Mijn Studiezaal (inloggen) 12 films en geluidopnames
sorteren op:
0021 Collectie Fries Verzetsmuseum
Datering:
1999
Titel:
Wat blijft is het verhaal. Dhr. K. Engelmoer
Maker:
Fries Verzetsmuseum
Opdrachtgever:
Fries Verzetsmuseum
Samenvatting inhoud:
Het verhaal van de heer Engelmoer is opgehangen aan het thema Kiezen en delen. Bij alles in het leven moeten mensen keuzes maken. Soms maak je een keuze en kun je niet overzien wat de gevolgen zullen zijn.
Bij het begin van de Tweede Wereldoorlog was hij gemobiliseerd als militair en werd hij opgeroepen naar Utrecht te gaan. Maar op de ochtend dat hij wilde vertrekken kreeg zijn zwangere vrouw een zware epileptische aanval. De arts in het Diakonessenhuis vond de situatie levensgevaarlijk, op de dinsdag erna kreeg hij de oproep om direct te komen. Op dat moment maakte hij de keuze om niet te gaan omdat zijn vrouw nog in levensgevaar was. Op vrijdag was zijn vrouw stabiel, daarop maakte hij de keuze om alsnog naar Utrecht te gaan maar er reden toen geen treinen meer.
Om ruimte te maken voor oorlogsslachtoffers moest het ziekenhuis patiënten ontslaan. Zijn vrouw was voldoende hersteld en kon via een gevorderde auto met chauffeur thuisgebracht worden. Omdat zijn vrouw nu veilig was maakte hij de keuze om naar Utrecht te gaan. Hij kon meerijden met een vrachtauto met gevluchte militairen uit Veendam. Na de Afsluitdijk werden ze aangevallen door een Duits vliegtuig maar verborgen zich achter de dijk. In de nacht reden ze, zonder verlichting, door naar Amsterdam om daar te overnachten in een kazerne. De andere dag vertrokken veel soldaten naar de Grebbeberg maar hij bleef in een kazerne in Utrecht. De troepen trokken zich terug, hij ging naar Leiden om ingekwartierd te worden. In de trein werden ze aangevallen door Duitse bommenwerpers (Stuka’s) maar deze hadden hun bommen al afgeworpen boven Rotterdam. Die avond werd duidelijk dat Nederland capituleerde.
Bij het begin van de Tweede Wereldoorlog was hij gemobiliseerd als militair en werd hij opgeroepen naar Utrecht te gaan. Maar op de ochtend dat hij wilde vertrekken kreeg zijn zwangere vrouw een zware epileptische aanval. De arts in het Diakonessenhuis vond de situatie levensgevaarlijk, op de dinsdag erna kreeg hij de oproep om direct te komen. Op dat moment maakte hij de keuze om niet te gaan omdat zijn vrouw nog in levensgevaar was. Op vrijdag was zijn vrouw stabiel, daarop maakte hij de keuze om alsnog naar Utrecht te gaan maar er reden toen geen treinen meer.
Om ruimte te maken voor oorlogsslachtoffers moest het ziekenhuis patiënten ontslaan. Zijn vrouw was voldoende hersteld en kon via een gevorderde auto met chauffeur thuisgebracht worden. Omdat zijn vrouw nu veilig was maakte hij de keuze om naar Utrecht te gaan. Hij kon meerijden met een vrachtauto met gevluchte militairen uit Veendam. Na de Afsluitdijk werden ze aangevallen door een Duits vliegtuig maar verborgen zich achter de dijk. In de nacht reden ze, zonder verlichting, door naar Amsterdam om daar te overnachten in een kazerne. De andere dag vertrokken veel soldaten naar de Grebbeberg maar hij bleef in een kazerne in Utrecht. De troepen trokken zich terug, hij ging naar Leiden om ingekwartierd te worden. In de trein werden ze aangevallen door Duitse bommenwerpers (Stuka’s) maar deze hadden hun bommen al afgeworpen boven Rotterdam. Die avond werd duidelijk dat Nederland capituleerde.
