Aanleiding voor het onderzoek is de herinrichting van het Ebbingekwartier. Gedurende het proefsleuvenonderzoek door middel van sonderingsputten heeft in totaal 849 vondsten opgeleverd, waarvan 307 stuks bewerkt vuursteen. Het meeste vuursteenmateriaal is neolithisch van aard, al kan een mesolithische inmenging niet worden uitgesloten. Onder de werktuigen bevindt zich een bikkel die met zekerheid kan worden toegeschreven aan de Trechterbekercultuur. Daarnaast is aardewerk aangetroffen daterend uit de Middeleeuwen en Nieuwe Tijd, maar mogelijk ook uit het Neolithicum (kleine fragmenten). Botmateriaal o.a. daterend uit de prehistorie zijn deels nog op soortniveau te determineren (zoogdieren, schelpen en visresten). Restanten van natuurstenen werktuigen (fragmenten) zijn ook aangetroffen. Enkel houtskool en (overbrande) zaden binnen de categorie botanisch materiaal zijn gevonden.
Vervolgonderzoek door middel van een opgraving is geadviseerd op de delen aan de randen van de vuursteenvind;plaats. Hier is de kans op archeologische resten daterend uit het Mesolithicum-Neolithicum hoog.

Aanleiding voor het onderzoek is de vervanging en nieuwe aanleg van de wegen. De bodemopbouw bestaat uit een wegverharding met bijbehorend zandbed met daaronder een zware kniplaag van matig siltige klei. Daaronder bevindt zich een sterk zandige klei. Eén maal is er een vegetatieniveau waargenomen aan de onderzijde van de kniplaag. De aanleg van de weg en wegcunet hebben de top van de oorspronkelijke bodemopbouw verstoord tot aan de kniplaag. Bij enkele boringen is de gehele bodemopbouw tot de einddiepte van de boring verstoord. De wegverharding en het bijbehorende zandbed hebben de top van de kleiafzettingen verstoord. De knipklei, met daarin bij één boring nog een vegetatieniveau, is echter grotendeels intact. De
pleistocene afzettingen (dekzand of keizand/keileem) zijn in de boringen niet bereikt.
Restanten van de oude wegen, die op basis van historische kaarten verwacht hadden kunnen worden, zullen door de verstoring van de top van de natuurlijke lagen niet meer aanwezig zijn. T;evens zullen door deze verstoring uit de Middeleeuwen en Nieuwe Tijd alleen de diepere sporen bewaard zijn gebleven. In de kniplaag kunnen nog wel archeologische resten uit de IJzertijd en Romeinse Tijd worden verwacht.
Op basis van het booronderzoek blijkt dat in het onderzochte gebied, binnen de diepte van de toekomstige ingrepen, archeologische resten te verwachten zijn; specifiek resten uit de IJzertijd en Romeinse tijd in de top van de zware knipklei. Gezien de ligging van het onderzochte gebied (openbare weg) en de aard van de ingrepen is een archeologische opgraving, variant begeleiding het meest voor de hand liggend.

Aanleiding voor het onderzoek is het bouwrijp maken van de grond op het terrein. De bodemopbouw bestaat uit dekzand op een diepte tussen 4,4 en 4,8 m -Mv. (5,09 en 5,11 m -NAP). Het dekzand is intact aangetroffen. In het dekzand zijn de Bh-, Bs en BC-horizont aangetroffen. De E-horizont is niet herkend, waarschijnlijk door inspoeling van humus uit het bovenliggende veen. In het dekzand kunnen archeologische resten worden verwacht. De ontgravingen zullen tot een maximale diepte van 5,0 m -Mv reiken. Er zullen wel palen worden geplaatst tot 9,0 m -Mv.
Aanbeveling is als volgt:
Tijdens onderhavig onderzoek is intact dekzand aangetroffen en in het bovenliggende kleipakket een vermoedelijk bewoningsniveau en een vegetatieniveau/brandlaagje. Tijdens voorgaand onderzoek (Exaltus & Orbons, 2014) zijn dit mogelijke bewoningsniveau en vegetatieniveau/brandlaag ook waargenomen, tevens zijn destijds mogelijke resten van de olieslagerij aangetroffen in de top van de kleiafzettingen in het deel van het onderhavige onderzoeksgebied waar nu niet geboord is.
Op basis van de resultaten van voorgaand onderzoek en onderhavig onderzoek wordt voor het gehele onderzoeksgebied (oranje gearceerd in figuren 1 en 5) vervolgonderzoek aanbevolen in de vorm van een proefsleuvenonderzoek. De archeologische resten kunnen vanaf maaiveld worden aangetroffen. In de toplaag kunnen resten van de olieslagerij worden aangetroffen. Vegetatieniveaus/brandlaagjes met daaronder het vermoedelijke bewoningsniveau (IJzertijd tot Middeleeuwen) kunnen worden verwacht vanaf een diepte van
0,7 m -Mv (1,01 m -NAP). Steentijdresten kunnen worden verwacht in het dekzand op een diepte vanaf
4,4 m -Mv (5,09 m -NAP).

Aanleiding voor het onderzoek is de aanlegd van een energieopslagsysteem (WKO-systeem) ten behoeve van Groninger Forum. Hiervoor zijn boorputten ontgraven op de Grote Markt, Sint Jansstraat, Schoolstraat en Poelestraat en daartussen zijn leidingen aangelegd.
In de boorput op de Grote Markt en in de leidingsleuf richting Sint Jansstraat werd een goot van baksteen en natuursteen aangetroffen. Deze goot is vermoedelijk gelijktijdig of iets later aangelegd dan de bestrating van de Grote Markt uit 1446-1448. Onder de goot zijn middeleeuwse ophopingslagen aangetroffen.
In de boorput in de Poelestraat werden straatniveaus aangetroffen, van voorlopers van de huidige Poelestraat. Deze dateren vanaf de 14e eeuw. Op de hoek van de Sint Jansstraat en de Schoolstraat zijn funderingen gevonden, behoren bij een pand dat op de hoek van de Sint Jansstraat noordzijde en de Singelstraat westzijde heeft gestaan. Op basis van eerder onderzoek dateert dit pand van omstreeks het eerste kwart van de 16e; eeuw.

