Inleiding
Aan het einde van de 13e eeuw werd er in de Zaan een dam opgeworpen die de Zaanse wateren afsloot van het IJ, ter hoogte van de huidige Damstraat in Zaandam. Uiteindelijk werd de Zaan afgesloten van het buitenwater door twee dammen: de Hogendam, ook wel bekend als de Saenredam, Zaan(der)- of Voordam, gelegen in de Voorzaan in het zuiden en de Noord-of Knollendam in het noorden. De Hogendam was over land de enige verbinding tussen Oost- en West-Zaandam, na het verdwijnen van de Knollendam.

De Hogendam wordt voor het eerst vermeld in 1349 maar bestond waarschijnlijk al in 1288. In de Dam hebben drie uitwateringssluizen gelegen. Daarnaast bestond er van 1607-1718 een overtoom om de schepen, die langs de Binnenzaan werden gebouwd, over te slepen en in het IJ te brengen.

De meest westelijke sluis, genaamd de Grote Schutsluis of de Groote Saerdammer Sluis, dateert van ongeveer 1430. In 1544 kwam de sluis onder het beheer van het Hoogheemraadschap van de Hondsbossche en Duinen tot Petten. In 1550 werd de sluis in steen herbouwd. In 1722 is deze sluis vervangen door een grotere, die in 1882 werd aangekocht door het Hoogheemraadschap van de Uitwaterende Sluizen.

Ten oosten van deze sluis lag de Kleine Schutsluis, ook bekend als het Kleine Sluisje, dat oorspronkelijk was gemaakt van hout maar in 1549 door een stenen sluis werd vervangen. Nadat het in 1586 door een storm was beschadigd en er aan het einde van de 17e eeuw moeilijkheden waren gerezen over het onderhoud, namen de bovengenoemde hoogheemraadschappen het in 1619 onder hun gemeenschappelijke hoede. In 1611 was er nog een derde sluis bijgekomen, de zogenaamde Duikersluis van de Beemster. Deze stond onder beheer van het hoogheemraadschap van de Uitwaterende Sluizen. In de jaren 1777-1779 werd het geheel vernieuwd, en in 1781 voorzien van twee natuurstenen bekroningen. Deze bekroningen bevinden zich tegenwoordig aan de noordzijde van de Wilhelminasluis, die in 1904 ter vervanging van de Kleine en de Duikersluis is gebouwd. Met de komst van de Wilhelminasluis verloor de Hogendam zijn functie als doorgangsroute. *