Vervolg samenvatting inhoud:
Op dat moment hoefde hij zelf geen keuzes meer te maken, alles werd voor hem beslist. Hij moest terug naar Utrecht maar mocht naar huis omdat Hitler Nederlanders zag als een Germaans broedervolk dat je niet krijgsgevangen maakte. Wel moest men beloven geen actie te ondernemen tegen de Duitsers. De keuze voor die belofte was gemakkelijk, maar hij zou zich daar niet aan houden.
Terug in Leeuwarden ging hij verder met werken in zijn winkel in de binnenstad van Leeuwarden (Ljouwert). Hij moest opgeven of hij jongeren in dienst had (geschikt voor de Arbeitseinsatz); welke metalen als koper en tin hij bezat; radio’s moesten ingeleverd worden. In alle gevallen koos hij ervoor niets op te geven, wel was hij zich bewust van de risico’s als dit ontdekt werd.
Zijn radio werkte hij weg in de muur, de berichten van radio Oranje schreef hij uit, een kennis typte ze uit en plaatste ze in het blad Je Maintiendrai, zonder dat hij dat wist.
In 1943 werden alle ex-militairen opgeroepen zich te melden om weggevoerd te worden als krijgsgevangenen. Van de 250.000 oud-soldaten hebben zich 12.000 gemeld.
Tegen het einde van de oorlog waren er meerdere, bewapende verzetsgroepen actief. Als laatste actie was hij betrokken bij het aanhouden van 24 Duitsers op een hooizolder van een boerderij bij het Oude Tolhuis aan de Bonkevaart. Deze groep begeleidde hij door de binnenstad naar een kamp voor krijgsgevangenen.
Als zijn zoon van 4 jaar werd ondervraagd door een Duitse militair met de vraag: “Waar is jouw papa?”, dan moest hij antwoorden: “Papa werkt voor de Wehrmacht”. Hij maakte dus de keuze om zijn zoon bewust te laten liegen.
Terug in Leeuwarden ging hij verder met werken in zijn winkel in de binnenstad van Leeuwarden (Ljouwert). Hij moest opgeven of hij jongeren in dienst had (geschikt voor de Arbeitseinsatz); welke metalen als koper en tin hij bezat; radio’s moesten ingeleverd worden. In alle gevallen koos hij ervoor niets op te geven, wel was hij zich bewust van de risico’s als dit ontdekt werd.
Zijn radio werkte hij weg in de muur, de berichten van radio Oranje schreef hij uit, een kennis typte ze uit en plaatste ze in het blad Je Maintiendrai, zonder dat hij dat wist.
In 1943 werden alle ex-militairen opgeroepen zich te melden om weggevoerd te worden als krijgsgevangenen. Van de 250.000 oud-soldaten hebben zich 12.000 gemeld.
Tegen het einde van de oorlog waren er meerdere, bewapende verzetsgroepen actief. Als laatste actie was hij betrokken bij het aanhouden van 24 Duitsers op een hooizolder van een boerderij bij het Oude Tolhuis aan de Bonkevaart. Deze groep begeleidde hij door de binnenstad naar een kamp voor krijgsgevangenen.
Als zijn zoon van 4 jaar werd ondervraagd door een Duitse militair met de vraag: “Waar is jouw papa?”, dan moest hij antwoorden: “Papa werkt voor de Wehrmacht”. Hij maakte dus de keuze om zijn zoon bewust te laten liegen.
Bronformaat:
Video
Kleur:
Kleur
Duur:
29 minuten
Collectie:
Fries Verzetsmuseum
Organisatie: Fries Film en Audio Archief
laatste wijziging 16-05-2024
1 gedigitaliseerd
0021 Collectie Fries Verzetsmuseum
Datering:
maart 1995
Titel:
Verzet is voor mij ...