Aanleiding voor het onderzoek is het verplaatsen van een reclamezuil. De bodem binnen beide onderzoekslocaties bestaat onder de klinker uit een grindlaag op menggranulaat op een opgebrachte zandlaag op een laatmiddeleeuwse/nieuwetijdse stadsafvallaag, waarbij deze laatste in boring 2 is verstoord. De bodem is verstoord aangetroffen tot een diepte van 1,3 m –Mv (1,5 tot 1,6 m –NAP). Hieronder is in boring 1een (restant) van een intacte laatmiddeleeuwse/ nieuwetijdse stadsafvallaag aangetroffen. In boring 2 is op deze diepte een verstoorde stadsafvallaag aangetroffen. In deze boring zijn binnen de boordiepte geen intacte niveaus aangetroffen.
Binnen de geplande verstoringdiepte van maximaal 1 m -Mv worden binnen beide onderzoekslocaties geen archeologische resten verwacht. Ter plaatse van de nieuwe locatie van de reclamezuil kunnen vanaf een diepte van 1,3 m –Mv (1,5 m NAP)archeologische resten/ structuren worden verwacht in de stadsafvallaag. Ter plaatse van de huidige locatie van de reclamezuil worden binnen de maximaal geboorde diepte van 1,5 m –Mv (1,4 m NAP) geen intacte archeologische resten/structuren verwacht.
Op basis van de resultaten van het booronderzoek wordt voor zowel de huidige als de nieuwe locatie van de reclamezuil geen vervolgonderzoek aanbevolen. De geplande bodemingrepen zullen de archeologisch relevante laag niet verstoren er van uitgaande dat de ingrepen zich inderdaad beperken tot een diepte van maximaal 1,0 m –Mv.

Aanleiding voor het onderzoek zijn de eventuele bodemverstoringen die in de toekomstig wellicht gaan plaatsvinden (toekomstig gebruik is onbekend). De bodem bestaat uit een opgebracht grondpakket (slib) op een natuurlijk kleipakket (top tussen 0,5 en 1,9 m –NAP), op een veenlaag, op dekzand (top tussen 3,0 en >5,0 m –NAP). Op plekken waar het dekzand relatief hoog ligt is geen veen (meer) aanwezig. In het grootste deel van het plangebied is de natuurlijke bodemopbouw intact aangetroffen, enkel in boring 12 was de bodem volledig verstoord tot op de einddiepte van de boring.
De archeologisch relevante niveaus, het dekzand, de top van de klei en de Middelberterweg zijn grotendeels intact. In enkele boringen zijn aanwijzingen voor archeologische grondsporen (boringen 15 en 17) aangetroffen die de bodemopbouw (de klei en het veen) hebben aangetast. Ook is de top van de klei mogelijk plaatselijk aangetast als gevolg van de ontwikkeling van het slibdepot, zoals te zien is bij boring 14.; Het dekzand is in het plangebied, op de reeds genoemde boring 12 en boring 7 na, grotendeels intact aanwezig (met podzolprofiel).
Ten westen van de Middelberterweg is in boring 15 (en de extra boring 36) op een diepte van circa 2,15 tot 2,3 m -Mv (1,65 m -NAP tot 2,2 m -NAP) een aantal archeologische indicatoren (baksteenpuin, plantenresten en aardewerk) aangetroffen. Deze wijzen op een nederzettingscomplex dat gezien de datering van het opgeboorde materiaal (aardewerk) uit de Late Middeleeuwen dateert. Het materiaal ligt waarschijnlijk in een grondspoor, mogelijk in de bermsloot van de voormalige Middelberterweg. Het is niet ondenkbaar dat het materiaal te relateren is aan een van oorsprong laatmiddeleeuws erf aan de Middelberterweg. (vervolg: Zie Opm)

Aanleiding voor het onderzoek is de herinrichting van een deel van de diepeinring in de binnenstad van Groningen. Het gaat om het gebied tussen de Kijk in ’t Jatbrug en de Steentilbrug, aan beide zijden van het diep (‘Aanpak Diepenring fase 1’).

In de werkputten zijn vooral ophooglagen, lagen steigeraarde en dempings- en grachtlagen van de gedempte natte stadsgracht en van voorgangers van de huidige Schuitendiepgracht aangetroffen. Op een aantal plekken zijn resten van grachtbeschoeiing en trekbalken gedocumenteerd. Daarnaast zijn resten van oude vloeren of wegverhardingen, gemetselde riolen en bakstenen funderingen gevonden. De sporen dateren vooral uit de (late) nieuwe tijd, vanaf de 17e eeuw. Het jongste spoor dat is gevonden betreft de fundering van een laad- en losplatform (het luchtspoor) van de voormalige suiker- en stroopfabriek W.A. Scholten. Deze fundering dateert uit de 19e of 20e eeuw. Het luchtspoor is in 1980 gesloopt. De conservering van de archeologische sporen en la;gen is over het algemeen goed.

In de profielen en boringen in de werkputten die in de buitenring zijn aangelegd zijn naast ophooglagen/lagen steigeraarde ook gracht- en dempingslagen te zien. De gracht- en dempingslagen in het gebied tussen werkput 4NZ aan de noordkant en werkput 11 aan de zuidkant zijn waarschijnlijk oudere fasen van de gracht van het Schuitendiep, die mogelijk gedeeltelijk zijn gedempt bij aanpassingen aan de loop van de gracht of bij het aanbrengen/repareren van kadebeschoeiing. De gracht- en dempingslagen in werkput 13 horen bij oudere fasen van de gracht van het Lopende Diep en, aan de westkant van de werkput, de gracht rond het Boteringerondeel. In werkput 4NZ, 5NZ en 11 zijn resten van de voormalige houten kadebeschoeiing aangetroffen. Dit hout betreft eiken beschoeiingspalen, trekbalken en ankerbalken. (vervolg: Zie Opm)

