Uw zoekacties: Familie Verrutius-Emmen, 1458 - 1806

590 Familie Verrutius-Emmen, 1458 - 1806 ( Groninger Archieven )

Uitleg bij archieftoegang

Een archieftoegang geeft uitgebreide informatie over een bepaald archief.

Een archieftoegang bestaat over het algemeen uit de navolgende onderdelen:

• Kenmerken van het archief
• Inleiding op het archief
• Inventaris of plaatsingslijst
• Eventueel bijlagen

De kenmerken van het archief zijn o.m. de omvang, vindplaats, beschikbaarheid, openbaarheid en andere.

De inleiding op het archief bevat interessante informatie over de geschiedenis van het archief, achtergronden van de archiefvormer en kan ook aanwijzingen voor het gebruik bevatten.

De inventaris of plaatsingslijst is een hiërarchisch opgebouwd overzicht van beschreven archiefstukken. De beschrijvingen zijn formeel en globaal. Het lezen en begrijpen van een inventaris behoeft enige oefening en ervaring.

Bij het zoeken in de inventaris wordt de hiërarchie gevolgd. De rubrieken in de inventaris maken deel uit van de beschrijving op een lager niveau. Komt de zoekterm in een hoger niveau voor, dan voldoen onderliggende niveaus ook aan de zoekvraag.