Maker:
Fries Verzetsmuseum
Opdrachtgever:
Fries Verzetsmuseum
Samenvatting inhoud:
Korte interviews met 47 kinderen en volwassenen die de Tweede Wereldoorlog hebben meegemaakt. Met korte statements reageren zij op de stelling ‘Verzet is voor mij’. Het beeld is helaas gekanteld, personen in beeld:
Loek Hermans (Commissaris van de Koningin)
Freark Smink (acteur)
Janet Taekema (Korporaal Landmacht)
Ben van Doorn (beeldend kunstenaar)
Tschirikova Katarina (Russisch dwangarbeidster 1942)
Harry Steenstra (leraar basisonderwijs)
Mark Groenweg (kind op basisschool)
Johanneke Liemburg (lid Tweede Kamer PvdA)
Conrad Berghoef (Amnesty International Leeuwarden)
Rein van der Kluit (voorzitter Stichting Verzetsmuseum Friesland)
Markos Thomas (vluchteling uit Ethiopië)
R. C. Bekius (oud-directeur Stichting Friesland 1940-1945)
Bernard Renzema (student)
Tiny Mulder (schrijfster/verzetsvrouw)
Asing Walthaus (redacteur Leeuwarder Courant)
Jarina Koopmans (kind op basisschool)
H.H. (Hayo) Apotheker (burgemeester Leeuwarden)
Erna Evans (Australisch immigrant)
Ype Schaaf (auteur Leeuwarden 40-45)
Klaas Deinum (plaatsvervangend directeur Asielzoekerscentrum)
Mounet Stuiver (Frysk Anti Faksisme Komitee)
Ibrahim Nasser (gevlucht kunstenaar uit Somalië)
K. Engelmoer (voorzitter Commissie Jeugdvoorlichting)
Tineke Steenstra–Jansma (docent basisonderwijs)
Henk Kroes (directeur It Fryske Gea)
Gonnie Kooij–Ezerman (galeriehoudster)
Oebele Bouma (Beroepsgroep Politie Amnesty International)
Gelske van der Vlugt (Indisch kampkind)
Taco van der Veen (verzetsman)
Peter de Haan (Voorzitter Stedenband Leeuwarden – Orjol)
Anja Hoffman (Vluchtelingenwerk Leeuwarden)
Kor Landman (oud–PTT'er)
Tetske Koopmans (kind op basisschool)
Lútsen Kooistra (hoofdredacteur Friesch Dagblad)
Esther Kleynendorst (politieagent)
B.R. Douma (Secretaris Vereniging Friesland 1940–1945)
Douwine Boomsma–Reitsma (Amnesty International Friesland)
Alexander Groeneweg (kind op basisschool)
M. Oppewal (koerierster)
J.J. Huizinga (voorzitter Bevrijdingsfestival Fryslân)
Loek Hermans (Commissaris van de Koningin)
Freark Smink (acteur)
Janet Taekema (Korporaal Landmacht)
Ben van Doorn (beeldend kunstenaar)
Tschirikova Katarina (Russisch dwangarbeidster 1942)
Harry Steenstra (leraar basisonderwijs)
Mark Groenweg (kind op basisschool)
Johanneke Liemburg (lid Tweede Kamer PvdA)
Conrad Berghoef (Amnesty International Leeuwarden)
Rein van der Kluit (voorzitter Stichting Verzetsmuseum Friesland)
Markos Thomas (vluchteling uit Ethiopië)
R. C. Bekius (oud-directeur Stichting Friesland 1940-1945)
Bernard Renzema (student)
Tiny Mulder (schrijfster/verzetsvrouw)
Asing Walthaus (redacteur Leeuwarder Courant)
Jarina Koopmans (kind op basisschool)
H.H. (Hayo) Apotheker (burgemeester Leeuwarden)
Erna Evans (Australisch immigrant)
Ype Schaaf (auteur Leeuwarden 40-45)
Klaas Deinum (plaatsvervangend directeur Asielzoekerscentrum)
Mounet Stuiver (Frysk Anti Faksisme Komitee)
Ibrahim Nasser (gevlucht kunstenaar uit Somalië)
K. Engelmoer (voorzitter Commissie Jeugdvoorlichting)
Tineke Steenstra–Jansma (docent basisonderwijs)
Henk Kroes (directeur It Fryske Gea)
Gonnie Kooij–Ezerman (galeriehoudster)
Oebele Bouma (Beroepsgroep Politie Amnesty International)
Gelske van der Vlugt (Indisch kampkind)