Aanleiding voor het onderzoek is de geplande nieuwbouw in de wijk genaamd De Meeuwen. Uit het booronderzoek blijkt dat in het westelijke deel van het onderzoeksgebied verspoeld zand aanwezig is dat
mogelijk aan de rand van een geul is afgezet. In de andere boringen zijn in de ondergrond slappe ongrijpte kleilagen aanwezig met resten van rietwortels en verslagen humus. Deze lagen zijn in een geul afgezet. In de boringen 7 en 5 is een sliblaag aanwezig die op de bodem van de verlandende geul is gevormd. In de bovenste geulafzettingen is in de boringen 1, 2, 3 en 8 een vegetatiehorizont aanwezig. Dit wijst erop dat de geul toen al zover verland was dat het terrein toegankelijk was en zich een vegetatiehorizont kon vormen. Rond Groningen dateren deze vegetatiehorizonten uit de ijzertijd en Romeinse tijd (Van Es 1970). Er is binnen de boordiepte van 5 m geen dekzand aangetroffen. Tijdens de vorming van de vegetatiehorizonten, die ontstaan zijn in een periode waarin de zee-invloed gering w;as, was het gebied goed toegankelijk en bewoonbaar. Op het niveau van de vegetatiehorizonten kunnen archeologische resten aanwezig zijn. De vegetatiehorizonten bevinden zich tussen de 1,8 en 2,6 m-mv (0,8 en 1,5 m-NAP).
MUG Ingenieursbureau b.v. adviseert om bij bodemingrepen dieper dan 1,7m -Mv nader archeologisch onderzoek uit te voeren rond de boringen 1 t/m 3 en 8. Op deze diepte bevindt zich een vegetatiehorizont waar mogelijk archeologische resten in aanwezig zijn. De best passende onderzoeksvorm hiervoor is een proefsleuvenonderzoek.

Aanleiding voor het onderzoek is plaatsing van ondergrondse afvalcontainers. De bodemopbouw bestaat uit van boven naar onderen uit een verstoorde toplaag, op opgebrachte grond, op een natuurlijk kleipakket op dekzand. De top van de natuurlijke klei bevond zich rond 0,5-0,8 m –NAP. Het dekzand bevindt zich op een diepte van circa 2,1-2,25 m –NAP. De opgebrachte grond zal vermoedelijk door (sub) recente grondroeringen zijn verstoord. Het natuurlijke kleipakket en het dekzand zijn in de meeste boringen intact. Deze zijn in boring 3-5 intact aangetroffen. In boring 1 en 2 is de top van het kleipakket en mogelijk ook de top van het dekzand verstoord geraakt door een diep ingegraven grondspoor (sloot of kuil).Er zijn ter plekke van locatie Oostersingel 2-4 geen aanwijzingen voor een oud straatniveau aangetroffen. Het diepe grondspoor in boring 1 en 2 (mogelijk een sloot) staat wellicht in verband met de Nieuwe Poel weg. In de natuurlijke klei zijn verschillende (vermoedelijke) vegetatiehoriz;onten aangetroffen.
Op elke locatie bestaat de kans op archeologische vindplaatsen.
- Locatie Nieuweweg: mogelijk sporen/vondsten uit de Nieuwe tijd in de opgebrachte grond, mogelijk middeleeuwse sporen/vondsten in de top van het kleipakket, mogelijk IJzertijd sporen/vondsten in het kleipakket (vegetatiehorizonten) en mogelijk steentijdresten in de top van het dekzand
- Locatie Oostersingel 2-4: grondsporen uit de Nieuwe tijd, mogelijk IJzertijd sporen/vondsten in het kleipakket (vegetatiehorizonten) en mogelijk resten uit de steentijd in de top van het dekzand
- Locatie Oostersingel-Poortersplein: funderingen uit de Nieuwe tijd, mogelijk sporen uit de Middeleeuwen, mogelijk IJzertijd sporen/vondsten in het kleipakket (vegetatiehorizonten) en mogelijk resten uit de steentijd in de top van het dekzand.
(vervolg: Zie Opm)

Aanleiding voor het onderzoek is de plaatsing van ondergrondse containers aan de Bordewijklaan, Marcellus Emantslaan, Aart van der Leeuwlaan en Gorterlaan in Groningen. In werkputten 1 (Bordewijklaan 83-111), 2 (Bordewijklaan 119-149) en 5 (Gorterlaan 2-42) bestaat de bodem uit een opgebrachte/verstoorde laag op dekzand met een B- en C-horizont. De verstoring reikt hier tot een diepte van respectievelijk 1,4; 0,3 en 1,5 m –Mv. In werkput 3 (Marcellus Emantslaan 3-79) is onder een 1,0 m dik opgebracht zandpakket een sloot aangetroffen die reikte tot de top van het dekzand. De sloot was gevuld met kleiige sterk humeuze grond en op de bodem met zandbrokken. In het dekzand is een E-, B- en C-horizont aangetroffen. In werkput 4 (Aart van der Leeuwlaan 28-106) bevindt zich onder een opgebrachte zandlaag dekzand met een B-horizont. In het dekzand is een met grijze klei gevulde sloot waargenomen.
Opvallend is de afwijkende dekzandhoogte ter plaatse van werkput 2; hier is (een restant van) d;e B-horizont aangetroffen op 0,02 m -NAP. In de werkputten 1, 3 en 5 is het dekzand aangetroffen op een diepte van respectievelijk 0,95; 0,7 en 0,95 m -NAP. Hieruit kan worden afgeleid dat in dit deel van de Bordewijklaan sprake is van een relatief hoog gelegen dekzandrug. Mogelijk bestaat er een relatie met de dekzandrug die tijdens een opgraving ter plekke van de huidige Gerard Revelaan is aangetroffen, circa 150 m richting het noordoosten (Huis in ’t Veld, 2010). Bij deze opgraving zijn op de min of meer noordoost-zuidwest gelegen dekzandrug resten uit het Neolithicum, IJzertijd en Romeinse tijd aangetroffen.
(vervolg: Zie opm)

Aanleiding voor het onderzoek is het vervangen van kabels en leidingen aan de weerzijden van de Bloemstraat. De archeologische begeleiding is uitgevoerd vanaf een diepte van 0,7m -Mv.

Het onderzoek heeft enkele archeologisch relevante sporen opgeleverd. Aanwijzingen voor de Vrydemaweg of de Fratersloot, die conform PvE verwacht konden worden, zijn niet aangetroffen. Wel is het aannemelijk gemaakt dat de vuilstort die ten noorden van de Bloemstraat is aangetroffen, zich voortzet tot in onderhavig plangebied.