beacon
 
 
Inleiding
Hieronymus Verrutius *  syndicus der Ommelanden van 1574-1601, was van afkomst geen Groninger, van geboorte echter wel *  . Zijn vader Gerlacius Verrutius was in de eerste helft der 16e eeuw rector der A-school. Hij onderwees de jeugd in de hervorming en in "de ongeleerdheid der pauselijke geestelijkheid" *  . Hij had, samen met Regnerius Praedinius, die in dezelfde tijd rector was van de St. Maarten school *  , een grote invloed op de verbreiding van de hervorming in de stad Groningen. Hij werd ook wel "Gerlacius ter Ae" genoemd. Abel Eppens tho Equart was van 1547-1555 een leerling van Gerlacius, die zijn school zeer beroemd maakte en bekend stond om zijn vrijzinnig onderwijs. Hieronymus was één der Ommelanders die in de stad gevangen werden gezet in 1577. Hij zat een jaar vast in zijn eigen huis van 1 november 1577 tot 14 november 1578 *  . Hij verdedigde vooral de belangen van de Ommelanden tegen de stad, waar men het belachelijk vond dat een rectors zoon syndicus werd. Zijn grootvader was "maar" organist en koster *  .
Hieronymus had gestudeerd in Parijs, Heidelberg, Douai, Leuven, Bourges, Rome, Rostock, Kopenhagen en Antwerpen. In 1579 vertegenwoordigde hij in Antwerpen de Ommelanden als gedeputeerde bij de Algemene Staten *  . In 1585 ging Hieronymus met Johan Rengers van Ten Post en Johan van Starkenborgh naar Middelburg, naar Leicester om hem de Ommelander Zaken voor te leggen *  . Na de reductie bleef hij als syndicus aan op verzoek der Staten. Aan moederszijde was Hieronymus gelieerd aan de burgemeestersfamilie Potters. Zijn tante Elletien Potters was getrouwd met Fredrick Moysteen, sinds 1580 burgemeester der stad *  . Hij ging op 19 juli 1594 naar het leger om met de "vijanden" te onderhandelen en vrede te sluiten vanwege de koning van Spanje *  . Hij bleef tot 1594 burgemeester maar werd, omdat hij Spaansgezind was door Willem Lodewijk ontslagen. De familie Moysteen had nogal wat bezittingen in de stad.
Hieronymus is tweemaal getrouwd geweest. Bij zijn eerste vrouw Anna de Vries kreeg hij drie kinderen. Gerlacius, de oudste, was quaestor. Zijn kleinzoon, ook Gerlacius Verrutius geheten, was majoor en kapitein en kocht in 1674 tesamen met Hendrik Steenhuizen op een publieke verkoping Schultingaheerd te Bedum met 40 grazen land en rechten, na de dood van de laatste eigenares, Lucretia van Iselmuden *  . In 1676 werd Gerlacius alleen eigenaar. Hij was getrouwd met Dorothea de Walta, vandaar dat zijn zoon zich Sibrand Walta Verrutius noemde. Hij erfde de borg in 1695 *  . Het tweede kind van Hieronymus, Aurelia (Aukjen), trouwde met Martinus Eyben. Hij was raadsheer van graaf Eno en drost te Esens in Oostfriesland. Hun zoon Hieronymus Eyben studeerde te Bremen, Helmstedt, Heidelberg en Harderwijk. Hij had vele functies en was o.a. burgemeester der stad van 1639 tot 1647. Bij zijn tweede vrouw Attia Metsema kreeg Hieronymus Verrutius vijf kinderen. Johanna, de oudste, trouwde driemaal. Haar derde man, Hendrik Schonenborch *  , was sinds 1627 burgemeester van Groningen. Op 17-jarige leeftijd, in 1604, was hij student te Groningen. Hij werd curator der Hogeschool en lid der hoofdmannenkamer. Na zijn overlijden in 1638 werd hij in de Hoofdmannenkamer opgevolgd door zijn broer Wolter (Gualterus Wolbertus), die in Franeker had gestudeerd en van 1629 tot 1636 drost van het Oldambt was *  . Hij was sinds 1636 lid van de Staten Generaal, sinds 1637 burgemeester en werd in 1645 president van de regering van Brazilië *  .
