In 2012 schonk Lucrees van Groningen, een achternichtje van Hendrika (Rika) van Groningen, een collectie glasnegatieven aan Stadsarchief en Athenaeumbibliotheek (SAB) te Deventer. De glasnegatieven waren gemaakt door Rika aan het begin van de 20e eeuw. Deze schenking markeerde het begin van de zoektocht naar Rika, naar haar geschiedenis, haar verhaal. Wie was deze vrouw, waarom ging zij fotograferen en wie/wat stond er op de glasnegatieven afgebeeld?
In zestien verschillende doosjes bevonden zich in totaal ruim 200 glasnegatieven, alle gemaakt in de periode vóór 1925 en uitsluitend Deventer en omgeving betreffend. Een mooie aanwinst voor de collectie historisch beeldmateriaal van SAB, zeker ook gezien de onderwerpen van de afbeeldingen. Niet alleen fotografeerde Rika haar ouderlijk huis aan de Singel en het aangrenzende Singelplantsoen; ook familieleden en vriendinnen moesten poseren voor haar camera. Rika nam haar camera mee naar de tennisclub en de hockeyclub en fotografeerde diverse plaatsen in Deventer. In tijden van hoog water en van een bevroren IJssel ging zij echt op pad om foto’s te maken.
De afbeeldingen gunnen ons een inkijkje in het leven van een dame uit een bekende Deventer familie in het begin van de 20e eeuw. Een groot deel van de foto’s is bewogen, en over- danwel onderbelicht, maar geven een mooi beeld van een amateurfotografe die haar weg vindt in de fotografie, zowel binnen- als buitenshuis. Het was de tijd waarin fotograferen nog geen wijdverbreide hobby was. Zeker niet voor vrouwen.

Rika werd geboren op 9 augustus 1895 in Deventer en bracht de eerste jaren van haar leven door op het adres Noordenbergsingel 5. Haar vader, Jan Wessel van Groningen (1858-1934), was toen nog procuratiehouder in het kassierskantoor in de Hofstraat, dat door zijn ouders was opgericht. In 1897 werd hij directeur van de Sallandsche Bank in Deventer, die tot stand kwam door een fusie met de firma Verwey en Ankersmit.
Jan Wessel was op 6 augustus 1890 getrouwd met Gerharda Hendrika Leonora Alberts. Ze kregen drie kinderen: Clasiena (Siny) Theodora Aleida in 1891, daarna zoon Simon Henri in 1892. Rika volgde als derde kind in 1895.
Het gezin verhuisde in 1904 naar Singel 7 (huidig huisnummer 12), toen Rika 8 jaar was.
Rika bezocht de lagere school in de Assenstraat, School B. Daarna volgde zij de Hogere Burgerschool voor Meisjes, ook in de Assenstraat. In het stamboek van deze school staat Hendrika van Groningen ingeschreven van september 1908 tot begin juli 1912, komende vanuit School B. De opleiding aan deze HBS voor Meisjes duurde vier jaar, die zij klaarblijkelijk volledig doorliep. Er staat echter in het opmerkingenveld achter haar naam: "geen einddipl.", oftewel "geen einddiploma". De reden is onbekend.
Wel weten we, dat Rika in september 1912, op 17-jarige leeftijd, is ingeschreven aan de Huishoudschool in Den Haag. Dit was de Huishoudschool "Laan van Meerdervoort", opgericht in 1899 en gevestigd op huisnummer 211 van diezelfde laan. Van september 1912 tot juli 1914 volgde Rika er de "Voorbereidende Cursus". In de beeldbank van het Haags gemeentearchief zijn nog vier schoolfoto’s te vinden van deze Huishoudschool uit het schooljaar 1912/1913, waarop Rika kan worden geïdentificeerd .
Ze woonde in deze Haagse tijd bij de weduwe Bessem-Lulofs in de Van Blankenburgstraat 65.
Ook Siny, Rika’s oudere zus, ging overigens naar school in Den Haag. In het dagboek van Siny vinden we de volgende opmerking: "geslaagd voor examen Middelbaar Engels te Den Haag, 2 augustus 1911"

