1707 Gelderse Landdagsrecessen 1581-1798 ( Gelders Archief )
1707
Gelderse Landdagsrecessen 1581-1798
Inleiding
2 De Gelderse Landdagen en hun recessen ten tijde van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en de Bataafse Republiek
laatste wijziging 25-01-2023
11.982 beschreven archiefstukken
509 gedigitaliseerd
totaal 509 bestanden
Inventaris
1583
Landdag 12 - 18 maart 1583 / 26 - 29 maart te Arnhem; gehouden in het Hof van Nassau.
a. De recessen van deze Landdag bevinden zich in slechts twee van de zeven hier geraadpleegde, van officiƫle instanties afkomstige en in het Gelders Archief berustende exemplaren van de Landdagsrecessen: het exemplaar van de Gelderse Rekenkamer (0012 Gelderse Rekenkamer, inv. nr. S 2, fol. 621-669) en in dat van de stad Arnhem (2000 Oud archief Arnhem, inv. nr. 4694, fol. 276 r. - 302 r.). Het Oud archief Arnhem bevat tevens de belangrijkste aanvullende bron, het boek "Land-zaake" over 1583, met vele recessen, brieven, minuten en aantekeningen (2000 Oud archief Arnhem, inv. nr. 4735).
b. Deze Landdag is qua tijdrekening gehouden conform de oude stijl. d.w.z. volgens de Juliaanse kalender, die sinds 5 oktober tien dagen achterliep op de nieuwe, Gregoriaanse kalender die o.a. door de Staten-Generaal, Brabant, Vlaanderen, Holland en Zeeland reeds werd gehanteerd, maar door de overige gewesten pas in of na 1700 (zie Inleiding, paragraaf 2.5, tijdrekening).
Vgl. de aantekening "Stilo antiguo", 2000 Oud archief Arnhem, inv. nr. 4694, fol. 276 r., en 0012 Gelderse Rekenkamer, inv. nr. S 2, fol. 621.
Vgl. de aantekening "Stilo antiguo", 2000 Oud archief Arnhem, inv. nr. 4694, fol. 276 r., en 0012 Gelderse Rekenkamer, inv. nr. S 2, fol. 621.
c. Over de dagen tussen de eerste helft van de vergadering (12 - 18 maart) en de tweede helft (26 - 29 maart) bestaan geen Landdagsrecessen: deze dagen zijn gebruikt voor
kwartiersvergaderingen (vgl. 2000 Oud archief Arnhem, inv. nr. 4735, fol. 32 r. - 41 v., kwartiersvergadering van Veluwe, 20 tm. 27 maart 1583). Het afzonderlijk overleg per kwartier tijdens deze Landdag is gestart op 20 maart, zie 2000 Oud archief Arnhem, inv. nr. 4735, fol. 32 v.
kwartiersvergaderingen (vgl. 2000 Oud archief Arnhem, inv. nr. 4735, fol. 32 r. - 41 v., kwartiersvergadering van Veluwe, 20 tm. 27 maart 1583). Het afzonderlijk overleg per kwartier tijdens deze Landdag is gestart op 20 maart, zie 2000 Oud archief Arnhem, inv. nr. 4735, fol. 32 v.
d. Na dit kwartierlijk overleg volgden vanaf 26 maart vier dagen plenaire vergaderingen van de Landdag; dit bewijzen de dateringen op 26, 28 en 29 maart van de besluiten onder de regesten 033, 034 en 035 over 1583. Toch is er op 26 en 27 maart daarnaast ook nog per kwartier vergaderd, zie 2000 Oud archief Arnhem, inv. nr. 4735, fol. 40 r. - 41 v. De datering van een akte, ter vergadering verleden door de kwartieren van Nijmegen en Veluwe, bepaalt de einddatum van deze Landdag op 29 maart 1583 (zie regest 035, 1583).
e. De data van de afzonderlijke vergaderdagen zijn niet in deze recessen opgenomen, zodat een datering per besluit niet mogelijk is.
d. Voor dit reces, vgl. ook M.J. van Gent, Landdagen...1423-1584, document nr. 436, in de ING-database niet als Landdagsreces maar als "memorie" opgenomen (zie Literatuurlijst).
12 maart - 18 maart
016 Comparanten ter Landdag.
Een opgave van comparanten ontbreekt, maar uit de aanhef, de benoeming van een College van Gedeputeerde Staten en een tijdens de Landdag gehouden kwartiersvergadering van Veluwe valt de samenstelling van de vergadering gedeeltelijk op te maken.