Hij had in 1640 Gastermans arve in Noordlaren gekocht, dat hij in 1643 cedeerde aan zijn schoonzuster Jantien Verrutius. Zij liet het na aan de kleinkinderen van haar beide zusters Aleida en Susanna Verrutius *  . Haar zuster Aleida Wartinga (zoals de leden van de familie Verrutius zich ook noemden) was getrouwd met Johannes de Veno. Hun dochter Johanna was getrouwd met Mattheus Vossius. Zodoende zijn de stukken Vossius in het archief gekomen *  . Mattheus was één van de zeven zonen van de bekende geleerde Gerardus Johannes Vossius en zijn tweede vrouw Elizabeth Junius (du Jon). Meer gegevens over Gerardus Vossius kan men vinden in het 19 deel van het Biografisch woordenboek blz. 408-410. Haar oudere zuster Susanna was getrouwd met Rudolphus Emmen. Hij was afkomstig uit Drenthe waar zijn vader Warnerus Mullinga (Mullinck) erfgezeten te Emmen was. Rudolphus was dokter, het verhaal gaat *  dat hij een Spaanse heer genezen had en dat zijn broer Everart door de koning van Spanje tot schulte van Emmen was aangesteld op voorspraak van Rudolf. Everart veranderde toen de naam Mullinga in Emmen. Uit de "Verzamelde Familiepapieren" op het RAG konden verschillende stukken tot het archief Verrutius-Emmen herleid worden n.l. de nummers 39-41, 47a, 49, 49a, 49b, 50, 53-58, 60-64, 77-79, 87, 256 en 297. Aan de inventaris zijn een genealogie en een index op geografische en persoonsnamen toegevoegd.
Literatuur
A.J.v.d. Aa: Biografisch woordenboek, 19e deel. Haarlem 1876.
G. Acker Stratingh, H.O. Feith, W.B.S. Boeles: Bijdragen tot de geschiedenis en oudheidkunde inzonderheid van de provincie Groningen, deel I, III, VIII.
J.J. Diest Lorgion: Verhandeling over Regnerus Praedinius. Groningen 1962.
K. ter Laan: Groninger Encyclopedie. Groningen 1955.
J.H. Feith en H. Brugmans: De kroniek van Abel Eppens tho Equart. Groningen 1911.
W.J. Formsma e.a.: De Ommelander Borgen en Steenhuizen. Assen 1973.
Nederlands Patriciaat 5 jaargang 1914, Centraal Bureau voor genealogie en heraldiek, Den Haag .
Groninger Volksalmanak 1896, 1910, 1922, 1941.
Genealogische Verzamelingen RAG:
nr. 257: Geslachtregister van de families Sibinga en Wildervank.
nr. 279: Kwartierstaat Siertsema.
nr. 306: Geslachtboek van de Hooftmans.
318: Verrutius.
Inventaris
Bijlage: Zegellijst
Verklaring: 1. Zegelaar. 2. inv. nr. 3. dat. 4. mat. 5. kleur. 6. vorm. 7. afm. in cm. 8. staat. 9. wijze van bevestigen. 10. randschrift. 11. clausule. 12. contrazegel.
1. 1. Albertus van Munsster provest van het convent van Schildwolde. 2. 63. 3. 1521 mrt. 17. 4. was. 5. groen. 6. ovaal. 7. 3x4. 8. besch. 9. uith. 10. S. PPOSI. C. 9v. sce. marie. alia. schi. 11. heb ick mijn zeghel beneden an ghehangen. 12. .
2. 1. Burgemeesters en raad van Groningen. 2. 7. 3. 1560 feb. 26. 4. was. 5. groen. 6. rond. 7. 3,5. 8. besch. 9. uith. 10. CIVITATIS GRONINGENSIS. 11. mit unsses stadt secreet. 12. -.
3. 1. Burgemeesters en raad van Groningen. 2. 7. 3. 1563 jul. 28. 4. was. 5. groen. 6. rond. 7. 5,5. 8. besch. 9.uith. 10. SIG.... 11. mit unsses stadt secreet. 12. contrazegel: S. CIVITATIS GRONINGENSIS.
4. 1. Burgemeesters en raad van Groningen. 2. 2. 3. 1565 dec. 5. 4. was. 5. groen. 6. rond. 7. 3,4. 8. besch. 9. uith. 10.----RONINGENSIS. 11. mijt unsses stadt secreet. 12. -.