Aanleiding voor het onderzoek is de herinrichting van de A-straat. De A-straat wordt heringericht om voetgangers meer ruimte te geven in de binnenstad van Groningen. Onderdelen van de herinrichting zijn onder andere de reconstructie van het wegdek, de aanleg van nieuwe groenstroken en de renovatie van een gasleiding. In 2017 heeft ten behoeve van de omgevingsvergunning in het plangebied een bureau- en verkennend booronderzoek plaatsgevonden. Hieruit bleek dat in de A-straat mogelijk archeologische resten te verwachten zijn.
Binnen het onderzoeksgebied is er, onder de wegverharding, sprake van een verstoorde laag. Daaronder bevinden zich middeleeuwse/nieuwetijdse antropogene ophogingslagen dan wel grachtdempingslagen. De archeologische resten bestaan, naast ophogings- en dempingslagen, voornamelijk uit funderingsresten.
In de oostelijke helft van de A-straat zijn restanten van muurwerk aangetroffen, die zeer waarschijnlijk verband houden met een herbouwfase van de A-binnenpoort.; In het westelijk deel van de A-straat zijn funderingsresten aangetroffen die zijn toe te schrijven aan de vroeg 17e -eeuwse A-buitenpoort, specifiek de aan de buitenzijde van de vestingwal gelegen wachthuisjes.
De A-straat bevindt zich ter plekke van twee oude stadspoorten: de 15e-eeuwse Binnenpoort en de 17e-eeuwse Buitenpoort. Deze laatste poort hoort bij de vroeg 17e-eeuwse vestingwerken rond de stad Groningen. Beide poorten zijn zichtbaar op oude kaarten. Tijdens eerder archeologisch onderzoek in de A-straat is een fundering van de Buitenpoort gedocumenteerd. Tijdens het onderhavige onderzoek zijn funderingen van zowel de Binnenpoort als de Buitenpoort aangetroffen. Opvallend is dat het aangetroffen baksteenformaat van de twee poortgebouwen niet of nauwelijks verschilde in omvang. Mogelijk betreffen de aangetroffen resten van de Binnenpoort herstelwerkzaamheden, die tijdens de aanleg van de 17e-eeuwse vestingwerken zijn aangebracht.

Boringen: Aanleiding is de geplande nieuwbouw van Hanze Hogeschool. De top van de getij-afzettingen is in grote delen van het plangebied verstoord. Ter hoogte van de Penningsdijk in het uiterste westen van het plangebied is onder de verstoorde laag vermoedelijk nog een ophogingslaag van de dijk aanwezig. Dieper ingegraven sporen vanuit de top van de getij-afzettingen, zoals perceelsloten, zullen plaatselijk ook nog aanwezig zijn in het plangebied. Dieper in de kleiafzettingen zijn in zes van de twaalf boringen één of meerdere vegetatielagen/ brandhorizonten aangetroffen. Ter plaatse van boringen 4 en 5 is de top van de laagopeenvolging verstoord, maar konden de natuurlijke kleiafzettingen door de aanwezigheid van ondoordringbaar puin of funderingen niet worden bereikt. Op basis van de diepteligging van de onderste vegetatielaag/brandhorizont in de rest van het plangebied, wordt er vanuit gegaan dat de relevante niveaus hier niet meer intact zijn. Dit is ook het geval in de zones bij boringen 6 en 12.
Er zijn geen indicatoren aangetroffen die wijzen op de aanwezigheid van archeologische nederzettingen. Deze zijn, gezien de aanwezigheid van (soms vlekkerige) vegetatielagen/ brandhorizonten, echter niet uit te sluiten. Ook zijn er aanwijzingen voor de aanwezigheid van de Penningsdijk en perceelsoten in het plangebied aangetroffen.
Binnen grote delen van het plangebied bevinden zich één of eerdere vegetatielagen/ brandhorizonten. Hier kunnen (bewonings-)resten worden verwacht die verband houden met het afbranden van de vegetatie in de IJzertijd, Romeinse tijd of Vroege Middeleeuwen. Ook kunnen hier dieper ingegraven sporen uit de Late Middeleeuwen en Nieuwe tijd worden verwacht. Indien bodemingrepen plaatsvinden in de oranje gearceerde zones op figuur 4, die dieper reiken dan 0,6 m -Mv, dan dient archeologisch vervolgonderzoek plaats te vinden. Vervolgonderzoek in de vorm van proefsleuven om na te gaan of sprake is van archeologische resten verdient de voorkeur.

Aanleiding voor het onderzoek is de geplande nieuwbouw op de locatie. Tijdens het onderzoek zijn geen archeologische grondsporen aangetroffen, noch zijn er vondsten gedaan. De vlakken zijn aangelegd op ongeveer een meter beneden het maaiveld, in het keizand. In put 2 zijn twee grote ronde zwerfstenen in het keizand aangetroffen en ingetekend. Per put/sleuf zijn twee profielkolommen gedocumenteerd. Er is geen archeologische vindplaats aangetroffen.

Booronderzoek: Aanleiding voor het onderzoek is de aanleg van een warmtenet. De bodem binnen het plangebied bestaat ter plaatse van boringen 1 t/m 4 uit een opgebrachte zandlaag op de voormalige bouwvoor op getij-afzettingen (klei). De verstoring in deze boringen reikt tot een diepte tussen 0,7 tot 0,9 m -Mv. In de boringen 5 en 6 is de bodem volledig verstoord. Het dekzand (Steentijdniveau) bevindt zich buiten het bereik van de geplande ingreep en is niet aangeboord. De getij-afzettingen, waarin resten vanaf de IJzertijd kunnen worden aangetroffen, zijn, afgezien van de voormalige bouwvoor, intact aangetroffen. In boring 4 zijn in de getij-afzettingen op dieptes van respectievelijk 1,25; 1,35 en 1,5 m -Mv (NAP onbepaald) vegetatiehorizonten en een vegetatieniveau aangetroffen. Deze niveaus geven aan dat het plangebied tussen periodes van overstromingen en kleiafzettingen tijdelijk geschikt is geweest voor bewoning. Bewoningsresten zijn dan ook niet uit te sluiten.
Op basis van de resultaten van ;het onderzoek blijkt dat in het plangebied vegetatiehorizonten en een vegetatieniveau aanwezig zijn, ter plaatse kunnen archeologische resten aanwezig zijn. Het niveau waarop de bovenste vegetatiehorizont is aangetroffen bevindt zich op een diepte van 1,25 m -Mv. Geadviseerd wordt om de bodemingrepen te beperken tot een diepte van maximaal 1,0 m -Mv.
Voor de zone rondom boringen 1 t/m 4 wordt in dat geval vervolgonderzoek geadviseerd. Vervolgonderzoek in de vorm van een proefsleuvenonderzoek heeft de voorkeur. Op die manier kan de aard, omvang, diepteligging en waarde van de mogelijke archeologische resten worden vastgesteld. Vanwege de beperkte breedte van de ingreep is een proefsleuvenonderzoek echter niet praktisch. Daarom wordt een archeologische begeleiding (opgraving, variant archeologische begeleiding) aanbevolen voor alle grondroerende werkzaamheden.
In de zone rondom boringen 5 en 6 wordt geen archeologisch vervolgonderzoek aanbevolen. (zie ook Opm.)

