1993

Underdûkers

Freark Smink

Omrop Frysland Skoalle TV

Direct na de aanvang van de Tweede Wereldoorlog werden door de Duitse bezetter maatregelen ingesteld, met name gericht op de Joden. Om oppakken te voorkomen was het zaak op tijd onder te duiken.
In het Verzetsmuseum Friesland in Leeuwarden (Ljouwert) vertelt Gerk Koopmans meer over het onderduiken. In het museum is de onderduikplek op een boerderij in Jubbega (Jobbegea) exact nagebouwd. Soms zaten op deze boerderij wel zeven mensen onder de vloer.
Onderduikers konden zich soms vrij bewegen als ze een andere identiteit hadden gekregen maar bij dreigend gevaar moesten ze voor langere tijd onderduiken. Om de tijd door te brengen vermaakte men zich met bijvoorbeeld het beschilderen van bordjes, het maken van houten bordjes met bijbelteksten, sieraden maken van munten. Dit handwerk werd verkocht en met de opbrengst financierde men het verzet.
Op het toppunt van de oorlog zaten in Nederland 300.000 mensen ondergedoken om te ontkomen aan verschillende maatregelen waaronder tewerkstelling in Duitsland of transport naar concentratiekampen. Om de kosten voor de gastgezinnen van onderduikers te vergoeden organiseerde het Nationaal Steun Fonds (NSF) loterijen, verkocht handwerk, ontving geld uit overvallen en sloot leningen af.

In Friesland hebben ca. 30.000 mensen ondergedoken gezeten, waarvan 1800 (5%) van joodse afkomst. Vanaf de eerste razzia’s in 1942 gingen Joden onderduiken. De top was in 1943 en 1944 als gevolg van de meistakingen, militairen die wilden ontkomen aan krijgsgevangenschap, machinisten en conducteurs die hadden meegedaan aan de spoorwegstakingen.
Naast de onderduikers liepen ook de gastgezinnen gevaar; bij ontdekking kon transport naar een concentratiekamp het gevolg zijn. Germ Oppewal vertelt bijvoorbeeld het verhaal van de executie van de kostbazen van hemzelf en een kameraad.
Na 3 tot 4 maanden moesten onderduikers vaak verhuizen naar een ander adres.
Men was creatief met het maken van onderduikplekken: onder de vloer, onder de trap, boven een kast etc. Mooi voorbeeld is het verbergen van een wijnvat in de grond met daarboven een hondenhok.
Volgens Gerk Koopmans was verveling waarschijnlijk het grootste probleem voor onderduikers.
Jan Boonstra komt, na 48 jaar, terug bij zijn onderduikadres in Wirdum (Wurdum).
Na Dolle Dinsdag moest het hele gezin onderduiken omdat zij de bussen (van hun eigen bedrijf), die Duitsers wilden gebruiken, bewust onklaar gemaakt hadden. Men vond onderdak op de boerderij van een oom waar ook verzetsmensen zaten en wapens waren opgeslagen. Na een verzetsactie werden twee jonge Duitsers gevangen genomen, zij zaten ook op de boerderij.
14 april 1945 werd Wirdum bevrijd door de Canadezen, de vrijheid werd uitbundig gevierd. 15 april verhuisde de familie terug naar de eigen woning.

Video

Kleur en zwart-wit

Ja

20.34 minuten

Fries Verzetsmuseum