In Vaals bestonden oorspronkelijk drie schepengerechten. Tussen 1322-1341 is sprake van het gerecht te Vaals van de hertog van Limburg. De hertog van Brabant was toen tevens hertog van Limburg en heeft m.i. dit gerecht bezeten als heer van het Land van 's Hertogenrade. Het had zijn zetel te Holseth en had slechts middelbare en lage jurisdictie. De hoge jurisdictie werd uitgeoefend namens de landsheer door het hoofdgerecht van het Land van 's Hertogenrade. Gedurende het tijdvak 1626-1656 was deze schepenbank verpand en oefende het gerecht ook de hoge jurisdictie uit. In deze verpanding was ook de hoge justitie van Vijlen begrepen. Het tweede schepengerecht was dat van Vijlen dat toebehoorde aan de abdis van het Cistercienser klooster te Burtscheid. Ook dit had slechts middelbare-en lage jurisdictie en de hoge jurisdictie werd op dezelfde wijze uitgeoefend als voor het schepengerecht Vaals-Holzet (zie boven). Tenslotte was er nog het schepengerecht Einrade met hoge- middelbare en lage jurisdictie een Brabants leen. Het gebied van deze schepenbank lag gedeeltelijk in het oude hertogdom Limburg (thans België) gedeeltelijk in het Land van 's Hertogenrade. De hoge jurisdictie werd er uitgeoefend door het hoofdgerecht van Limburg als de misdaad in het Limburgse deel van Einrade had plaats gehad en door het hoofdgerecht van het Land van 's Hertogenrade wanneer de misdaad in het gedeelte van Einrade dat tot het laatstgenoemd land behoorde plaats vond. Gedurende de verpanding van Vaals-Holzet oefende deze schepenbank de hoge jurisdictie uit over Einrade. Einrade ging in hoger beroep bij de schepenbank Vaals-Holzet. Het had zijn eigen heren. Conflicten over de jurisdictie konden niet uitblijven. Herhaalde malen werden door de schepenen van Vaals-Holzet en de drossaard van het Land van 's Hertogenrade inbreuken gepleegd op de rechten van de abdis te Vijlen. Dat begon reeds voor 1307 en heeft zich later nog herhaald.

Toen de Staten-Generaal in 1656 de pandsom van Vaals aflosten hebben zij een schepenbank gevormd voor het hele grondgebied van Vaals. Dit had wat Vijlen betreft een proces tengevolge van de abdis van Burtscheid tegen de Staten-Generaal, en waarin de Raad van Brabant geen uitspraak deed. Omstreeks 1740 was de schepenbank Vaals Holzet in 't bezit der middelbare jurisdictie van Vijlen en behield de Abdis van Burtscheid slechts de lage jurisdictie als grondvrouw van die plaats. Ook de middelbare jurisdictie over Einrade eigende de schepenbank Vaals-Holzet zich toe tegen de zin van de gebiedende heren. Omstreeks 1700 is de strijd tussen de beide partijen geëindigd en verkreeg de schepenbank Vaals-Holzet de middelbare jurisdictie. De bank Einrade behield daarna nog slechts de bevoegdheid van een laathof. Ze vormde een jurisdictie met Vaalsbroek. Van vonnissen in civiele zaken gewezen door de schepenen van Vaals-Holzet en Vijlen kon men in hoger beroep gaan bij het hoofdgerecht van het Land van 's Hertogenrade en van daar in reformatie naar de Raad van Brabant te Brussel en na 1663 naar die te 's Gravenhage. Administratief had Vaals en vermoedelijk ook Vijlen en Holseth een eigen bestuur. Zij hadden tenminste in de 17e eeuw eigen collecteurs.
Het archief werd wat de stukken van de lopende dienst betrof bij de secretaris bewaard. Na het overlijden van secretaris Abraham Brull waren deze stukken vermengd met die van het leenhof van het Land van 's- Hertogenrade waarvan Brull griffier was. Na zijn overlijden zijn ze in 1759 gescheiden en bij de archieven gevoegd waar ze bijhoorden. In 1690 was zelfs een deel van het schepenbanksarchief zoek.
In 1795 had Vaals met Holzet en Vijlen in totaal 2402 inwoners.
De Rooms-Katholieke parochie van Vaals is toegewijd aan de H.Paulus, die van Vijlen aan de H.Martinus en die van Holzet aan de H.Lambertus.
Zie verder de inleiding.