Artikelen ( Heemkundevereniging Houthem-St.Gerlach )
Artikelen Collectie artikelen

Houthem door de eeuwen heen
Datering:
2005
Titel:
Houthem door de eeuwen heen
Auteur:
Jules de Groot
Titel tijdschrift:
't Duikertje
Afleveringsnummer:
't Duikertje, 8 (2005), sept., p. 4-9
Samenvatting:
Houthem, fraai gelegen omgeven door bossen en heuvels is een van de parels van het Zuid-Limburgse land. De naam wordt ontleent aan bosrijke gebieden en wordt het eerst genoemd in 1096 als Holten. De naam verandert verschillende malen o.a. in Holtheim en Holtheijm. De Romeinen, liefhebbers van mooie plaatsen, hadden hier reeds vanaf het jaar 50 voor Chr. hun villa’s. Tussen de hellingen en de Geul was het goed toeven. Omstreeks 200 na Chr. zijn de bezittingen van de Romeinen vernield door de Eburonen en kwam aan de heerschappij van de Romeinen in deze streek een einde. Belangrijk voor de streek was Meerssen, toen Marsna geheten. Keizer Karel de Grote had hier een palts, waar geregeld vergaderingen plaats vonden. In 851 vergaderden de drie kleinzonen van de keizer, keizer Lotharus, koning Karel de Kale en koning Lodewijk en beloofden elkaar in vrede met elkaar te leven .Door erflatingen en schenkingen kwam Meerssen in het bezit van de abdij de H. Remigius in Reims. Zo ontstond de proosdij waartoe de dorpen Houthem,. Amby en Bunde behoorden. De monniken van Meerssen stichtten omstreeks 1145 een kapel in Houthem, naast het Vroenhof. Niet lang na de stichting van de kapel werd Houthem bekend door Gerlachus, een kluizenaar van ridderlijke afkomst. Tot inkeer gekomen over zijn zondig leven ondernam hij boetetochten o.a. naar het Verre Oosten. Zijn laatste levensjaren bracht hij door in Houthem. Hij stierf in 1165. Hij werd vereerd als een heilige. Proost Johannes van Heinsberg liet zijn overblijfselen opgraven en in een rijk versierde kist leggen. Voor Goswin IV, heer van Valkenburg, was dit aanleiding om een klooster te stichten op de plaats waar Gerlacchus overleden was. Dit klooster was gereed in 1202. Het klooster had verschillende bestemmingen: dubbelklooster voor broeders en zusters en voor adellijke jonkvrouwen. In de loop der jaren verwierf het klooster vele bezittingen.
Samenvatting2:
Toch was het moeilijk om voor het noodzakelijke levensonderhoud te zorgen. Het klooster speelde een belangrijke rol in het dorp Houthem, velen verdienden de kost door te werken in het klooster. Vele eeuwen is het klooster in Houthem gebleven. In 1786 verlieten de zusters Houthem op last van de overheid. Zij vonden onderdak in Roermond waar zij tot uitsterven waren gedoemd. Houthem had een eigen schepenbank, welke onderhorig was aan de hoofdbank in Valkenburg. Van enkele schepenbanken zijn de namen bekend: 1391: Johan van de Pas, Johan Rueba, Johan Cloeps, Hendrik van Strabach, Johan Gijsen van St. Gerlach. 4 Juli 1447: Gerard Cupenbender, Simon Schellinx van Broekhem, Frambach van Caldenborch, schout van Berg, Jhr. Johan van Strabach, leenman, Armand Welt, leenman, Johan Offermans, schepen van Berg, Reinier van der Kerkhof. In 1443 heeft de schepenbank een eigen zegel met de afbeelding van de kerkpatroon St. Maarten. De grens van Houthem was in de 17e eeuw vanaf Haasdal met in de rug de Brummenkoel en van het Nonnenbos naar het Ravensbos tot het Amstenroode door de weide van de hof van St. Gerlach tot Raar, tot het Culken aan de Grauwsteeg en vandaar af boven de Duvelshegge naar de Houthemse beemden door de Geul naar het Leratsbos naar het Bergerveld. De schepenbank had de zorg voor de grenzen, wegen en waterlopen. Een jaarlijkse ‘beleijdenis’ (schouwing) stond daar borg voor. Houthem werd in 1587 in de kerkelijke organisatie een zelfstandige parochie. In 1612 werd de registratie van de doop- en trouwregisters ingevoerd. De H. Martinus was de patroonheilige van parochie. De kerk was gelegen bij de Vroenhof. Deze kerk heeft tot 1803 dienst gedaan als parochiekerk, daarna werd de St. Gerlachkerk de parochiekerk en de H. Martinuskerk werd afgebroken. In 1695 kwam de eerste Duijkers naar Houthem. Petrus Ducarts huwde Elisabeth van Abel en stond aan de wieg van de huidige Duijkerstak Houthem.
Samenvatting3:
Houthem was een zelfstandige gemeente in de wisselende tijdperken in de nog niet bestaande provincie Limburg. Verschillende overheden maakten de dienst uit en de regelgeving verschilde met de komst van weer een nieuwe overheid. Spanje, Oostenrijk, Keulen, Frankrijk, Pruisen maakten de dienst uit in het huidige Zuid-Limburg en Houthem deelde in de malaise van deze overheersingen. In 1796 werd er een volkstelling gehouden en deze gaf een inzicht in de samenstelling van de bevolking. In Houthem zijn dan meerdere personen met de naam Duijkers geregistreerd.