Aanleiding voor het onderzoek is de geplande uitbreiding van een sportaccomodatie aan de Lepenlaan 89. In totaal zijn zes boringen gezet. Plangebied Iepenlaan ligt in het Groninger zeekleigebied. De top van het pleistocene zand ligt op circa negen meter beneden maaiveld. De sloot westelijk van het plangebied is
een restant van de loop van het Selwerderdiepje. Het plangebied lag dus op de oostelijke oever van deze rivier. De dichtstbijzijnde archeologische waarde is geregistreerd op tweehonderd meter westelijk van het plangebied. Daar zijn tijdens de jaren "70 scherven aardewerk gevonden uit de ijzertijd en de middeleeuwen.
In het plangebied liggen twee vegetatiehorizonten tussen -0,1 en -0,7 meter NAP. Ze zijn goed bewaard gebleven. Daardoor kunnen eventueel aanwezige archeologische resten die met deze horizonten geassocieerd zijn ook in goede staat verkeren. Boven de vegetatiehorizonten ligt een restant van de oostelijke oeverwal van het Selwerderdiepje. Deze is minder goed b;ewaard gebleven als gevolg van graafwerk. Eventuele archeologische resten op de oeverwal zullen daardoor zijn aangetast. Wel kunnen diepere delen van sporen nog aanwezig zijn. Bij het onderzoek zijn op geen van beide potentieel archeologische niveaus indicatoren gevonden zoals scherven aardewerk, stukken bot, puin of dergelijke. Aanwijzingen voor de aanwezigheid van een archeologische vindplaats zijn er daardoor niet.

Aanleiding voor het onderzoek is de geplande nieuwbouw (appartementencomplex) op de locatie. Voorafgaand aan het veldwerk is een archeologisch bureauonderzoek en archeologisch verwachtingsmodel opgesteld. Hieruit blijkt dat het plangebied, vanwege vondsten uit de omgeving, een hoge trefkans heeft voor archeologische waarden uit de steentijd en middeleeuwen tot nieuwe tijd.
De boringen laten over het hele terrein een dik vergraven en/of opgehoogd pakket zien. Dit bevat baksteenpuin, grind en in één geval drie verweerde scherven kogelpot. De kans op intacte archeologische waarden uit de middeleeuwen is klein, omdat het pakket later nog is vergraven en/of opgehoogd. Met uitzondering van boring 7 bevatten geen van de boringen delen van een intacte podzolbodem, waardoor de kans op archeologische waarden uit de steentijd klein is.
Geconcludeerd kan worden dat het bureauonderzoek en het inventariserend veldonderzoek de hoge verwachtingswaarde voor het plangebied Groningen, Ter Borchlaa;n 1 niet bevestigen. Er is een zeer kleine kans op intacte archeologische sporen in het onderzoeksgebied.

Op een gedetailleerde tekening van de ‘Vesting van Groningen ’uit 1860-1870 is te zien dat de containerlocatie zich aan de noordzijde van de meest westelijke lunet bevindt. Meest aannemelijk is dat onderhavige containerlocatie zich ter plaatse van de droge gracht tussen twee muren bevindt waarin puin van de geslechte muur/muren en keileem van de wal is gestort. Een andere mogelijkheid is dat zich hier een uitbraaksleuf met baksteenpuin van de muur/muren bevindt. Het voorgaande booronderzoek wees uit dat op de onderzoekslocatie mogelijk sprake is van de aanwezigheid van de aarden wal van de lunet. Het destijds ook aangetroffen verstoorde lemige pakket is nu echter geïnterpreteerd als dempingslaag (in de voormalige gracht of uitbraaksleuf). Het geringe opgegraven oppervlak en de problemen die ontstonden met de grote hoeveelheid water in de put, hebben er toe geleid dat beperkt waarnemingen konden worden gedaan. Er is geen insteek van een gracht gezien en een verhouding tot eventuele and;ere sporen van de Helperinie ontbreekt.
Aanwijzingen voor archeologische resten uit andere periodes zijn niet aangetroffen. Vermoedelijk is de gracht/ uitbraaksleuf in het dekzand en keileem ingegraven en zijn mogelijke oudere resten daarbij verstoord. Dekzand en keileem is niet aangetroffen in de werkput.

Aanleiding voor het onderzoek is de nieuwbouw van een hoog appartementencomplex. Er zijn tijdens de opgraving 37 sporen gedocumenteerd. De sporen zijn in te delen in verschillende fasen van gebruik van het terrein: het Pino-gebouw en een latere uitbreiding, een eerder gebouw ten zuiden ervan, een kleine beerput later dan een gracht maar eerder dan de uitbreiding, kuilen en paalgaten ten westen en ook onder het Pinogebouw die mogelijk met de Helperlinie of met de ontmanteling ervan te maken hebben, een kleine gracht en een verkleuring. Het vondstmateriaal dateert met name uit de zeventiende tot en met de twintigste eeuw. Het enige materiaal dat vroeger dateert is een mogelijke kogelpotscherf uit de late middeleeuwen.
Er is een oppervlakte van 600 m2 archeologisch opgegraven en dus vrij van archeologie. Alleen rondom de boom is een deel niet opgegraven ter grootte van de boomkruin. Het plangebied kan vrijgegeven worden. Verder wordt geadviseerd om bij toekomstige graafwerkzaamheden i;n de nabijheid van het plangebied voorafgaand archeologisch onderzoek uit te laten voeren. Er worden meer archeologische resten verwacht die een aanvulling kunnen leveren op de bestaande kennis van de Helperlinie en derhalve de kennis van het verleden van de gemeente Groningen kunnen vergroten.