Bannerheren:
EĆ©n "Bannerheer": Willem IV graaf van den Bergh, tevens stadhouder van Gelderland
Kwartier van Nijmegen:
Arndt (Aernt) van Bueren (Buiren)
Overkwartier:
Niet vertegenwoordigd, blijkens schriftelijke afmelding (zie regest 018, 1583)
Kwartier van Zutphen:
Frederick van Marlhuisen (Marlhulss, Marhulsen, Maerhulsen, Marhulss, Maerhuysen, Maerhuisen, Marchiels, Maerlhuysen), in 1581 gedeputeerde in de Landraad voor het Kwartier van Zutphen
Kwartier van Veluwe:
Herman van Hell (van der Hel)
Wolter van Boenenborch (Bonenburch) (ridderschap)
dr. Henrick van Brienen (de Jonge)
Johan van Arnhem (vanaf 1590 richter van Arnhem en Veluwezoom) Rutger van Haerzolte (Haersolte) (voor de steden, zonder aantekening voor welke stad)
Gerrit (Gerhardt) van Cranenborch (Kranenburch, Cranenburch) (namens Harderwijk; vgl. regest 037, 1583)
dr. Henrick van Essen
Jacob van Ommeren (Omeren), in 1581 burgemeester van Arnhem; rekenmeester in de Gelderse Rekenkamer; ambtman van de zelfstandige heerlijkheid Bahr en Lathum; (compareert voor de stad Arnhem, vgl. regest 037, 1583)
Johan Bentinck (Bentingh), rekenmeester in de Gelderse Rekenkamer
Engelbert van der Borcht (Burcht, Borch, Burch), burgemeester (niet vermeld van welke stad, moet zijn Arnhem)
drost van Wageningen (bedoeld is Wilhelm van Boeckholt, vgl. regest 037, 1583)
Derck van Oldenbarnevelt
richter van Arnhem (bedoeld is Pelgrum van Gruythuys, richter van Arnhem en Veluwezoom)
Evert van Delen van Laer
Een opgave van comparanten ontbreekt, maar uit de aanhef, de benoeming van een College van Gedeputeerde Staten en een tijdens de Landdag gehouden kwartiersvergadering van Veluwe valt de samenstelling van de vergadering gedeeltelijk op te maken.
Bannerheren:
EĆ©n "Bannerheer": Willem IV graaf van den Bergh, tevens stadhouder van Gelderland
Kwartier van Nijmegen:
Arndt (Aernt) van Bueren (Buiren)
Overkwartier:
Niet vertegenwoordigd, blijkens schriftelijke afmelding (zie regest 018, 1583)
Kwartier van Zutphen:
Frederick van Marlhuisen (Marlhulss, Marhulsen, Maerhulsen, Marhulss, Maerhuysen, Maerhuisen, Marchiels, Maerlhuysen), in 1581 gedeputeerde in de Landraad voor het Kwartier van Zutphen
Kwartier van Veluwe:
Herman van Hell (van der Hel)
Wolter van Boenenborch (Bonenburch) (ridderschap)
dr. Henrick van Brienen (de Jonge)
Johan van Arnhem (vanaf 1590 richter van Arnhem en Veluwezoom)
Gerrit (Gerhardt) van Cranenborch (Kranenburch, Cranenburch) (namens Harderwijk; vgl. regest 037, 1583)
dr. Henrick van Essen
Jacob van Ommeren (Omeren), in 1581 burgemeester van Arnhem; rekenmeester in de Gelderse Rekenkamer; ambtman van de zelfstandige heerlijkheid Bahr en Lathum; (compareert voor de stad Arnhem, vgl. regest 037, 1583)
Johan Bentinck (Bentingh), rekenmeester in de Gelderse Rekenkamer
Engelbert van der Borcht (Burcht, Borch, Burch), burgemeester (niet vermeld van welke stad, moet zijn Arnhem)
drost van Wageningen (bedoeld is Wilhelm van Boeckholt, vgl. regest 037, 1583)
Derck van Oldenbarnevelt
richter van Arnhem (bedoeld is Pelgrum van Gruythuys, richter van Arnhem en Veluwezoom)
Evert van Delen van Laer
1707 Gelderse Landdagsrecessen 1581-1798
Inventaris
1583
Landdag 12 - 18 maart 1583 / 26 - 29 maart te Arnhem; gehouden in het Hof van Nassau.