Sinds haar terugkomst uit Den Haag in 1914, woonde Rika bij haar ouders aan de Singel 7 in Deventer. Op 11 januari 1921 werd zij echter volgens het bevolkingsregister ingeschreven in Heemstede, waar zij haar intrek nam aan de Boekenrodestraat 16 bij de weduwe J.A. Smits-de Kruijff.
Van daaruit vertrok zij op 8 oktober 1923 naar de Gemeente Bloemendaal en werd zij ingeschreven aan de Van Lennepweg 7 te Aerdenhout, in huis bij de familie Reijnvaan. Als beroep werd opgegeven "assistente geografisch seminarium Gemeentelijke Universiteit Amsterdam".
Dit Geografisch seminarium was in 1922 opgericht in Amsterdam. Helaas zijn de personeelsdossiers van de UVA uit de betreffende periode vernietigd. Gelukkig is in het secretariearchief van de Gemeente Amsterdam nog een en ander terug te vinden over Rika’s benoeming. Hieruit blijkt dat Rika op voorspraak van de Wethouder van Onderwijs in juni 1923 inderdaad werd voorgedragen voor de functie van adjunct-assistente bij het Geografisch Seminarium. Zij werd bij besluit van Burgemeester en Wethouders van Amsterdam vanaf 16 september 1923 voor het studiejaar 1923/1924 benoemd, waarbij haar jaarsalaris werd vastgesteld op 1500 gulden omdat zij ouder was dan 26 en een fulltime aanstelling had . Haar aanstelling werd de daaropvolgende studiejaren steeds verlengd.
In het archief van het Geografisch Seminarium is in de correspondentie een groot aantal brieven van Rika te vinden. Meestal ondertekende zij haar brieven met RvGr. Uit deze documenten is op te maken dat zij regelmatig correspondeerde met boekhandels en uitgeverijen in Nederland, Frankrijk en Duitsland over de zending van boeken voor de bibliotheek van het Seminarium. Ze kende haar talen, want schreef niet alleen in het Nederlands maar ook in het Duits, Frans en Engels.

Daarnaast beantwoordde zij vragen van studenten over de cursussen en correspondeerde zij namens Dr van Vuuren en Dr van Bemmelen met allerlei instanties.
De jongste brief van Rika die bewaard is gebleven is in dit archief dateert van 22 februari 1923. De in het Duits opgestelde brief is gericht aan de Orient Buchhandlung Heinze Lafaire in Hannover, en handelt over een bestelling boeken. Rika was toen dus al in dienst als assistente, hoewel haar officiële aanstelling pas per 16 september 1923 in ging.
Rika nam als assistente deel aan excursies en studiereizen met studenten. De declaraties, gericht aan de afdeling Onderwijs van de Gemeente, geven inzicht in gemaakte kosten: in mei 1924 een declaratie voor spoorkaartjes voor Dr van Bemmelen en de adjunct-assistente Mej van Groningen en 40 tramretours Utrecht-De Bilt; Verantwoording omtrent inkomsten en uitgaven ten behoeve van een wetenschappelijke excursie naar Oostenrijk van de studenten in de physische geographie, uitgevoerd van 2-17 augustus 1923 door Dr van Bemmelen, 18 studenten en de assistente Mej. Van Groningen.

Rika werkte vanaf begin 1923 tot aan haar huwelijk in december 1925 als adjunct-assistente aan dit Geografisch Seminarium. Hoe het kwam dat Rika door de Wethouder van Onderwijs in Amsterdam werd voorgedragen voor deze functie, is niet bekend. In haar familie was overigens überhaupt niet bekend dat Rika een baan had voordat zij trouwde.
Rika werd op 19 november 1925 ingeschreven in Deventer, komende vanuit Bloemendaal. De reden voor deze verhuizing was haar huwelijk met Thomas Reinhold op 15 december 1925 in Deventer. In de huwelijksakte staat dat Thomas op het moment van zijn huwelijk in Haarlem woonde, en Rika in Deventer.

Zowel Rika als Thomas vroegen hun broer als getuige bij het huwelijk. In het bevolkingsregister werd Rika op diezelfde dag, 15 december 1925, al weer uitgeschreven om te vertrekken naar Heemstede, waar de ouders van Thomas woonden.
Het kersverse gehuwde paar betrok in Heemstede een woning aan de Leidse Trekvaart 118. Thomas werd op dat adres pas op 16 september 1926 ingeschreven, komende vanuit Haarlem. Aangezien op dezelfde dag zijn oudste dochter Arda is geboren, is aannemelijk dat hij vergeten is zichzelf in te schrijven in Heemstede en dat bij de aangifte van zijn dochter meteen regelde. Op 21 juli 1927 werd zoon Huib geboren en op 18 augustus 1929 dochter Nono. Het gezin verhuisde op 4 januari 1930 naar een hoekhuis aan de Overboslaan 2, waar Rika tot aan haar dood in 1979 woonde. Na haar huwelijk zorgde Rika voor haar kinderen en voor haar man, die zijn hele leven aan reuma leed en op jonge leeftijd in 1954 overleden is. Rika bleef fotograferen. Gedurende haar huwelijk zette zij ontelbare malen haar kinderen en kleinkinderen op de foto.