Fase 1: De aanleiding voor het onderzoek is de aanleg van een vijver. De graafwerkzaamheden reiken een diepte van ongeveer 200cm -Mv. Op basis van het bureauonderzoek is voorafgaand aan het veldwerk een gespecificeerd archeologisch verwachtingsmodel opgesteld en is uitgegaan van een hoge kans op resten uit de steentijd t/m bronstijd en een hoge kans op resten uit de middeleeuwen t/m nieuwe tijd. Resten uit de steentijd worden met name verwacht op de hogere delen van het landschap waarop podzolvorming heeft plaatsgevonden in het dekzand. Het onderzoek heeft slechts in één boring (boring 3 (van de totaal 7)) aanwijzingen opgeleverd voor een intacte podzolbodem met een B-horizont, waarbij de top van het dekzand nog in tact lijkt te zijn.

Fase 2:
Herinrichting van het terrein waar o.a. een vijver wordt aangelegd. Uit het bureauonderzoek is naar voren gekomen dat in het onderzoeksgebied een hoge archeologische verwachtingskans is op resten uit de steentijd t/m bronstijd (met name hogere delen in het landschap) en een hoge kans op resten uit de middeleeuwen t/m nieuwe tijd.
Het booronderzoek heeft aanwijzingen opgeleverd voor een archeologische vindplaats
in het plangebied. In negen boringen zijn aanwijzingen gevonden voor een redelijk intacte podzolbodem. Dit betreft hoofdzakelijk podzolbodems met een BC-horizont. In twee boringen zijn B-horizonten waargenomen. Dit betekent dat op deze plekken de kans op archeologische sporen hoog is. Uit twee boringen is een fragment handgevormd aardewerk (late prehistorie) en een fragment hutteleem aangetroffen.
Op basis van de resultaten van de verkennende fase van het inventariserend veldonderzoek is door De Steekproef geadviseerd om het terrein deels vrij te geven en deels nader; te laten onderzoeken middels een karterend booronderzoek (zie rapport voor meer informatie).

Aanleiding voor het onderzoek is de geplande bouw van een appartementencomplex met een deels verdiepte parkeerplaats.
Uit booronderzoek is gebleken dat in het plangebied vegetatielagen voorkomen op een diepte tussen 1,5 en 2,0 m -Mv, waarin archeologische resten kunnen voorkomen. In het plangebied zijn twee proefsleuven van 4 x 20 m onderzocht in twee vlakken. De bodemopbouw bestaat uit een 1,1 m dik kleipakket, waarbinnen een gelaagde zandband voorkomt. Dit pakket betreft vermoedelijk grond die tijdens de aanleg van het Van Starkenborghkanaal is opgebracht. Hieronder ligt een laag lichtblauwgrijze klei. Op 0,3 tot 0,5 m -NAP is een vegetatielaag aangetroffen, die voor een beperkt deel aanwezig is binnen de proefsleuven. De vegetatielaag wordt afgesneden door geulvullingen. Onder de vegetatielaag ligt donkerblauwgrijze klei. De geulvullingen zijn te relateren aan de meander van de Hunze of het Selwerder diepje, die tot in de 20e eeuw langs de zuidwestzijde van het plangebied heeft gelopen.
In het plangebied zijn geen aanwijzingen gevonden voor archeologische resten. Er is geen sprake van een behoudenswaardige vindplaats. Er gelden zodoende geen restricties ten aanzien van de voorgenomen bouw van het appartementencomplex en de verdiepte parkeergarage.

Aanleiding voor het onderzoek is de geplande nieuwbouw op de locatie. De bodem binnen het plangebied bestaat uit een opgebrachte zandlaag op verstoorde(opgebrachte) kleiafzettingen op natuurlijke klei-afzettingen. De bodem is verstoord aangetroffen tot een diepte tussen 1,45 (bij boring 6) en 3,05 (bij boring 9) m –Mv (0,4 en 1,95 m –NAP). De top van de getij-afzettingen, de klei-afzettingen, is in geen van de boringen intact aangetroffen. In boring 3, volgens het Minuutplan gelegen ter hoogte van de Jacobijnerweg, is op een diepte van 1,5 m –Mv (0,37 m –NAP) op een ondoordringbaar niveau aangetroffen. Er van uit gaande dat het oude maaiveld zich rond 0,4 m –NAP heeft bevonden zou dit het wegniveau van de Jacobijnerweg kunnen zijn. In boringen 8 en 9 is vermoedelijk de zuidelijke bermsloot van de Jacobijnerweg aangeboord, op een diepte van 1,8 m –Mv (0,65 en 0,7 m –NAP). In boring 1, die volgens het Minuutplan ook ter hoogte van de Jacobijnerweg zou liggen, zijn geen aanwijzingen voor; de weg of de bermsloot aangetroffen.
Op basis van bovenstaande gegevens wordt de kans groot geacht dat zich binnen het plangebied nog (deels) intacte resten van de voormalige Jacobijnerweg en bijbehorende bermsloten aanwezig zijn. De resten worden met name verwacht in de zone rondom boringen 3, 8 en 9, onder de verstoorde toplaag, op een diepte tussen 1,5 en 1,8 m –mv (0,37 en 0,7 m –NAP). Indien de bodemingrepen dieper reiken dan 1,2 m –Mv (0,07 m –NAP, diepte archeologisch relevant niveau inclusief buffer van 0,3 m) dan wordt voor deze zone vervolgonderzoek aanbevolen, in de vorm van proefsleuven. Op die manier kan de aard, omvang, diepteligging en waarde van de eventuele weg en bermsloten worden vastgesteld. (vervolg zie Opm)

Aanleiding voor het onderzoek is de plaatsing van een ondergrondse afvalcontainer aan het Nieuwe Kijk in "t Jatstraat 2. De bodemopbouw bestaat uit moderne ophogingslagen op keileem. De bodemopbouw is niet intact.
Er is een ondiepe greppel aangetroffen. Deze was ingegraven in de keileem en dateert uit de late middeleeuwen of vroege nieuwe tijd, van voor de aanleg van de Horusbuurt in de 17e eeuw. De greppel is niet aan bepaalde activiteiten te verbinden. In het plangebied zijn geen oude straatniveaus of funderingsresten aangetroffen.

