Mijn Studiezaal (inloggen)
1171 R.K. parochie Maria Onbevlekt Ontvangen, Besoijen, (1796)1850-2000 ( Streekarchief Langstraat Heusden Altena )
1171
R.K. parochie Maria Onbevlekt Ontvangen, Besoijen, (1796)1850-2000
1. Archiefvorming
1.1. Geschiedenis van de archiefvormer
1171 R.K. parochie Maria Onbevlekt Ontvangen, Besoijen, (1796)1850-2000
1. 1. Archiefvorming
1.1.
Geschiedenis van de archiefvormer
Vóór 1850 lag Besoijen in Hollands gebied, maar hoorde het rooms-katholieke deel van de Besoijense bevolking tot het Brabantse Waalwijk. De vroegere parochiekerk van Waalwijk, de Kerk aan de Haven, lag ook op de grens met Besoijen * . De kerk bleef in gebruik tot 1648, daarna moesten sommige inwoners van Besoijen tot bijna 5 km afleggen om naar de kerk te gaan in Waalwijk.
In 1850 richtte een speciaal opgerichte Commissie belast met de voorlopige werkzaamheden van de nieuw te stichten R.K. kerk en pastorie een verzoek aan de apostolisch vicaris van 's-Hertogenbosch en aan de koning om een kerk en pastorie te mogen oprichten in Besoijen * . De gemeente telde op dat moment ongeveer 850 katholieke zielen. Het verzoek werd ingewilligd en de parochie werd officieel opgericht op 29 juni 1851. De Allerheiligste Maagd en Moeder Gods Maria onder aanroeping van deszelfs Onbevlekte Ontvangenis zou de patrones van de parochie worden * .
De parochiegrenzen liepen samen met de grenzen van de burgerlijke gemeente Besoijen, daarnaast hoorde het oostelijk gedeelte van de gemeente Zuidewijn-Capelle tussen de Hogevaart of Labbegat en Besoijen tot de nieuwe parochie. Later veranderden de grenzen nog enkele malen * , de burgerlijke gemeente Besoijen, ook na de samenvoeging met de gemeente Waalwijk, de Hogevaart en Labbegatse Vaart, de Bergse Maas en de spoorlijn Lage Zwaluwe-'s-Hertogenbosch waren steeds grensbepalend. In 2000 tenslotte zijn de parochies St.-Jan en Maria Onbevlekt Ontvangen samengevoegd tot één parochie Sint Jan/Maria.
Op 4 augustus 1851 werd de eerste steen gelegd van de eerste Besoijense kerk, een waterstaatskerk. Ook de in hetzelfde jaar gebouwde pastorie was een ontwerp van het Departement Waterstaat. Op 23 januari 1852 werd de kerk al gewijd door de deken van het district en pastoor van Drunen W.A. Coppens. De kerk stond in de Grotestraat 64.
In de vergadering van het kerkbestuur van 25 november 1925 werd besloten toestemming te vragen aan de bisschop voor de bouw van een nieuwe kerk * . De opdracht zou gegeven worden aan de architecten Dom Paul Bellot O.S.B., een benedictijn, uit Oosterhout en aan Pierre Cuypers uit Amsterdam. De nieuwe kerk werd geconsacreerd door bisschop Diepen op 26 september 1927. De kerk kwam net achter de vroegere waterstaatskerk te staan en werd opgetrokken uit metselwerk in waalsteen en is zeer eenvoudig van concept.
Joannes van Kessel, voorheen kapelaan in de St.-Jansparochie in Waalwijk, was de eerste van de 11 pastoors die de parochie zouden bedienen. De pastoor zou later geassisteerd worden door de paters van de Congregatie van de H. Familie uit Kaatsheuvel, bijvoorbeeld voor het geven van catechismuslessen of het houden van een preek * , en vanaf 1959 kwam de hulp van een kapelaan. De pastoor werd in het bestuur van de parochie van het begin af ook bijgestaan door een kerkbestuur, aanvankelijk bestaande uit vier leden. De pastoor nam de zielzorg en de liturgie en alles wat daarmee verbonden was voor zich, terwijl het kerkbestuur zich in de eerste plaats bezighield met het beheer van de eigendommen. Dit waren aan onroerende goederen naast de kerk, het kerkhof en de pastorie, ook de marechausseekazerne en het St.-Johannes- of Liefdesgesticht en een aantal huizen en landerijen.
De armenzorg binnen de parochie was redelijk beperkt. Er zijn nergens bewijzen gevonden van het bestaan van een echt armbestuur. Wel richtte pastoor J. van Kessel rond 1880 een Geheim R.K. Armenfonds in dat uitsluitend door de pastoor, zonder inmenging van het kerkbestuur, beheerd werd. De goederen, voornamelijk geld en waardepapieren, kwamen uit schenkingen en werden besteed ten behoeve van de rooms-katholieke armen in Besoijen * , bijvoorbeeld in tijden van veel werkloosheid. Het fonds bleef bestaan tot in 1973. Daarnaast bestond er in Besoijen sinds het begin van de 20e eeuw een St.-Elisabethvereniging. Deze vereniging wijdde zich aan kraamzorg en ziekenverpleging, bood hulp in het huishouden, schonk levensmiddelen en kledij en hield spijskokerijen * .
