INLEIDING
Na de moeillijkheden tussen Kerk en Staat van de tiende en elfde eeuw, kwam er in deze eeuw een geleidelijk herstel op religieus gebied onder de impuls van krachtige pausen in deze tijd onderging ook het volk de drang naar een volmaakter christelijk leven vandaar de opbloei van een bijzondere vorm van geestelijk leven het kluizenaarschap, De navolging of verering van deze eremijten door anderen gaf meermaals aanleiding tot de oprichting van kloostergemeenschappen. Dit was ook het geval voor het Premonstratenzerklooster te Houthem dat werd gesticht op het graf van de kluizenaar Gerlach.
Dit klooster zal behandeld worden vanaf zijn ontstaan tot ongeveer 1400. Gedurende deze periode verkreeg het zijn definitieve vormt waarin het bleef verder bestaan tot zijn afschaffing door keizer Jozef II.
De geschiedenis van het klooster werd reeds in het algemeen behandeld door J. HABETS in zijn werk 'Houthem-Sint-Gerlach en het adellijk vrouwenstift aldaar' (I). Dit werk laat echter nog vele mogelijkheden en leemten open, vooral over de eerste eeuwen van het kloosterbestaan. Zo ontbreekt een kritische lijst van de proosten en priorinnen. Ook een overzicht der bezittingen van het klooster in de middeleeuwen werd nog niet opgesteld.

Het is mogelijk deze punten aan te vullen door de studie van de bewaarde oorkonden en cartularia, die zich in het Rijksarchief te Maastricht bevinden. Hierbij was de Beredeneerde inventaris van de oorkonden en bescheiden van het adellijk klooster van Sint-Gerlach door G.D. FRANQUINET een belangrijk hulpmiddel (II).
Een eerste gedeelte van deze studie is gewijd aan de bespreking van het bronnenmateriaal. Hierin wordt een kort overzicht gegeven van wat er aan bronnen aanwezig is voor het klooster te Houthem.
In een tweede hoofdstuk wordt de stichting van het klooster behandeld nadat eerst de Vita van Sint Gerlach, op wiens graf het klooster ontstond aan een kritisch onderzoek werd onderworpen.
De nieuwe stichting bracht enkele speciale problemen mee, namelijk de afhankelijkheid van een moederklooster, Heinsberg. Ook de aard van de oudste bewoners bracht problemen mee, daar het klooster de eerste periode een dubbelklooster bleek te zijn. Dit wordt in het derde hoofdstuk behandeld.
Het bestuur van het klooster vormt de stof van het vierde hoofdstuk. Hierbij wordt zoveel mogelijk getracht een lijst op te stellen van de eerste proosten en priorinnen en ook van de kloosterzusters.
De aangroei van het domein en de economische toestand in het algemeen wordt in het laatste hoofdstuk besproken.
Het doel van dit werk is dus een overzicht te geven van het ontstaan en de ontwikkeling van het klooster van Sint Gerlach te Houthem gedurende de dertiende en veertiende eeuw.

-------
(I) J. HABETS, Houthem-Sint-Gerlach en het adellijk vrouwenstift aldaar.- in: Publications de la Société historique et archéologique du Limbourg, deel VI, 1869, p. 1-196

(II) G.D. FRANQUINET Beredeneerde inventaris van de oorkonden en bescheiden van het adellijk klooster van Sint-Gerlach.- Maastricht 1877, p. 1-281