Mijn Studiezaal (inloggen)
248 Hypotheekbewaarders in Zeeland 1811-1838, 1811-1838 ( Zeeuws Archief )
248
Hypotheekbewaarders in Zeeland 1811-1838, 1811-1838
Inleiding
Na de inlijving bij Frankrijk werd in Nederland de Franse hypothecaire boekhouding ingevoerd. Dit was een directe voortzetting van de bestaande registratie van transporten, bezwaringen enz. voor de plaatselijke gerechten.
Nederland werd opgedeeld in kantons waar een Hypotheekbewaarder werd aangesteld, met een aantal medewerkers. In Zeeland waren dat Middelburg (Walcheren en West-Zeeuws Vlaanderen), Goes (de Bevelanden en Oost-Zeeuws Vlaanderen) en Zierikzee (Schouwen-Duiveland, Tholen en Sint Philipsland).
De hypotheekbewaarder had tot taak bepaalde, in de wet voorgeschreven, formaliteiten te verrichten, op een moderne wijze te omschrijven als "het bijhouden van de openbare registers". Hij was hiervoor persoonlijk aansprakelijk en moest, alvorens in functie te treden, een borgtocht stellen. Als salaris ontving hij een percentage van de ontvangen rechten, die voor het verrichten van de formaliteiten betaald moesten worden.
Ten onrechte suggereert de naam Hypotheekbewaarder dat deze functionaris alleen met hypotheken te maken had en worden de door hem bijgehouden openbare registers als 'hypotheekregisters' betiteld. Naast de inschrijving van de hypotheken in het 'Register van inschrijving' hield de Hypotheekbewaarder echter ook de registratie bij van verandering van rechten op onroerende eigendommen. Aanvankelijk bestond er geen verplichting tot overschrijving van akten van verkrijging van zakelijke rechten, pas vanaf 1824 moesten alle akten van overgang onder levende personen worden overgeschreven in het 'Register van overschrijving'.
De archieven bevatten de volgende registers:
1. 'Dagregister': bevat in volgorde van binnenkomst de soort en het aantal der aangeboden stukken, namen der partijen, koopprijs of hoogte van de hypotheek, te heffen rechten en het deel waarin en nummer waaronder de akte werd overgeschreven of ingeschreven: akten van eigendomsovergang in het Register van overschrijving, hypotheekakten in het Register van inschrijving.
2. 'Alfabetische naamwijzer op het algemeen register': index op familienaam met verwijzing naar het Algemeen register.
3. 'Algemeen register' ('Repertorium voor hypothecaire formaliteiten'): bevat per debiteur, koper of verkoper een vak waarin links is aangegeven welke akten van eigendomsovergang op die persoon betrekking hebben, met verwijzing naar deel en artikelnummer van het Register van overschrijving. In het rechter gedeelte staan de hypotheekakten van betrokkene (als debiteur), waarbij wordt verwezen naar deel en artikel van het Register van inschrijving. Het algemeen register werd globaal chronologisch ingericht en is daardoor nauwelijks direct raadpleegbaar. Ze zijn echter toegankelijk via de Alfabetische naamwijzer op het algemeen register.
4. 'Register van overschrijving': bevat de geheel overgeschreven akten van eigendomsovergang, zoals die waren gepasseerd voor de notaris.
5. 'Register van inschrijving': bevat de inschrijving van uittreksels van notariële akten (borderellen) waarbij vaste goederen met hypotheken werden bezwaard.
6. 'Register van beslagen' (arresten) op vaste goederen, meestal één deel over de gehele periode.
In de registers van 1811 en 1812 zijn ook de vóór die tijd afgesloten en nog lopende hypotheken opgenomen omdat deze, om van kracht te blijven, opnieuw moesten worden ingeschreven.
De volgorde van raadpleging van deze archieven is dus, kort samengevat:
1. In de Alfabetische naamwijzer de gezochte persoon opzoeken en de verwijzing naar het Algemeen register noteren.
2. In het Algemeen register het betreffende vak opzoeken en de verwijzingen naar de registers van overschrijving en/of inschrijving noteren.
3. In het Register van overschrijving en/of het Register van inschrijving de gevonden verwijzingen opzoeken.
1. In de Alfabetische naamwijzer de gezochte persoon opzoeken en de verwijzing naar het Algemeen register noteren.
2. In het Algemeen register het betreffende vak opzoeken en de verwijzingen naar de registers van overschrijving en/of inschrijving noteren.
3. In het Register van overschrijving en/of het Register van inschrijving de gevonden verwijzingen opzoeken.
Als de datum van een akte bij benadering of precies bekend is, maar niet de namen van de partijen, kan het Dagregister als nadere toegang gebruikt worden. De aanduiding van de goederen was vaak gebrekkig omdat het perceelsgewijs kadaster pas vanaf 1832 in werking trad. Toegangen via de kadastrale percelen komen dan ook niet voor: uitgangspunt voor onderzoek moet de naam van de schuldenaar of verkrijger (soms van de verkoper) zijn.
De persoonsnamen in de Alfabetische naamwijzers op de algemene registers van de Hypotheekbewaarder te Goes en de Hypotheekbewaarder te Zierikzee zijn opgenomen in het personenzoeksysteem Zeeuwen Gezocht.
Het archief van de Hypotheekbewaarder te Middelburg is verloren gegaan bij de brand als gevolg van de beschietingen op Middelburg van 17 mei 1940, behalve de serie dagregisters.
Literatuur:
- A. Soutendijk, De hypothecaire en kadastrale boekhouding (twee delen, Tiel 1907,1916);
- F. Keverling Buisman en E. Muller, Kadaster-gids. Gids voor de raadpleging van hypothecaire en kadastrale archieven uit de 19e en de eerste helft van de 20e eeuw ('s-Gravenhage 1979).
- A. Soutendijk, De hypothecaire en kadastrale boekhouding (twee delen, Tiel 1907,1916);
- F. Keverling Buisman en E. Muller, Kadaster-gids. Gids voor de raadpleging van hypothecaire en kadastrale archieven uit de 19e en de eerste helft van de 20e eeuw ('s-Gravenhage 1979).
Bij verwijzing naar dit archief zou bij voorkeur de volgende bronvermelding gebruikt moeten worden: Zeeuws Archief (ZA), archieven Hypotheekbewaarders in Zeeland 1811-1838, inv.nr(s) ..., daarna verkort als: ZA, Hypotheekbewaarders, inv.nr(s) ...
laatste wijziging 12-02-2022
439 beschreven archiefstukken
Inventaris
laatste wijziging 12-02-2022
439 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Datering:
1811-1838
Andere namen:
Bewaarder van de Hypotheken en het Kadaster, Hypotheekbewaarder te Goes, Hypotheekbewaarder te Middelburg, Hypotheekbewaarder te Zierikzee
Openbaarheid:
Geen beperkingen
Toegankelijk:
Inventaris
Jaar bewerking:
1983
Inzage:
Studiezaal, in origineel
Raadpleegvestiging:
Middelburg, Hofplein
Collectie:
Rijksarchief in Zeeland
Categorie:
laatste wijziging 12-02-2022
439 beschreven archiefstukken