Taco van der Veen (verzetsman)
Peter de Haan (Voorzitter Stedenband Leeuwarden – Orjol)
Anja Hoffman (Vluchtelingenwerk Leeuwarden)
Kor Landman (oud–PTT'er)
Tetske Koopmans (kind op basisschool)
Lútsen Kooistra (hoofdredacteur Friesch Dagblad)
Esther Kleynendorst (politieagent)
B.R. Douma (Secretaris Vereniging Friesland 1940–1945)
Douwine Boomsma–Reitsma (Amnesty International Friesland)
Alexander Groeneweg (kind op basisschool)
M. Oppewal (koerierster)
J.J. Huizinga (voorzitter Bevrijdingsfestival Fryslân)
Vervolg samenvatting inhoud:
Alirezazadeh Mitra (vluchteling uit Iran)
W.G. de Jong (verzetsman)
Froukje de Lange (huisvrouw)
Will Frantzen (NVIH – COC afdeling Friesland)
Gusta Olivier–Vonk (Verenigd Verzet 40–45)
G. Oppewal (Voorzitter Vereniging Friesland 1940–1945)
Gré Ket–Nijdam (koerierster)
W.G. de Jong (verzetsman)
Froukje de Lange (huisvrouw)
Will Frantzen (NVIH – COC afdeling Friesland)
Gusta Olivier–Vonk (Verenigd Verzet 40–45)
G. Oppewal (Voorzitter Vereniging Friesland 1940–1945)
Gré Ket–Nijdam (koerierster)
Bronformaat:
CD
Kleur:
Kleur
Geluid:
Ja
Duur:
15.55 minuten
Collectie:
Fries Verzetsmuseum
Organisatie: Fries Film en Audio Archief
laatste wijziging 16-05-2024
1 gedigitaliseerd
0021 Collectie Fries Verzetsmuseum
Datering:
1999
Titel:
Wat blijft is het verhaal. Dhr. A. Postma
Maker:
Fries Verzetsmuseum
Opdrachtgever:
Fries Verzetsmuseum
Samenvatting inhoud:
Appie Postma, uit Jonkersland, vertelt over zijn belevenissen in de Tweede Wereldoorlog rond Bakkeveen, met name over de keuzes die zijn vader moest maken. Zelf kon Appie geen keuzes maken omdat hij 8 jaar was bij het begin van de oorlog.
Bij de komst van Duitse militairen in Bakkeveen gaf zijn vader aan dat zijn gezin niet mee zou werken met de Duitsers, maar ze zou tegenwerken.
Zijn vader deed actief mee aan het verzet. Hij plaatste simpele radio’s in uitgeholde dikke boeken, Appie bracht ze naar Jelle Hempenius, die ze verder verspreidde. Boer Jelle zat bij de verzetsgroep Groningen en heeft meegedaan aan veel acties.
De radio’s waren afgestemd op de illegale Engelse Radio Oranje omdat dit de enige bron was voor betrouwbare informatie.
Na de oorlog wilde zijn vader niet over de oorlog praten, pas na zijn 80ste begon hij te vertellen wat hij gedaan en beleefd had in die periode. Hij heeft in het geheim veel gedaan voor het verzet.
Appie’s broer werd opgeroepen door de Duitsers maar het gezin koos ervoor dat hij moest onderduiken. Dat deed hij op de boerderij van Harm en Martje in Wijnjewoude. Overdag hielp hij binnen op de boerderij, als het donker werd mocht hij even naar buiten. Op een nacht kwam de Landwacht langs met veel kabaal. Hij wist te ontkomen door de weilanden in te vluchten naar zijn ouders, maar bloedde veel door het prikkeldraad onderweg.
Appie vertelt dat hij in zijn hoofd 'foto’s' heeft van de oorlog, een daarvan is van Jelle, actief in het verzet. In 1944 werd hij opgepakt en overgebracht naar het Scholtenhuis in Groningen, waar hij zware martelingen onderging. Uit angst dat Jelle daardoor zou gaan praten, heeft Appie’s vader een tijd ondergedoken gezeten in de bossen van Bakkeveen.
Bij de komst van Duitse militairen in Bakkeveen gaf zijn vader aan dat zijn gezin niet mee zou werken met de Duitsers, maar ze zou tegenwerken.