INW0NERSLIJST GEMEENTE HOUTHEM 1796
Strabeek huis nummer 42 Remond, Anna Gertruij, 31 jaar, landbouw Duijkers, Mariagnes, 16 jaar Duijkers, Peter, 13 jaar 3 kinderen < 12 jaar Houthem
huis nummer 80 Geelkens, Christiaan, 50 jaar, gemeentewerker Duijkers, Barbara, 43 jaar 5 kinderen < 12 jaar huis nummer 84 Duijkers, Elisabeth, 56 jaar, landbouw Duijkers, Ida, 50 jaar
huis nummer 96 Duijkers, Arnold, 42 jaar, kuster Duijkers, Catharina, 78 jaar Duijkers, Catharina, 16 jaar Duijkers, Joannes, 14 jaar Duijkers, Elisabeth, 12 jaar 3 kinderen < 12 jaar
huis nummer 97 Duijkers, Hubert, 78 jaar, gemeen werk Boosten, Catharina, 76 jaar Duijkers, Peter, 38 jaar Duijkers, Maria, 36 jaar
huis nummer 99 Vaasen, Servaas, 50 jaar, schrijnwerker Duijkers, Joanna, 36 jaar 1 kind < 12 jaar
huis nummer 106 Duijkers, Peter, 34 jaar, gemeen werk Hiltman, Elisabeth, 38 jaar
Houthem blijft als zelfstandige gemeente bestaan tot 1939, wordt dan samengevoegd met Valkenburg tot de gemeente Valkenburg-Houthem. Bij de laatste herindeling van Zuid-Limburg werden enkele omliggende dorpen, zoals Berg en Terblijt aan deze gemeente toegevoegd en verdween de naam Houthem uit de gemeentenaam. Valkenburg-Houthem werd Valkenburg aan de Geul. De familie Duijkers heeft in Houthem een bescheiden rol gespeeld.
INW0NERSLIJST GEMEENTE HOUTHEM 1796
Strabeek huis nummer 42 Remond, Anna Gertruij, 31 jaar, landbouw Duijkers, Mariagnes, 16 jaar Duijkers, Peter, 13 jaar 3 kinderen < 12 jaar Houthem
huis nummer 80 Geelkens, Christiaan, 50 jaar, gemeentewerker Duijkers, Barbara, 43 jaar 5 kinderen < 12 jaar huis nummer 84 Duijkers, Elisabeth, 56 jaar, landbouw Duijkers, Ida, 50 jaar
huis nummer 96 Duijkers, Arnold, 42 jaar, kuster Duijkers, Catharina, 78 jaar Duijkers, Catharina, 16 jaar Duijkers, Joannes, 14 jaar Duijkers, Elisabeth, 12 jaar 3 kinderen < 12 jaar
huis nummer 97 Duijkers, Hubert, 78 jaar, gemeen werk Boosten, Catharina, 76 jaar Duijkers, Peter, 38 jaar Duijkers, Maria, 36 jaar
huis nummer 99 Vaasen, Servaas, 50 jaar, schrijnwerker Duijkers, Joanna, 36 jaar 1 kind < 12 jaar
huis nummer 106 Duijkers, Peter, 34 jaar, gemeen werk Hiltman, Elisabeth, 38 jaar
Houthem blijft als zelfstandige gemeente bestaan tot 1939, wordt dan samengevoegd met Valkenburg tot de gemeente Valkenburg-Houthem. Bij de laatste herindeling van Zuid-Limburg werden enkele omliggende dorpen, zoals Berg en Terblijt aan deze gemeente toegevoegd en verdween de naam Houthem uit de gemeentenaam. Valkenburg-Houthem werd Valkenburg aan de Geul. De familie Duijkers heeft in Houthem een bescheiden rol gespeeld.
Samenvatting4:
De meeste mannen waren handwerkers, dagloners en later gemeentewerkers. Aan het einde van de 19e eeuw was er in de schutterij wel een belangrijke rol. Pieter Duijkers was in 1857, 1858 en 1860 koning van de schutterij en mocht zich keizer noemen. Joseph Duijkers werd in 1881 koning. De enige echte 'wapenfeiten' van de familieleden Duijkers die vele jaren in Houthem hebben gewoond. Zoals beschreven kwam de eerste Duijkers in 1695 door huwelijk in Houthem. Tot 1984 hebben er Duijkers'en in Houthem gewoond. Nu woont nog Josephina Maria Kusters, dochter van Barbara Gertuida Dujjkers in Houthem. Houthem is een deel van Valkenburg aan de Geul, maar toch met een eigen karakter. Door eigen verenigingen, kerk en accommodaties is het zelfstandige karakter bewaard gebleven. Een dorp waar het goed toeven is, zoals de Romeinen reeds hebben ervaren. Het Houthem van 2005 is een moderne plaats, met nostalgische hoekjes. Hotels van alle categorieen, wandelpaden, Pieterpad, Krijtlandpad, fietsroutes, NS-station, bushaltes en dan nog de genoegens en mogelijkheden van Valkenburg letterlijk op loopafstand. Voor elk wat wils!!
Bronnen:
Houthems Verleden Echo's uit Houthems verleden Geulrand Topografische Gids van Nederland Internet: www.houthem.info : volkstelling 1796
Bronnen:
Houthems Verleden Echo's uit Houthems verleden Geulrand Topografische Gids van Nederland Internet: www.houthem.info : volkstelling 1796
Trefwoorden:
Geografische namen:
Organisatie: Heemkundevereniging Houthem-St.Gerlach
laatste wijziging 01-11-2024