12 maart - 18 maart
016
Comparanten ter Landdag.
Een opgave van comparanten ontbreekt, maar uit de aanhef, de benoeming van een College van Gedeputeerde Staten en een tijdens de Landdag gehouden kwartiersvergadering van Veluwe valt de samenstelling van de vergadering gedeeltelijk op te maken.
Bannerheren:
EĆ©n "Bannerheer": Willem IV graaf van den Bergh, tevens stadhouder van Gelderland
Kwartier van Nijmegen:
Arndt (Aernt) van Bueren (Buiren)
Overkwartier:
Niet vertegenwoordigd, blijkens schriftelijke afmelding (zie regest 018, 1583)
Kwartier van Zutphen:
Frederick van Marlhuisen (Marlhulss, Marhulsen, Maerhulsen, Marhulss, Maerhuysen, Maerhuisen, Marchiels, Maerlhuysen), in 1581 gedeputeerde in de Landraad voor het Kwartier van Zutphen
Kwartier van Veluwe:
Herman van Hell (van der Hel)
Wolter van Boenenborch (Bonenburch) (ridderschap)
dr. Henrick van Brienen (de Jonge)
Johan van Arnhem (vanaf 1590 richter van Arnhem en Veluwezoom) Rutger van Haerzolte (Haersolte) (voor de steden, zonder aantekening voor welke stad)
Gerrit (Gerhardt) van Cranenborch (Kranenburch, Cranenburch) (namens Harderwijk; vgl. regest 037, 1583)
dr. Henrick van Essen
Jacob van Ommeren (Omeren), in 1581 burgemeester van Arnhem; rekenmeester in de Gelderse Rekenkamer; ambtman van de zelfstandige heerlijkheid Bahr en Lathum; (compareert voor de stad Arnhem, vgl. regest 037, 1583)
Johan Bentinck (Bentingh), rekenmeester in de Gelderse Rekenkamer
Engelbert van der Borcht (Burcht, Borch, Burch), burgemeester (niet vermeld van welke stad, moet zijn Arnhem)
drost van Wageningen (bedoeld is Wilhelm van Boeckholt, vgl. regest 037, 1583)
Derck van Oldenbarnevelt
richter van Arnhem (bedoeld is Pelgrum van Gruythuys, richter van Arnhem en Veluwezoom)
Evert van Delen van Laer
Een opgave van comparanten ontbreekt, maar uit de aanhef, de benoeming van een College van Gedeputeerde Staten en een tijdens de Landdag gehouden kwartiersvergadering van Veluwe valt de samenstelling van de vergadering gedeeltelijk op te maken.
Bannerheren:
EĆ©n "Bannerheer": Willem IV graaf van den Bergh, tevens stadhouder van Gelderland
Kwartier van Nijmegen:
Arndt (Aernt) van Bueren (Buiren)
Overkwartier:
Niet vertegenwoordigd, blijkens schriftelijke afmelding (zie regest 018, 1583)
Kwartier van Zutphen:
Frederick van Marlhuisen (Marlhulss, Marhulsen, Maerhulsen, Marhulss, Maerhuysen, Maerhuisen, Marchiels, Maerlhuysen), in 1581 gedeputeerde in de Landraad voor het Kwartier van Zutphen
Kwartier van Veluwe:
Herman van Hell (van der Hel)
Wolter van Boenenborch (Bonenburch) (ridderschap)
dr. Henrick van Brienen (de Jonge)
Johan van Arnhem (vanaf 1590 richter van Arnhem en Veluwezoom)
Gerrit (Gerhardt) van Cranenborch (Kranenburch, Cranenburch) (namens Harderwijk; vgl. regest 037, 1583)
dr. Henrick van Essen
Jacob van Ommeren (Omeren), in 1581 burgemeester van Arnhem; rekenmeester in de Gelderse Rekenkamer; ambtman van de zelfstandige heerlijkheid Bahr en Lathum; (compareert voor de stad Arnhem, vgl. regest 037, 1583)
Johan Bentinck (Bentingh), rekenmeester in de Gelderse Rekenkamer
Engelbert van der Borcht (Burcht, Borch, Burch), burgemeester (niet vermeld van welke stad, moet zijn Arnhem)
drost van Wageningen (bedoeld is Wilhelm van Boeckholt, vgl. regest 037, 1583)
Derck van Oldenbarnevelt
richter van Arnhem (bedoeld is Pelgrum van Gruythuys, richter van Arnhem en Veluwezoom)
Evert van Delen van Laer
Datering:
1583 maart 12-18 / maart 26-29
Notabene:
a. Voor het eerst sinds begin 1581 is in de recessen sprake van Ć©Ć©n "Bannerheer" die zitting neemt, in tegenstelling tot het tot dan toe gehanteerde meervoud, dat feitelijk onjuist was omdat sedert de aansluiting van het gewest bij de Opstand in juni 1581 nog slechts Ć©Ć©n bannerheer vertegenwoordigd was: Willem IV graaf van den Bergh. Uit de aanhef van het reces blijkt, dat Willem IV in twee hoedanigheden aanwezig was: als stadhouder en dus voorzitter van het Hof tijdens de opening van de Landdag, en vervolgens als bannerheer tijdens de vergadering. Zie 0012 Gelderse Rekenkamer, inv. nr. S 2, fol. 623, en 2000 Oud archief Arnhem, inv. nr. 4694, fol. 277 r.