5. 1.9 zegels, algemene clausule: hebben wij dese commission mit unsen uthangheden zegelen bevestiget. inv. nr. 15, datum: 1594 aug. 10. alle zegels zijn uithangend, van was en rond. 1.1 Willem Lodewijk, stadhouder. 5. rood. 7. 4,5. 8. besch. 10. S. LVD...C. IN. 12. contrazegel.
2.1.Harmen Sickenghe. 5. groen. 7. 3,3. 8. besch. 10. H..MEN SICKINGKE. 12. contrasegel.
3.1. Hindrick Clant. 5. groen. 7. 3,5. 8. 1. besch. 10. s. HINDRICH CLANT.
4.1. Johan Rengers van Ten Post. 5. groen. 7. 3,8. 8. besch. 10. S. IOHAN R... DE POST HOVELING. 12. contrasegel.
5.1. Johan Rengers van Helium. 5. bruin. 7. 3,8. 8. 1.besch. 10. S. IOHAN RENGERS VON HELM.
6.1. Allart Gaijckingha. 5. bruin. 7. 3,5. 8. gaaf. 10. S. ALLART GAYCKINGA;
7.1. Luert Nanningha. 5. groen. 7. 3,7. 8. 1. besch. 10. S. LVERT NANNINGHA.
8.1. Bocko Auwema. 5. bruin. 7. 3,4. 8. 1. besch. 10. S. BOCKO AVWEMA.
9.1. Hilbrand Baukens. 5. bruin. 7. 3,5. 8. besch. 10. HILBR...BAVKENS.
6. 1. Johan van Ballen hoevetman van Stad en Lande. 2. 4. 3. 1591 jan. 2. 4. was. 5. groen. 6. rond. 7. 4,2. 8. 1. besch. 9. uith. 10. IOHAN VAN BALLEN. 11. mijn angeboren segell beneden ann desen breeff gehangen. 12. contrazegel.
7. 1. Fredrick Moysteen burgemeester van Groningen. 2. 5. 3. 1599 jan. 20. 4. was. 5. groen. 6. rond. 7. 3,4. 8. besch. 9. uith. 10. FREDERICK MOEISTEEN. 11. nebbe ick Fredrick Moysteen mijn segel beneden gehangen. 12. contrazegel.
8. 1. Johan Wifringk burgemeester van Groningen. 2. 19. 3. 1611 sep. 23. 4. was. 5. bruin. 6. rond. 7. 3,1. 8. 1. besch. 9. uith. 10. S. IOHAN WIFRINCK. 11. mijn angeboren segull beneden an gehangen. 12. contrazegel.
9. 1. Albert Jarghes burgemeester van Groningen. 2. 20.
3. 1612 mrt. 12. 4. was. 5. groen. 6. rond. 7. 3,5. 8. besch. 9. uith. 10. S. ALBARTUS IARGHES .....VERITATI. 12. mijn angeboren segel an desen breeff uutgehangen. 12. contrazegel.
10. 1. Johan D'Braemsche tho Brederborch juncker. 2. 65. 3. 1613 jan. 21. 4. was. 5. groen. 6, rond. 7. 3,8. 8. 1. besch. 9. uith. 10. -. 11. mijn angeboerene zegell beneden an desen hantschrijfftz brieff gehangen. 12. contrazegel.
11. 1. Johan Schaffer joncker en hovelinck. 2. 13. 3. 1665 aug. 12. 4. was. 5. rood. 6. rond. 7. 3,8. 8. gaaf. 9. uith. 10. S. IOHAN SCHAFFER. 11. mijn angebooren adelijcke zegel an gehangen. 12. contrazegel.
12. 1. Niclaes van Borck amptman van het gericht van Selwert. 2. 28. 3. 1668 dec. 10. h. was. 5. groen. 6. rond. 7. 4,1. 8. besch. 9. uith. 10. S. NICOLAES VAN BORCK. 12. contrazegel.
13. 1. Johan Wifringk jonker en hovelinck. 2. 45. 3. 1676 mrt. 4. 4. was. 5. rood. 6. rond. 7. 3,7. 8. besch. 9. uith. 10. IOHAN WYFRINCK. 11. met mijn aengeboornen adelijcken segell. 12. contrazegel.
14. 1. Pompejus Gruijs tot Faan. 2. 39. 3. 1686 jun. 9. 4. was. 5. rood. 6. rond. 7. 4,4. 8. zw. besch. 9. uith. 10. S. POMP...S GRUYS. 11. hebbe ick joncker ende hovelinck desen met mijn angebooren adelick zegel bekrachtiget. 12. contrazegel.
15. 1. Wicher Pott ambtman van Selwerd c.a. 2. 46. 3. 1703 jun. 20. 4. was. 5. rood. 6. rond. 7. 4,2. 8. 1. besch. 9. uith. 10. S. WICHER POTT. 11. met mijn onder uithangenden zegul. 12. contrazegel.
16. 1. Staten-Generaal der Verenigde Nederlanden. 2. 55. 3. 1727 apr. 25. 4. was. 5. rood. 6. rond. 7. 8,2. 8. besch. 9. uith. 10. IGILL.. BELGII AD. 11. onder het contrazegel van den staet. 12. contrazegel.

Kenmerken

Beschrijving:
Inventaris van stukken afkomstig van de familie Verrutius - Emmen
Bewerker:
J. Ellerbroek-Wellinga,
Behoort tot collectie:
Rijk
Laatste Publicatie:
1980
Omvang:
14 charters 0,6 m standaardarchiefberging