De collectie glasnegatieven die SAB in 2012 geschonken kreeg, is niet zomaar een collectie van een amateurfotograaf. Het betreft een verzameling die de ontwikkeling toont van een vrouw die op pad ging met haar camera, op geografische studiereizen op locatie foto’s maakte en zelf haar foto’s ontwikkelde. Een vrouw die een baan kreeg aan de universiteit. Een vrouw met een zwijgzame aard die over haar leven voor haar huwelijk nooit iets verteld heeft aan haar kinderen. Welke camera ze gebruikte, wie haar het fotograferen en ontwikkelen heeft bijgebracht en hoe zij verzeild raakte in het wetenschappelijke geografenwereldje is niet meer te achterhalen. Van haar leven voor haar huwelijk is echter genoeg achterhaald om de collectie in een historische context te kunnen plaatsen.

Na afronding van dit artikel dook er plotseling een dagboek op van Rika uit 1911/1912, gevonden door Arda de Bois (dochter van Rika) en haar man. Het had al die tijd op slot gezeten; zij lieten een slotenmaker het dagboekje openmaken. Het begint zo:
"Inleiding. Ik ben de dochter van Jan Wessel van Groningen en Gerharda Hendrika Leonora Alberts en ben geboren 9 augustus 1895. Ik ben Hendrika genoemd naar de moeder van mijn vader. Ik wil een Dagboek aanleggen en begin hier dus mee op 15 jarigen leeftijd. Dagboek, 1 januari 1911, Deventer Singel 7".
In dit dagboek beschrijft ze vanaf 1 januari 1911 tot en met 3 mei 1912 per dag uitgebreid wat ze meemaakt. Ze schrijft in dit dagboekje onder meer dat ze foto’s maakt, ontwikkelt en afdrukt. Op 15-jarige leeftijd is zij er dus al volop mee bezig . Van circa 50 glasnegatieven uit de collectie bij SAB, is door dit dagboekje bijna tot op het uur af te zeggen wanneer ze gemaakt zijn. Wie haar heeft ingewijd in de fotografie en wat voor toestel ze gebruikte, is helaas nog steeds niet met zekerheid te zeggen.
Het dagboek is inmiddels gedigitaliseerd en per pagina door te lezen onder nummer 1546_0220, net als de collectie glasnegatieven van Rika van Groningen (ID 1546), nrs 1546_0001 t/m 1546_0219. Het originele dagboek blijft in bezit van de familie.

Stamboom Rika:
Hendrika (Rika) van Groningen geb. 9-8-1895 in Deventer en overleden in 1979 in Heemstede.
echtgenoot: Dr. Thomas Reinhold geb. Amsterdam 22 sept 1890 ovl 1955, getrouwd met Rika 15-12-1925. Thomas Reinhold is geoloog en later directeur bij de Rijksgeologische Dienst te Haarlem; ouders Huibert Reinhold (ingenieur, geb. 1850 ovl 18-11-1904) en IJsbrandina Sophia Brandligt (geb. 1864 Heemstede), getrouwd op 19-09-1889 in Velsen. Zij krijgen 2 dochters en 1 zoon: Arda Reinhold - de Bois (1926), Nono Reinhold - de Wilde (18-08-1929) en Huib Reinhold (1927).
moeder: Gerharda (Grada) Hendrika Leonora Alberts geb. 26-4-1864 ovl 17-11-1939
vader: Jan Wessel van Groningen geb. 4-3-1858 ovl 18-7-1934; Jan Wessel trouwt met Gerharda Hendrika Leonora Alberts op 6 augustus 1890
opa en oma via moeders kant: Bernardus Gerhardus Alberts (ovl 08-02-1901) en Clasiena Theodora Aleida Verwey (ovl 17-03-1900)
opa en oma via vaders kant: Simon Henri van Groningen geb. Deventer 3-4-1823 ovl 7-9-1862 en Hendrika van Delden geb. Deventer 11 okt 1824 ovl 1898; getrouwd 11 juli 1850
zus: Clasiena Theodora Aleida van Groningen, geb. Twello 30 mei 1891 ovl Nijmegen 18 okt 1914. Begraven op Begraafplaats Diepenveenseweg (later Raalterweg) op 21 oktober 1914
broer: Simon Henri van Groningen geb. 16-12-1892 ovl 16-12-1973; trouwt met Johanna Reyers
schoonzus: Johanna Lucretia Geertruida Reyers geb. 1-7-1893 ovl 10-9-1976. Ouders van Johanna: Zeger Reinier Allardus en Maria Adriana André de la Porte
neefje: Jan Wessel van Groningen geb. 23-5-1918 ovl 2003; trouwt op 11-9-1944 met Maghen Kist geb. 26-11-1921
nichtje: Mr. Maria Adriana van Groningen geb. 12-4-1922, trouwt 30-9-1946 met Mr. Matthijs Herbert van Hoogstraten geb. 19 aug 1913
achternichtje (dochter neef Jan Wessel uit tweede huwelijk): Johanna Lucretia Geertruida (Lucrees) van Groningen, geb. 14-08-1964. Lucrees is psychologe, kunsthistorica en fotografe. Zij schonk in 2012 de glasnegatievencollectie van Rika aan SAB.