Uw zoekacties: De Olijftak, 1872; p. 167

De Olijftak ( Regionaal Archief Rivierenland )

beacon
1  records
 
 
DOT_1872 De Olijftak
Erfgoedstuk
Tijdschriftpagina
De Olijftak, 1872; p. 167
Naam tijdschrift:
De Olijftak
Pagina:
167
Datum:
1872
Jaargang:
1872
Is onderdeel van:
DE O L IJ F T A K .
7
vonken , en noch hooger eene nanre verduistering door wolken var . rook en smook , die , achter bij de halfgestopte uitgangen neergeslagen , den vlugteling gedurig te rugge drijven . In de Galerijen en Loges ondraaglijke hitte , en vertwijfeld ongeduld , daar veelen gereed staan om van boven neer te springen ; in den Bak blinde verwarring , uitzinnig gewoel , enraazende wanhoop , die tegen steile muuren klautert . Overal grijnzen van de Dood , elk om ' t akeligst , en daar men ' t sterflot zeker acht , noch hartbreekende bekommering , ot men levendig tot assche zal verstuiven , of anders , gezengd , geschroeid , in den drang vertrappeld , of door eenen nederplofïenden balk verplet worden . Menigten , die , op een gepakt en schier plat geknepen , als een enkel lichaam door ' t gedrang van den grond getild , en als in een maalstroom heen en weer gevoerd worden met uitsteekende armen , han-den ( handen ) , of bloote kruinen , terwijl zij met een open mond en keel het aanstuivend vuur onwillig inzwelgen ; zwan-gere ( zwangere ) moeders , teder kroost , tegen de wanden geperst , onder de banken gestommeld , gekneusd , verminkt , en onder ' t puin bestulpt . Aanzienlijken .... maar wie rept noch van aanzien of waereldsche grootheid , daar de gansche menschelijkheid siddert ? Wien rijst het haar niet te berge , als hij hooren moet , dat in zulk eene elende noch ontaard gespuis gevonden wierd , ' t welk de reeds gesneuvelde lijken bestond te pionderen en berooven ? Hemel ! wat moesten wij van ' t menschdom denken , indien er ook bij zulke rampen geene even groote voorbeelden van edelmoedigheid en deugd gevon-den ( gevonden ) wierden ?....»
Dat ondanks alle voorzorgen dien noodlottigen avond het // dievengespuis » in de eerste verwarring ijverig zijn handwerk dreef , kan o . a . daaruit blijken , dat bij den kastelein Punt al ' t zilver weggeroofd werd , » en de waarde der juweelen , enz . op dien avond gestolen of vermist , op bijna een millioen gulden werd begroot .» Wel mag die som groot schijnen , doch men bedenke dat vele rijk uitgedoste dames zich in den schouwburg bevonden , en dat niet alleen van daar , maar ook uit de naburige hti izen , ^ el wer ^ p r °°. f '^ ir W 1 gi ^££^^ n - -- tegeuover ( -tegeuover ) die lage Handelingen het edel bedrijf van joTisreren en ouderen , uit allen stand w orden bijgebracht ( 1 ); eenigc hebben wij hierboven aangestipt .
Na het onheil kwamen allerlei geruchten in omloop over de oorzaak daarvan , en voor ' t minst werd het ook aan de achteloosheid der Vlaamsche Operisten geweten . In de talrijke geschriften , na den brand uit-gekomen ( uitgekomen ) , werden zij alles behalve zacht bejegend . En toch was voor die liefelooze bcoordeeling geen grond . De schrijver van de // Historie van den Amstcrd . Schouw-burg ( Schouwburg ) ,// deelt onpartijdig de aanleiding van de ramp mede , zooals wij die boven hebben vermeld . // Er ontstond ook // een heftige pennestrijd in proza en rijmelarij //— merkt van Lennep op , —/' die in den brand een Godsoordeel wilden zien , en hunne tegenstanders . Het getal prulschrift en in rijm en onrijiu bij die gelegenheid uitgegeven , is niet te bepalen : ik bezit er voor ' t minst 150 . Hooger ver-diensten ( verdiensten ) hebben daarentegen sommige platen , waarop de brand zoo binnen als buiten het gebouw , de ruïne daarvan , enz . enz ., zijn voorgesteld .//
Onder die platen mogen zeker die van meergemelde // Historie van den Amst . Schouwburg // worden gerekend . Als eene bijzonderheid werd vermeld , dat al de ge-vonden ( gevonden ) horlogiën op half tien of kwartier voor tien uren stil stonden , waaruit men het oogenblik van de grootste
( 1 ) // Als een tegenhanger der voorbeelden van zelf-opoffering ( zelfopoffering ) ( zegt van Lennep ), diene het voorbeeld van zelfzucht ", mij Indertijd verhaald door wijlen mijn ouden leermeester Prof . H . C . Cras . Deze was mede in den schouwburg en had zijn lijf niet dan met moeite gered , toen hij op het voorplein werd aangehouden door een welgekleed heer , die volstrekt zijne medehulp wenschte te hebben , om te zoeken naar zijn .... hoed .//