Aanleiding voor het onderzoek is de aanleg van een vetvanger in het riool aan de Poelestraat 16. De aangetroffen bakstenen vloer tijdens het onderzoek is te relateren aan een kelder of souterrain. Gezien de relatieve ondiepe ligging van de vloer ten opzichte van het (huidige) maaiveld van circa 1,5m betreft het vermoedelijk een souterrain, dat gezien het baksteenformaat uit de 15e of 16e eeuw dateerde. De vloer was bedekt met puinrijke grond waarin vondsten uit de 17e-18e eeuw zaten, hetgeen vermoedelijk een goede indicatie is van sloop en demping van het souterrain. Onder de souterrainvloer zijn drie tot vier lemen vloer aangetroffen, gescheiden door dunne lagen met afval. Uit een van deze afvallagen kwam aardewerk uit de Late Middeleeuwen (11e-14e eeuw).
Onder de leemvloeren bevonden zich enkele grondsporen. Twee paalgaten wijzen op een bouwfase die voorafgaat aan de baksteenbouw. Gelet op de relatief grote omvang van paalgat S7 behoorde het waarschijnlijk bij een gebouw van het ;Gasselte B of B` type (11e-14e eeuw; Waterbolk, 2009: 94-101). Een tweede paalgat (S6) is op basis van stratigrafie ouder dan paalgat S7. Het is ingegraven vanaf de top van een dun esdek. Ten noorden van Poelestraat 16 is bij de opgravingen in het kader van het Groninger Forum een vergelijkbaar esdek, of akkerlaag, aangetroffen, dat uit het einde van de Vroege Middeleeuwen dateerde. Het esdek ter plaatse van Poelestraat 16 is waarschijnlijk even oud; paalgat S6 stamt derhalve vermoedelijk uit het begin van de Late Middeleeuwen. De bakstenen fundering van de voorgevel van het pand Poelestraat 16 is in de sleuf aangetroffen.De gebruikte bakstenen maken een aanleg in de 14e eeuw aannemelijk, zoals ook door Taco Tel is beschreven.

Bij dit onderzoek dat momenteel wordt uitgewerkt zijn onder meer funderingsresten aangetroffen. Deze hebben toebehoord aan de vooroorlogse bebouwing die teruggaat tot in de 14e eeuw. Ook zijn oudere grondsporen aangetroffen zoals een sloot uit de 12e eeuw waarvan in 2008 ook al resten waren waargenomen.

Aanleiding voor het onderzoek is de nieuwbouw aan de Akerkstraat 20. Tijdens het onderzoek aan de Akerkstraat 20 zijn sporen gevonden uit de nieuwe tijd en middeleeuwen. De sporen uit de nieuwe tijd bestonden uit de resten van bebouwing. Gevonden zijn funderingen en een kelder van het pand dat in 2005 is gesloopt. Tot dit pand behoorden ook een gemetselde waterput, een beerput en een waterkelder. De sporen uit de middeleeuwen bestonden uit kuilen, paalgaten, een tonput, sloten en greppels. Het onderzoek grensde aan eerder uitgevoerd archeologisch onderzoek aan de Lutkenieuwstraat.
Op basis van de kaart van Jacob van Deventer uit circa 1565 kan verondersteld worden dat al eerder bebouwing in het plangebied stond. De aanwezigheid van poeren op een iets dieper niveau duiden ook op een oudere voorganger, of voorgangers. Resten van deze bebouwing zijn tijdens de bouwwerkzaamheden in de vroege zeventiende eeuw echter grondig opgeruimd. Er zijn te weinig poeren bewaard gebleven om een uit;spraak te kunnen doen over de aard, omvang of functie van de bebouwing.
In het oostelijk deel van het plangebied was sprake van een concentratie elkaar overlappende laatmiddeleeuwse kuilen van verschillende omvang en diepte die tot in het dekzand waren ingegraven. De concentratie werd begrensd door een greppel. De concentratie kuilen is geinterpreteerd als zandwinning. De begrenzende greppel paste samen met een sloot aan de westelijke zijde van het plangebied precies in het systeem van de oude middeleeuwse verkaveling van de binnenstad van Groningen. Beide watergangen waren vermoedelijk bedoeld als grenzen binnen het middeleeuwse verkavelingssysteem. Het jongste aardewerk uit deze sporen dateert uit de vijftiende eeuw. Dit duidt erop dat de oude verkaveling tot in de vijftiende eeuw in het plangebied aanwezig is geweest en de afwijkende knik in de loop van de Akerstraat niet ouder kan zijn dan halverwege de vijftiende eeuw. (vervolg zie Opm)

Aanleiding voor het onderzoek is de nieuwbouw van drie woningen. De bodemopbouw bestaat uit een verhardingslaag (betonvloer of bestrating), met daaronder een pakket bouwzand behorend bij deze verharding. Daaronder bevindt zich, vanaf circa 0,9 tot 1,3m –Mv, een zandig en kleiig ophopingspakket (steigeraarde). Onder deze ophopingslagen bevindt zich de natuurlijke klei met in de top (rond 0 m NAP) van deze kleiafzetting een akkerlaag. Daaronder bevind zich op 3,00m –Mv (circa 1,2 m –NAP) het natuurlijke dekzand.
Op basis van de resultaten van het bureauonderzoek is vastgesteld dat in het plangebied resten van bebouwing vanaf het eind van de 16e eeuw verwacht kan worden. Het is mogelijk dat top van de kleiafzetting oudere archeologische resten binnen het plangebied aanwezig zijn. Gezien de ligging op de Hondsrug zijn kunnen zich op het dekzand eventueel nog resten uit de steentijd bevinden. De archeologische verwachting op deze locatie is voor alle perioden (Nieuwe tijd t/m Prehistorie;) dan ook hoog.
De boringen laten een relatief geringe recente verstoring van de top van de archeologische lagen zien. Dit betekend dat de verwachting voor resten van bebouwing vanaf het eind van de 16e eeuw hoog blijft. Gezien de aanwezigheid van een akkerlaag in de top van de natuurlijke kleiafzetting kunnen er ook archeologische resten uit de Middeleeuwen en IJzertijd binnen het plangebied aanwezig zijn. De top van het dekzand is, gezien het aantreffen van een BChorizont, niet meer intact. Eventuele sporen uit de Prehistorie zijn echter niet uit te sluiten op dit niveau.
De verstoringsdiepte voor de geplande nieuwbouw bedraagt circa 1,5 meter-maaiveld, terwijl vanaf 0,9 m –Mv al intacte archeologische lagen aanwezig zijn. Daarnaast zijn twee boringen vermoedelijk op funderingen gestuit, in een geval op 0,5 m –Mv.

