase 1’). Het onderzoeksgebied ligt in een terrein met hoge archeologische waarde (AMK 8789) en grenst aan de als rijksmonument beschermde kades van de Turfsingel en het Schuitendiep (rijksmonument 18746).
In de werkputten zijn vooral ophooglagen, lagen steigeraarde en dempings- en grachtlagen van de gedempte natte stadsgracht en van voorgangers van de huidige Schuitendiepgracht aangetroffen. Op een aantal plekken zijn resten van grachtbeschoeiing en trekbalken gedocumenteerd. Daarnaast zijn resten van oude vloeren of wegverhardingen, gemetselde riolen en bakstenen funderingen gevonden. De sporen dateren vooral uit de (late) nieuwe tijd, vanaf de 17e eeuw. Het jongste spoor dat is gevonden betreft de fundering van een laad- en losplatform (het luchtspoor) van de voormalige suiker- en stroopfabriek W.A. Scholten. Deze fundering dateert uit de 19e of 20e eeuw. Het luchtspoor is in 1980 gesloopt. De conservering van de archeologische sporen en lagen is over het algemeen goed.
De resultaten van de archeologische begeleiding komen goed overeen met de gegevens van de historische kaarten van de stad Groningen vanaf de 16e eeuw. Op de kaarten van Van Deventer uit 1565 en Van Geelkercken uit 1616 is tussen de Boteringebrug en de Poelebrug een dubbele gracht te zien, bestaande uit een natte stadsgracht aan de binnenzijde en de gracht van het Schuitendiep aan de buitenzijde, gescheiden door een singel. Voor de Poele-, de Ebbinge- en de Boteringepoort lagen bolwerken of rondelen. Aan het begin van de 17e eeuw is de natte stadsgracht gedempt en werd dit gebied bij de binnenstad getrokken. Het Schuitendiep vormt vanaf die tijd de gracht die de Groninger binnenstad aan de oostkant omgeeft.