Men vindt onder de aandoenlijkste trekken bij dezen brand voorgekomen meer zonderlinge , waarvan men wel kan zeggen : du sublime au ridicule il n'ij a qiïun pas . Zoo las men op een Lijst van de ongelukkige Perzoonen onder Nr . XIII , woordelijk het volgende :// Een bruid , de naam onbekendt , die , schoon wat moeiten haar bruidegom aangewend heeft , echter nog niet gevonden is ; cnderlusschen bhjft de Bruidegom byna
hitte der vlam , alsmede den korten tijd , waarin het gansche gebouw is gesloopt , opmerken kan .
Met het opruimen van het puin maakte men allen haast , zeker om zich over het lot der slachtoffers te verzekeren . In de maand Augustus werden de erven en overblijf-selen ( overblijfselen ) verkocht , die eene som van 27.500 guld . opbrachten . De stedelijke regeering besloot , dat geen schouwburg op dezelfde plaats zou worden gebouwd , en een ander tooneel opgericht , dat lang genoeg als zoodanig dienst heeft gedaan , namelijk tot het jongste speelseisoen , en dus bijkans een eeuw . De wensch naar een nieuwen schouwburg werd dus tot dusverre niet geheel bevredigd ; toch is het eene dwaling hier allen aan een // hulp - tooneel » te denken . Ten bewijze daarvan nemen wij ten slotte uit de Amterd . Courant over de volgende bijzonderheden nopens den » nieuwen » en » te vernieuwen » schouwburg .
„ Den 8sten April 1773 stelde
de vroedschap vast , dat er een nieuwe schouwburg ge-bouwd ( gebouwd ) zou worden en aan Burgemeesteren — dat waren wel de dagen van Olim ! — werd de geheele uitvoering overgelaten . Er was dus niet veel « geschrijf en gewrijf »; er werden geen langdradige rapporten gewisseld , geen spaken in het rad vanden vooruitgang gestoken ; er werd nietge-chicaneerd ( nietge-chicaneerd ) ; geen prijsvragen uitgeschreven , en dus niet ge-kibbeld ( gekibbeld ) dat er de dood van het plan na volgt ; — er werd gehandeld . J . E . de " Witte // directeur generaal over stads werken en gebouwen » — een titel die reeds iets ferms , iets magistraals te kennen geeft , iets zoo degelijks en zelfstandigs , dat wij er in onze dagen , van controle en dwarskijkerij , schier geen begrip van kunn en maken , — J . E . de Witte dan , bood een plan aan , en niet meer of minder dan een eeuw heeft bewezen , dat het op pooten stond , en die // directeur-generaal » de regte man op de regte plaats was , en die vroedschap haar menschen wist te kiezen . Het plan werd goedgekeurd en met de uitvoering niet getalmd . Neen , weinige dagen later reeds zag men de hand aan het werk slaan ....
» In die dagen , toen men nog niet verlicht genoeg was voor werkstakingen , toen er nog geen sprake was van vooruitgang iwij kunnen tuis haast tuik een biirbaai'^eh tijdperk niet voorstellen ), werd er evenwel verbazend veel voortgang gemaakt . De benoodigde 306 palen waren zoo knaphandig ingeheid , — en ' t geschiedde niet alleen eaauw , maar ook goed , gelijk de dag van heden nog bewijst , — dat op 17 Mei de metselaars reeds aan den slag konden komen , nadat op dien dag door Pieter van der Lijn , zoon van Cornells Jacob van der Lijn , de eerste steen was gelegd ...
» Den 14 van Wiedemaand begon men de bindt en voor den opstal te rigten . // Niettegenstaande deze bindten ,» aldus lezen wij in de Historie van den nieuwen Amster-damschen ( Amster-damschen ) Schouwburg ( 1 ), » van eene ongemeene zwaarte en dikte waren is alles echter , tot elks verwondering , met eene ongeloovelijke vaardigheid verrigt geworden door stads-arbeidsluiden ( stads-arbeidsluiden ) , die onder het bestuur vanden bovengemelden directeur de Witte , den opbouw van den geheelen schouwburg ten einde toe volvoerd hebben .»
» De stad had toen blijkbaar voortreffelijke » luiden » in hare dienst . Het beeldhouwwerk en de sieraden op de hoeken en uitsprongen des gevels werden almede door een stedelijk functionnaris , den stadsbeeldhouwer A . Zie-senis ( Zie-senis ) , vervaardigd .
Voorbeeld : Klik op de tekst voor meer
Organisatie: Regionaal Archief Rivierenland
laatste wijziging 06-06-2023
1 gedigitaliseerd