Zijn vader deed actief mee aan het verzet. Hij plaatste simpele radio’s in uitgeholde dikke boeken, Appie bracht ze naar Jelle Hempenius, die ze verder verspreidde. Boer Jelle zat bij de verzetsgroep Groningen en heeft meegedaan aan veel acties.
De radio’s waren afgestemd op de illegale Engelse Radio Oranje omdat dit de enige bron was voor betrouwbare informatie.
Na de oorlog wilde zijn vader niet over de oorlog praten, pas na zijn 80ste begon hij te vertellen wat hij gedaan en beleefd had in die periode. Hij heeft in het geheim veel gedaan voor het verzet.
Appie’s broer werd opgeroepen door de Duitsers maar het gezin koos ervoor dat hij moest onderduiken. Dat deed hij op de boerderij van Harm en Martje in Wijnjewoude. Overdag hielp hij binnen op de boerderij, als het donker werd mocht hij even naar buiten. Op een nacht kwam de Landwacht langs met veel kabaal. Hij wist te ontkomen door de weilanden in te vluchten naar zijn ouders, maar bloedde veel door het prikkeldraad onderweg.
Appie vertelt dat hij in zijn hoofd 'foto’s' heeft van de oorlog, een daarvan is van Jelle, actief in het verzet. In 1944 werd hij opgepakt en overgebracht naar het Scholtenhuis in Groningen, waar hij zware martelingen onderging. Uit angst dat Jelle daardoor zou gaan praten, heeft Appie’s vader een tijd ondergedoken gezeten in de bossen van Bakkeveen.
Vervolg samenvatting inhoud:
Jelle heeft voor zijn zwijgen een hoge prijs betaald: hij is december 1944 doodgeschoten samen met andere mensen van het verzet. April 1945 reed een Duitse overvalwagen met tien gevangen naar Bakkeveen. Omdat één wist te ontsnappen reed de wagen terug naar Groningen om het getal van tien compleet te krijgen. De volgende dag werd dit tiental, nadat zij hun eigen graf hadden gegraven, met een nekschot geëxecuteerd in de buurt van Bakkeveen. Zij kwamen bijna allemaal uit Groningen, en zijn daar later herbegraven. Alleen Hendrik Werkman, kunstenaar, ligt nog op de begraafplaats in Bakkeveen.
Maar er gebeurden ook mooie dingen in de oorlog, zoals het plagen van de Duitsers. Als de Duitse militairen ‘Wir fahren nach England’ zongen, reageerden de kinderen met ‘plons, plons’.
Voor hun huis hadden de Duitsers boomstammetjes opgeslagen. Als de bewakers even weg waren, werd snel wat weggehaald om de eigen houtvoorraad aan te vullen.
Een vriend van Postma klom heel hoog in een spar, maar schrok zo van een laagvliegende Engelse jager, dat hij naar beneden viel. Hij had het geluk dat zijn val werd gebroken door takken maar hij hield er een blijvend litteken aan over.
In 1945 kwam de bevrijding door de Canadezen, maar er waren ook militairen uit België, Frankrijk, Engeland en Polen. Kinderen vroegen de bevrijders om chocolade, volwassenen om sigaretten. Later ontstond een ruilhandel, sigaretten tegen eieren en souvenirs.
In de oorlog werden mensen uit diverse groepen gediscrimineerd maar, volgens Appie, is dat nu ook nog het geval. Maar, volgens hem, heeft iedereen evenveel rechten. Als kinderen later ook keuzes moeten maken, hoopt Appie dat ze zullen zeggen: "Hier doe ik niet aan mee".
Maar er gebeurden ook mooie dingen in de oorlog, zoals het plagen van de Duitsers. Als de Duitse militairen ‘Wir fahren nach England’ zongen, reageerden de kinderen met ‘plons, plons’.
Voor hun huis hadden de Duitsers boomstammetjes opgeslagen. Als de bewakers even weg waren, werd snel wat weggehaald om de eigen houtvoorraad aan te vullen.