In 1860 kocht het kerkbestuur een huis, erf, tuin en weiland, gelegen ten westen van de kerk * . De bebouwingen werden in 1877 afgebroken voor de bouw van een zusterklooster met school. Vervolgens, in 1879, werd een overeenkomst afgesloten tussen het kerkbestuur en de zusters van J.M.J. uit 's-Hertogenbosch. Zij zouden instaan voor het onderwijs in een bewaarschool, een lagere school voor meisjes en een school voor handwerken, in ruil zou de parochie zorgen voor het onderhoud van de zusters * . Zes zusters kwamen naar Besoijen en vestigden zich in het klooster, wat ook wel het St.-Johannes- of Liefdesgesticht genoemd werd en gelegen was in de Grotestraat 62 naast de kerk.
De schoolgebouwen aan het klooster werden na enkele jaren te klein en daarom werd besloten tot de bouw van een nieuwe school. Tegelijkertijd zou men ook met een jongensschool starten * . In 1914 werd de Bijzondere Jongens- en Meisjesschool in de Grotestraat 58 in gebruik genomen, ook bewaarschoollokalen en een patronaatszaal werden voorzien. Een schoolhoofd, P. Broos uit Zevenbergen, zou het bestuur van de jongensschool voor zich nemen. Vanaf 1953 zou dit bestuur overgenomen worden door de Broeders van Maastricht, die ook in de Waalwijkse St.-Petrusschool het jongensonderwijs voor zich namen.
In 1950 namen de zusters van J.M.J. afscheid van de parochie. Het kerkbestuur vreesde op dat moment dat het katholiek onderwijs grotendeels zou verdwijnen uit Besoijen, vooral omdat de helft van de bevolking protestants was. Dit gebeurde niet, de scholen zouden in de toekomst nog uitbreiden. In 1958 opende de nieuwbouw Maria's Kleuterhof voor kleuteronderwijs, in 1960 de St. Bernadetteschool voor lager meisjesonderwijs en in 1964 de St. Jozefschool voor jongens. In 1972 tenslotte droeg het kerkbestuur het bestuur en de eigendom van de scholen voor basis- en kleuteronderwijs over aan de Stichting Katholieke Scholen Waalwijk-Centrum en -West * .
Het jaar 1994 is zeer belangrijk in de geschiedenis van de parochie. Toen begonnen de onderhandelingen met de St.-Jansparochie in Waalwijk om meer te gaan samenwerken. Dit resulteerde in een personele unie en uiteindelijk in een fusie. Op 1 januari 2000 hield de parochie Maria Onbevlekt Ontvangen op te bestaan als individuele parochie, vanaf dan hoorde ze bij de St.-Jansparochie. De nieuwe parochie kreeg de naam Sint Jan/Maria. De kerk in Besoijen staat sindsdien leeg. Het kerkgebouw is op de gemeentelijke monumentenlijst geplaatst.
1.2. Geschiedenis van het archiefbeheer
laatste wijziging 06-03-2020
441 beschreven archiefstukken
2. Inhoud en structuur van het archief
2.1. Selectie en vernietiging
2.2. Verantwoording van de bewerking
laatste wijziging 06-03-2020
441 beschreven archiefstukken
3. Aanwijzingen voor de gebruiker
3.1. Openbaarheidsbeperkingen
3.2. Citeerinstructie
laatste wijziging 06-03-2020
441 beschreven archiefstukken
4. Verwant materiaal
4.1. Publicaties
laatste wijziging 06-03-2020
441 beschreven archiefstukken
5. Bijlagen
5.1. Lijst van pastoors
laatste wijziging 06-03-2020
441 beschreven archiefstukken
Beschrijving van de series en archiefbestanddelen
laatste wijziging 06-03-2020
441 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Datering:
(1796)1850-2000
Titel:
R.K. parochie Maria Onbevlekt Ontvangen, Besoijen
Beschrijving:
Inventaris van het archief van de R.K. parochie Maria Onbevlekt Ontvangen te Besoijen
Archieftitel:
R.K. parochie Maria Onbevlekt Ontvangen, Besoijen
Huidige gemeente:
Waalwijk
Auteur inventaris:
L.M.C. Verwimp, Streekarchief Langstraat Heusden Altena, Heusden
Jaar van inventarisatie:
2005
Inhoud/samenvatting:
De zielzorg voor de parochianen door de pastoor c.s., daarnaast de zorg voor het R.K. onderwijs en de zorg voor de R.K. armen in de parochie; vormt een gebiedsonderdeel van een bisdom. Bestuur en financieel beheer worden door het kerkbestuur uitgeoefend.
Auteur:
L.M.C. Verwimp, Streekarchief Langstraat Heusden Altena, Heusden
Omvang:
5,00 m
Openbaarheid:
Beperkt openbaar. Archiefstukken ouder dan 75 jaar zijn openbaar. Bescheiden ouder dan 50 en jonger dan 75 jaar zijn openbaar mits toestemming van de streekarchivaris en de archiefdienst van het bisdom is verkregen. De documenten jonger dan 50 jaar zijn niet openbaar.
Uitgever:
Streekarchief Langstraat Heusden Altena, Heusden
Geografische namen:
Categorie:
Archiefvormer(s):
R.K. parochie Maria Onbevlekt Ontvangen
laatste wijziging 06-03-2020
441 beschreven archiefstukken
