Dit archief is sinds 1 januari 2025 in zijn geheel openbaar.

Op 2 augustus 1944 wees de Nederlandsche Regering te Londen in het door Duitsland bezette gebied van het Koninkrijk der Nederlanden Vertrouwensmannen aan, teneinde namens de Regering op te treden in het tijdvak tussen de bevrijding van het grondgebied en de terugkomst der ministers. Benoemd werden jhr. mr. L.H.N. Bosch Ridder van Rosenthal ("Bossus"), prof. mr. R.P. Cleveringa ("Cleopatra"), W. Drees ("Dreyfus"), mr. J. Cramer ("Cranborne") en mr. W.G.A. van Sonsbeeck ("Sonloup"), die voor het nemen van conservatoire maatregelen advies mochten inwinnen van mr. L.J.A. Trip ("Trianon"). Vertrouwensmannen namen als vertegenwoordigers van de ondergrondse verzetsorganisaties "Nationaal Comité" en "Raad van Verzet" achtereenvolgens L.Neher en J. van der Gaag in hun midden op, terwijl zij Bosch van Rosenthal als voorzitter kozen en op 19 september 1944 toestemming der Regering kregen om prof. mr. J. Oranje als medelid aan te nemen. De plaats van de in bevrijd Limburg vertoevende Van Sonsbeeck werd weldra ingenomen door dr. J.G. Stokman. Als secretarissen wezen Vertrouwensmannen aan mr. J. Le Poole en mr. G.H. Slotemaker de Bruïne, resp. te 's-Gravenhage en te Amsterdam optredend, sinds april 1945 aangevuld met mr. C.J. Schelle'. * 

Het College van Vetrouwensmannen.

Het feit dat er een Haagse en een Amsterdamse secretaris van Vertrouwensmannen bestond, is oorzaak geweest dat het archief van dit College in gedeelten bij het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie terecht gekomen is. Nadat toch in 1945 het meeste uit 's-Gravenhage afkomstige materiaal van Vertrouwensmannen door mr. Le Poole was afgestaan en in de winter van 1946-1947 was geïnventariseerd, droeg in het laatste kwartaal van 1947 de voormalige Amsterdamse secretaris zijn administratie, bestaande uit 33 nummers, aan het Rijksinstituut over. Nadien volgden nog enkele bundels van mr. Le Poole. In de zomer van 1950 kwam uit de Nederlandse oorlogscollectie van het Rijksinstituut het belangrijke nr 136 te voorschijn. Dit alles had tot gevolg dat de ordening en beschrijving van het eerst bewerkte gedeelte omgewerkt moest worden, temeer omdat er niet altijd een aanwijsbare beweegreden was, waarom stukken in 's-Gravenhage dan wel in Amsterdam waren bewaard. Buitendien bracht de aard van dit ondergronds werkende bewind mede, dat er van een normale ambtelijke administratie geen sprake kon zijn, zodat ook daardoor de bundeling der stukken vrij willekeurig was geschied (zie bv. nr 53, dat ik ongesplitst heb gelaten). Waar buitendien vaak meer dan één onderwerp in een rapport behandeld werd, was de ordening alleen dan eenvoudig, wanneer er, zoals soms het geval was, meer exemplaren van het stuk aanwezig waren. Aldus werd de volgende indeling van de inventaris verkregen:

I. Aanwijzing van Vertrouwensmannen, nrs 1-4,
II. Militaire aangelegenheden, nrs 5-9,
III. Burgerlijke aangelegenheden, nrs 10-55,
IV. Telegrammen, nrs 56-63,
V. Diversen, nrs 64-70,
VI. Bevrijd Zuidelijk Nederland, nrs 71-84,
VII. Besprekingen tot beëindiging der feitelijke vijandelijkheden in het nog bezette Nederlandse gebied, nrs 85-113,
VIII. Proclamatie, nrs 114-125,
IX. Verslagen, nrs 126-130,
X. Na de algehele bevrijding, nrs 131-138,
XI. Drukken overzicht werkzaamheden, nrs 139-146 *  .

In 1946 verschenen bij de Algemene Landsdrukkerij te 's-Gravenhage de twee door mr. Le Poole bewerkte publicaties: "Verslag van de werkzaamheden van Vertrouwensmannen der Regeering aangewezen bij besluit van Harer Majesteits "Regeering van 2 Augustus 1944" en "Het Duitsche aanbod tot een beëindiging der feitelijke vijandelijkheden in het nog bezette Nederlandsche gebied van april 1945. Memorandum van de bij besluit van Harer Majesteits Regeering van 2 augustus 1944 aangewezen Vertrouwensmannen, opgesteld in overleg met den Commandant der Binnenlandsche Strijdkrachten". Hierdoor is de inhoud van het archief evenwel lang niet uitgeput. (Omgekeerd is voor "Het Duitsche aanbod" veel geput uit het tot het archief van de Beauftragte für die Provinz Süd-Holland des Reichskommissars für die besetzten niederländischen Gebiete, Reichsrichter dr. Ernst A. Schwebel behorend dossier "Handakte des Beauftragten Schwebel, Schutz der 3 Westprovinzen der Niederlande von weiteren Überflutungen und Hunger" 12 april - 13 mei 1945. Deze zeer belangrijke stukken zijn eveneens via mr. Le Poole in het bezit van het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie gekomen). De stukken van A.J.Th. van der Vlugt, toenmaals Consul-Generaal van Finland, die, in zijn hoedanigheid als lid van het interkerkelijk overleg te 's-Gravenhage, besprekingen voerde met dr. Schwebel om tot staking der vijandelijkheden te komen, zijn afzonderlijk beschreven.

J. Steur

aanvraaginstructie

Archiefstukken uit dit archief kunnen in de studiezaal van het NIOD worden aangevraagd
onder vermelding van: archief 183, inv.no. ...
Het inventarisnummer is vermeld in numeriek oplopende volgorde,
links naast de beschrijving van de stukken