b. Voor de comparanten die in het College van Gedeputeerde Staten werden benoemd, zie regest 030 (1583).
c. De kwartiersvergadering van Veluwe: 2000 Oud archief Arnhem, inv. nr. 4735, fol. 34 r. resp. 34 v.: de drost van Wageningen en Van Brienen resp. Van der Burcht aanwezig als comparanten; zelfde bron, fol. 38 r. resp. 40 v.: Van Oldenbarnevelt belast met het innnen van achterstallige gelden resp. deelnemer aan de vergadering; zelfde bron, fol. 38 v.: o.a. Van Delen benoemd in een commissie; idem, fol. 39 r.: Van Essen, Van Brienen en Van Haersolte op 24 maart benoemd in een commissie; idem, fol. 39 r., ook op 24 maart: Veluwe wijst Van Brienen, Van Ommeren en Van Arnhem aan tot het opstellen van instructies voor een delegatie van de Landdag naar Anjou en de Landraad te Utrecht; idem, fol. 39 v.: Bentinck, Van Arnhem en Van Ommeren op 25 maart benoemd tot leden van deze delegatie; idem, fol. 39 v.: Gruythuys, Van der Hell en Van Cranenborch op 25 maart belast met een opdracht i.v.m. de ontmanteling van Huis Bronckhorst; idem, fol. 40 r.: Van Bonenburch (namens de ridderschap) en Van Haersolte (namens de steden) op 26 maart aangewezen om op 27 maart na de middag in de Landdag de resolutiƫn op de propositie nader te bespreken.
b. Voor de comparanten die in het College van Gedeputeerde Staten werden benoemd, zie regest 030 (1583).
c. De kwartiersvergadering van Veluwe: 2000 Oud archief Arnhem, inv. nr. 4735, fol. 34 r. resp. 34 v.: de drost van Wageningen en Van Brienen resp. Van der Burcht aanwezig als comparanten; zelfde bron, fol. 38 r. resp. 40 v.: Van Oldenbarnevelt belast met het innnen van achterstallige gelden resp. deelnemer aan de vergadering; zelfde bron, fol. 38 v.: o.a. Van Delen benoemd in een commissie; idem, fol. 39 r.: Van Essen, Van Brienen en Van Haersolte op 24 maart benoemd in een commissie; idem, fol. 39 r., ook op 24 maart: Veluwe wijst Van Brienen, Van Ommeren en Van Arnhem aan tot het opstellen van instructies voor een delegatie van de Landdag naar Anjou en de Landraad te Utrecht; idem, fol. 39 v.: Bentinck, Van Arnhem en Van Ommeren op 25 maart benoemd tot leden van deze delegatie; idem, fol. 39 v.: Gruythuys, Van der Hell en Van Cranenborch op 25 maart belast met een opdracht i.v.m. de ontmanteling van Huis Bronckhorst; idem, fol. 40 r.: Van Bonenburch (namens de ridderschap) en Van Haersolte (namens de steden) op 26 maart aangewezen om op 27 maart na de middag in de Landdag de resolutiƫn op de propositie nader te bespreken.
Bloknummer:
0012
Inventarisnummer:
S 2
Organisatie: Gelders Archief
laatste wijziging 09-02-2018
laatste wijziging 25-01-2023
11.982 beschreven archiefstukken
509 gedigitaliseerd
totaal 509 bestanden
Kenmerken
laatste wijziging 25-01-2023
11.982 beschreven archiefstukken
509 gedigitaliseerd
totaal 509 bestanden