1945, 1992

Kopie Bultsma-film (1945) + Uitzending AVRO's Televizier 'Fries verzet' (1992)

Marc Schreuder, Cees van der Wel (reportage)

AVRO

Deel 1 van de band is een kopie van “Verzet in Leeuwarden”, de zogenaamde Bultsma film, opgenomen twee dagen na het einde van de Tweede Wereldoorlog. Zie AV0002FVM.
Deel 2 bevat de reportage “Fries verzet” (uitgezonden in Avro’s Televizier 1992) met daarin interviews met de hoofdpersonen uit de Bultsma film.

Ger Koopmans, directeur van het Fries Verzetsmuseum, vertelt hoe uniek de films van Eppie Bultsma zijn; direct opgenomen na de bevrijding met de hoofdpersonen uit het verzet op de originele locaties in Leeuwarden.
De heer T. Kuipers noemt Eppie Bultsma een serieuze, goede man. Eppie heeft veel geschreven over het verzet en de verzetsmensen. Hij vertelt verder over de instructie van wapens die eerder gedropt waren door de geallieerden.
Mevrouw G. Huisman rolde in het verzet als koerierster; eerst verspreidde ze ondergrondse kranten, later berichten.
De heer Koopmans vertelt dat in 1943 de Landelijke Organisatie voor Hulp aan Onderduikers (LO) werd opgericht. Nog later startten de knokploegen (KP), de illegale pers en het ondergronds verzet. Er ontstond een netwerk van koeriers, saboteurs en spionnen.
De heer T. Bosman (oud PTT-er) kon, als onderhoudsmonteur van de telefooncentrale, verbindingen maken en afluisteren. Door extra kabels aan te leggen naar huizen van de ondergrondse konden illegale verbindingen gemaakt worden.
De heer T. van der Veen meldt dat hij geluk had bij een controlepost van de Duitsers door met een politieagent mee te fietsen. De gevreesde Sicherheitsdienst (SD) zat in het Burmaniahuis, bij het Zaailand (nu Wilhelminaplein). Bosman vertelt dat hij in dit huis onopgemerkt drie microfoons plaatste en ervoor zorgde dat alle lijnen afgeluisterd werden. Dat lukte omdat een vrouwelijke werkneemster de Duitse officier wist af te leiden.

In het kantoor van boekhandel Wielenga werd een luisterpost ingericht waar dag en nacht lijnen afgeluisterd werden. Kuipers meldt dat het afluisteren hem zwaar viel: hij was getuige van verhoren met martelingen en mishandelingen. Als een gevangene doorsloeg werd direct een koerierster gealarmeerd, die snel een bericht moest overbrengen naar personen die gevaar liepen. Zo ging mevrouw Huisman, verkleed als kraamverzorgster, vaak op de fiets op pad om mensen te waarschuwen. Haar langste fietstocht, in kou en sneeuw, ging naar Zwolle, 90 kilometer van Leeuwarden.
De heer J. Visser was, als deelnemer van de sabotagegroep, betrokken bij de sabotage van de brug bij Dronrijp, een week voor de bevrijding. Als vergelding zouden de Duitsers gevangenen executeren bij de brug. De sabotagegroep van vijf man werd gevraagd of zij de executie konden verhinderen, maar zij kwamen te laat aan in Dronrijp.
De heer Van der Veen vertelt over de overval op de Blokhuispoort 8 december 1944. In deze gevangenis zaten mensen die gevaar liepen gedood te worden, zoals spoorwegmensen, koeriersters, jongens betrapt op wapenbezit. Onder het mom van het afleveren van zwarthandelaren wisten de overvallers de gevangenis binnen te dringen en de bewakers en Duitse militairen te overmeesteren. Een grote groep gevangenen werd bevrijd zonder een schot te lossen.
Koopmans vertelt dat de film zeer levensecht is omdat hij direct is opgenomen na de bevrijding. Ook toont de film echte beelden van minister-president Gerbrandy op bezoek in Leeuwarden. De film moet wel gerestaureerd worden.
Voor Visser zijn de filmbeelden aangrijpend, vooral het zien van mensen die niet meer leven. Hij herinnert zich de grote kameraadschap, bij gevaar moesten ze op elkaar kunnen vertrouwen.
Kuipers vindt de film mooi, maar er komen wel zware herinneringen boven. Van der Veen noemt het gevoel van onvrijheid, de bevrijding had niet langer moeten duren. Mevrouw Huisman zou zo weer het verzet in gaan, als dat nodig is.

Video

Kleur en zwart-wit

Ja

54.20 minuten

Fries Verzetsmuseum