In 1999 is een drietal publicaties uitgekomen over Houthem, die van veel betekenis zijn voor de kennis van onze lokale geschiedenis. Voor hen die niet in de gelegenheid waren hiervan kennis te nemen, volgt hier een korte bespreking.

In de reeks De Nederlandse Monumenten van Geschiedenis en Kunst verscheen het Landgoed Sint-Gerlach: Kruispunt van culturen in het Land van Valkenburg. Een boek van deze omvang, alleen over dit complex, laat al zien hoe belangrijk het landgoed wordt gevonden.
Het boek is onderverdeeld in een viertal grote blokken, de geschiedenis van het landgoed, onderzoek en restauratie, de Sint-Gerlachuskerk en de hoeve-complexen van klooster en château.
De geschiedenis van het landgoed laat zien hoe de Rijksdienst (eerst nog Rijksbureau) voor de Monumentenzorg sinds 1942 bemoeienis heeft gehad met het complex. Eerst in de periode 1962-1964 kwam het tot een uitvoerig vastleggen met foto´s en tekeningen. Geschetst wordt hoe het verval versneld optrad na het overlijden van de laatste baron en hoe uiteindelijk de restauratie kon leiden tot het herstel van de oude luister. De opgravingen worden eveneens uitvoerig beschreven. Talrijke illustraties brengen dit alles goed in beeld. Hetzelfde geldt voor de andere hoofdstukken. Dit monumentale naslagwerk is daardoor bijna niet weg te denken uit de boekenkast van iemand die zich op gezette tijden wil verdiepen in bepaalde aspecten van het landgoed. Toch blijft het mensenwerk. Storend is een opmerking over het achteloos en machteloos zijn van de beheerders van de erfenis. Die doet geen recht aan de grote inzet van de door het kerkbestuur ingestelde Werkgroep Landgoed Sint Gerlach. Onjuist is de weergave van het familieschema op bladzijde 87, waarin zowel de eigenaars van het landgoed als de familierelaties worden genoemd. De opsteller van het schema wekt de indruk dat Anton Corneli twee zoons had met de naam Frans.

Uiteraard gaat het hier om een zoon en een broer van Anton. Ook over andere detailpunten zijn her en der wel wat opmerkingen te maken. Te hopen valt dat er nog een lijst zal uitkomen met aanvullingen en verbeteringen die het belang van dit boek nog zullen doen toenemen.

In het Jaarboek 1999 uit de reeks Historische en Heemkundige Studies van het Geuldal is een bijzonder aardige monografie opgenomen over de Sint Martinuskerk te Houthem. De schrijver heeft op basis van de bouwsporen in de kerk, archiefonderzoek en vergelijkend onderzoek van overeenkomstige kerkjes een reconstructie gemaakt van de ontwikkeling van deze voormalige parochiekerk van Houthem. Aan de hand van foto´s en reconstructietekeningen blijkt hoe het er uit moet hebben gezien, voordat het kerkje werd herbouwd in de huidige vorm. De schrijver laat zien wie de eigenaars waren, nadat in 1808 de parochie overging naar de Sint Gerlachuskerk.
Het artikel biedt een mooi voorbeeld van wat met gedegen onderzoek bereikt kan worden. Door de gebruikte bouwtechnische termen moet men even ‘erin’ komen, maar dat went snel. Juist door het vergelijkend onderzoek biedt het artikel veel aanknopingspunten om ook zelf eens op stap te gaan teneinde de genoemde kerkjes te bekijken. Een aanrader voor de liefhebbers van een uitstapje in het weekend.

Onze dorpsgenoot John Odekerken, die in het Sjtegelke reeds diverse stukjes liet zien over huizen in Houthem en hun bewoners, heeft zich afgevraagd hoe het nu eigenlijk zat met Mathias Ackermans, de laatste kluizenaar van Houthem. In het register van de Burgerlijke Stand van Houthem blijkt namelijk niets te zijn vastgelegd over deze kluizenaar en diens overlijden. Vermoedelijk voornamelijk op gezag van de bekende historicus Jos. Habets is bekend dat hij zou zijn overleden op 25 oktober 1825.

Het artikel is te vinden in het Limburgs Tijdschrift voor Genealogie (1999/4, p. 104-110). Een tweede versie vindt u in dit nummer van ´t Sjtegelke.
Door Odekerken is uitgegaan van een manuscript van Anna Tilmans-Philippens, wier moeder familie van de kluizenaar was. Uitvoerig familie-onderzoek in de regio vond plaats, waarbij in relatie met Anna Tilmans alle mogelijke kandidaten voor dit kluizenaarschap zijn bezien. De conclusie dat er ook op basis van dit familie-onderzoek geen hard bewijs is voor zelfs het bestaan van een kluizenaar van deze naam, wordt door de auteur verzacht. Gelet op het verhaal van Anna Tilmans-Philippens moet er toch wel een historische kern bestaan, waarvoor verder archiefonderzoek noodzakelijk is. Het artikel laat zien hoe de combinatie van archiefwerk, speurzin en logisch denken het mogelijk maakt tot verantwoorde genealogische conclusies te komen, wanneer de directe bronnen het laten afweten.

Literatuur
Landgoed Sint-Gerlach : Kruispunt van culturen in het Land van Valkenburg / door A.G. Schulte en A.A.M. Warffemius ; met medew. van A.B. Mulder-Bakker ... [et al.] ; tek. van A.A.M. Warffemius ...[et al.] - Zeist : Rijksdienst voor de Momumentenzorg ; Zwolle : Waanders, 1999. - 416 p. ; 29 cm. - (De Nederlandse Monumenten van Geschiedenis en Kunst)
Met lit.opg., reg.
ISBN 90-400-9249-4

De Sint Martinuskerk van Houthem, een bouwgeschiedenis en reconstructie / door Bèr Eggen
In: Historische en Heemkundige Studies in en rond het Geuldal. Jaarboek 9 (1999), p. 185-218

Wie was de laatste kluizenaar van Houthem? / J.H.L. Odekerken
In: Limburgs Tijdschrift voor Genealogie, 27 (1999) nr. 4, p. 104-110