Ter plaatse van een voormalig schoolgebouw aan de Folkingedwarsstraat zat een nieuw Gronings hof met woningen worden gerealiseerd. Onder de bestaande tegelverharding bestaat de bodemopbouw veelal uit een laag recent opgebracht zand met daaronder een puinlaag en een leempakket. Hieronder bevindt zich een oude
bouwvoor of esdek met daaronder mogelijk een akkerlaag en dekzand. In de zuidwesthoek van het plangebied reikt het leempakket zeer diep met daaronder meteen geel dekzand. Het is onduidelijk of het hier om opgevulde sloot gaat of om een (sub)recente verstoring van een olietank. Zowel het archeologische niveau uit de Nieuwe tijd (puinlaag en leempakket) als dat uit de Middeleeuwen en eerdere perioden (oude bouwvoor/esdek en het daaronder liggende dekzand) zijn nog deels intact. De aangetroffen fundering toont aan dat direct onder de bestaande verharding archeologische resten uit de Nieuwe tijd aanwezig zijn. Vanwege de aanwezigheid van een oude bouwvoor/ esdek is de kans ook groot o;p archeologische resten uit de Middeleeuwen en eerdere perioden. Op basis van de bevindingen wordt de kans groot geacht dat binnen het plangebied archeologische
resten aanwezig zijn. Bij uitvoering van de plannen zullen deze worden aangetast. Daarom wordt archeologisch vervolgonderzoek aanbevolen.

Binnen het plangebied wordt vervolgonderzoek geadviseerd. Archeologische resten uit de Nieuwe tijd worden direct onder de bestaande verharding verwacht. Op een dieper niveau, vanaf ca. 1,10 m -Mv (3,08 m NAP), kunnen ook oudere resten aanwezig zijn, in de oude bouwvoor/esdek en de top van het onderliggende dekzand. Vervolgonderzoek wordt daarom noodzakelijk geacht voor alle ingrepen vanaf maaiveld. Vervolgonderzoek in de vorm van proefsleuven is vanwege de aanwezige bebouwing en beperkte werkruimte waarschijnlijk niet haalbaar. Geadviseerd wordt daarom om het vervolgonderzoek te combineren met de geplande sloop- en graafwerkzaamheden (opgraving, variant archeologische begeleiding).

Aanleiding voor het onderzoek is herinrichting van het gebied rond de Zernikelaan. Bestaande fietspaden worden verbreed, de rijbanen worden versmald, het wegcunet wordt ontgraven, waterpartijen worden gegraven/verbreed en bomen aangeplant. De bodemopbouw in het plangebied bestaat over het algemeen uit een recent verstoorde/opgebrachte laag op getij-afzettingen (klei op zandige afzettingen). Bij ruim een derde van de gezette boringen was er op een diepte van 75 cm -Mv nog sprake van opgebrachte of verstoorde grond. Onder deze verstoringen bevonden zich echter vaak nog de intacte getijafzettingen, slechts zeven bodemprofielen bleken geheel verstoord. Daarnaast leverde een ander deel van de boringen juist een geheel onverstoord bodemprofiel op. Met name in het noordoostelijke deel van het tracé is er sprake van een dunne bouwvoor met daaronder een geheel gave laagopeenvolging bestaande uit matig siltige klei met een tot twee vegetatiehorizonten. In totaal bevatten 43 van de 69 bodemprofi;elen binnen tracé Zernikelaan een of meerdere vegetatiehorizonten. Drie bodemprofielen tonen mogelijk een archeologisch spoor. Hierbij is het goed mogelijk dat er sprake is van een sloot of greppel.
Vier boringen vallen binnen de grenzen van gemeentelijk monument kasteelterrein Zernike. Twee bodemprofielen zijn grotendeels verstoord, een derde gaf geen aanwijzingen voor resten van het kasteelterrein. Het profiel van boring 13, aan de oostkant van de Zernikelaan, toont wel een mogelijk spoor; een sloot of kuil. Het kasteelterrein wordt bedreigd door de geplande ingrepen. Met name de werkzaamheden in de oostelijke berm van de Zernikelaan vormen een bedreiging. Het bodemprofiel aan de westkant van de waterloop lijkt geheel verstoord door de aanleg van de Linnaeusborg. Aan de oostkant zijn mogelijk restanten van de Penningsdijk aanwezig, welke bedreigd worden door de geplande ingreep. (vervolg zie opm)

In de ondergrond bleek dekzand aanwezig te zijn waarin zich een podzolbodem had ontwikkeld. Daarop lag een kleilaag waarin twee vegetatieniveaus zijn waargenomen, gevolgd door een oude bouwvoor.

Ten behoeve van de aanleg van nutsleidingen zijn op verschillende plekken in industriegebied Eemspoort grondboringen verricht. Daaruit is gebleken dat de ondergrond langs de Jeverweg in zijn geheel is opgehoogd. Onder de ophoging was nog de oude bouwvoor aanwezig die op een sterk zandige kleilaag lag. Mogelijk was deze kleilaag een restant van een oeverwal.
Langs het Skagerrak was onder de opgebrachte grond sprake van een dikke vegetatiehorizont en geulvullingen. Net als bij het onderzoek langs de Rigaweg zijn hier geen archeologische resten aangetroffen.