Een vriend van Postma klom heel hoog in een spar, maar schrok zo van een laagvliegende Engelse jager, dat hij naar beneden viel. Hij had het geluk dat zijn val werd gebroken door takken maar hij hield er een blijvend litteken aan over.
In 1945 kwam de bevrijding door de Canadezen, maar er waren ook militairen uit België, Frankrijk, Engeland en Polen. Kinderen vroegen de bevrijders om chocolade, volwassenen om sigaretten. Later ontstond een ruilhandel, sigaretten tegen eieren en souvenirs.
In de oorlog werden mensen uit diverse groepen gediscrimineerd maar, volgens Appie, is dat nu ook nog het geval. Maar, volgens hem, heeft iedereen evenveel rechten. Als kinderen later ook keuzes moeten maken, hoopt Appie dat ze zullen zeggen: "Hier doe ik niet aan mee".
Bronformaat:
Video
Kleur:
Kleur
Duur:
29:50 minuten
Collectie:
Fries Verzetsmuseum
Organisatie: Fries Film en Audio Archief
laatste wijziging 16-05-2024
1 gedigitaliseerd
0021 Collectie Fries Verzetsmuseum
Datering:
ca. 2005
Titel:
Wat heb ik ermee te maken?: Een lespakket over betrokkenheid en kiezen
Opdrachtgever:
Fries Verzetsmuseum
Samenvatting inhoud:
Lesmateriaal over de betrokkenheid van Nederlanders bij de deportatie van joodse Nederlanders en de keuzes die ze daarbij gemaakt hebben.
In de intro is te zien hoe in het najaar van 1942 de joodse familie De Jongh aan de Spanjaardslaan 133 in Leeuwarden weggevoerd wordt, zij zijn omgekomen in een concentratiekamp. Verhuisbedrijf Postma neemt de inboedel in beslag, dit neigt naar medeplichtigheid aan roof.
Opvallend is de grote betrokkenheid van Nederlanders bij de deportatie, in opdracht van de Duitse bezetter: ambtenaren werkten mee aan de registratie van de joodse afkomst in het bevolkingsregister, de politie controleerde op het dragen van de Jodenster, trambestuurders en machinisten werkten mee aan het vervoer van Joden richting Westerbork, marechaussees werden geacht aanwezig te zijn bij jodentransporten.
In veel gevallen was men zich bewust van de gevolgen voor de Joden maar voelde men zich machteloos en kon geen invloed uitoefenen op de situatie. Bij weigering kon dit vergaande consequenties hebben zoals ontslag of afvoeren naar een strafkamp. Op latere leeftijd bezorgt dit de betrokken personen traumatische ervaringen.
De film is gebaseerd op de tweedelige documentaire ‘Zij deden hun plicht’ van AVA Productions.
In de intro is te zien hoe in het najaar van 1942 de joodse familie De Jongh aan de Spanjaardslaan 133 in Leeuwarden weggevoerd wordt, zij zijn omgekomen in een concentratiekamp. Verhuisbedrijf Postma neemt de inboedel in beslag, dit neigt naar medeplichtigheid aan roof.
Opvallend is de grote betrokkenheid van Nederlanders bij de deportatie, in opdracht van de Duitse bezetter: ambtenaren werkten mee aan de registratie van de joodse afkomst in het bevolkingsregister, de politie controleerde op het dragen van de Jodenster, trambestuurders en machinisten werkten mee aan het vervoer van Joden richting Westerbork, marechaussees werden geacht aanwezig te zijn bij jodentransporten.
In veel gevallen was men zich bewust van de gevolgen voor de Joden maar voelde men zich machteloos en kon geen invloed uitoefenen op de situatie. Bij weigering kon dit vergaande consequenties hebben zoals ontslag of afvoeren naar een strafkamp. Op latere leeftijd bezorgt dit de betrokken personen traumatische ervaringen.
De film is gebaseerd op de tweedelige documentaire ‘Zij deden hun plicht’ van AVA Productions.
Bronformaat:
Video
Kleur:
Kleur
Geluid:
Ja
Duur:
17 minuten
Collectie:
Fries Verzetsmuseum
Organisatie: Fries Film en Audio Archief
laatste wijziging 16-05-2024
1 gedigitaliseerd
