De Maatschappij tot Nut van 't Algemeen (kortweg 't Nut) is een landelijke vereniging met plaatselijke afdelingen (‘departementen’), opgericht in 1784. Zij stelt zich ten doel het welzijn, in de ruimste zin, van individu en gemeenschap te bevorderen. De vereniging streeft naar individuele en maatschappelijke ontplooiing met een zo hoog mogelijk cultureel gehalte. De Maatschappij hield en houdt zich bezig met zaken die het algemeen belang dienen, zoals onderwijs, ontwikkeling en maatschappelijke discussie. Ze heeft daarmee een bijdrage geleverd aan de democratisering van Nederland. Van begin af aan heeft de Maatschappij zichzelf gezien als een instelling voor volksontwikkeling, en dat betekende - zeker 150 jaar lang - voor ontwikkeling van het ‘lagere volk’.
(Uit Wikipedia)

Het departement in Wirdum wordt op de vergadering van 26 maart 1868 opgericht. In Roordahuizum bestaat er dan al één. Door de aanwezige 18 leden wordt Ds. van der Aa uit Goutum tot voorzitter gekozen. Verdere bestuursleden H. Dokter, secretaris, Th. Beekhuis, vice-voorzitter en D. van Coster, penningmeester.
Tot bode van het departement wordt aangesteld de heer Affolter, veldwachter te Wirdum.
Het departement richt nog hetzelfde jaar een volksleesbibliotheek in Wirdum op en het volgend jaar wordt er ook een kinderafdeling van die bibliotheek gesticht. De bibliotheek moet ook inwoners van de omringende plaatsen Wytgaard, Goutum, Swichum en Hempens bedienen.
Ook nog in 1869 wordt een spaarbank opgezet. Een voorstel tot oprichting van een eigen ziekenfonds haalt het niet, omdat er in Wirdum net een ander ziekenfonds van start is gegaan.
Een vast programmapunt is de organisatie van lezingen waarop ook ‘arbeiders’ worden uitgenodigd.
Ook neemt het departement in 1875 de stichting van een plaatselijke bewaarschool ter hand en in 1886 ziet het Begrafenisfonds het levenslicht. Het lijdt echter een kwijnend bestaan en wordt in 1898 opgeheven.

Financieel drijft het departement, behalve op de contributies der leden, vooral op legaten en schenkingen.

In 1890 is het ledental, dat maximaal 34 bedroeg, tot 10 geslonken en gaan er stemmen op het departement op te heffen. Met algemene inspanning worden nieuwe leden geworven en het ledental loopt weer op tot 20. Er worden nieuwe initiatieven genomen: de creatie van ‘nutstuintjes’, volkstuinen dus, en de instelling van schoolspaarbanken op de scholen in Wirdum en Wytgaard.
In 1912 neemt het departement de plaatselijke fanfarevereniging O.K.K., die door verminderde belangstelling ten onder dreigde te gaan, onder zijn hoede.
In 1918, als de armoede onder de dorpsbevolking ten gevolge van de oorlogsomstandigheden toeneemt, worden mislukte pogingen in het werk gesteld om te komen tot een centrale wasserij en een ‘breikokerij’, een soort gaarkeuken dus.

De geschiedenis van de eerste 50 jaar wordt mooi belicht in de bij dat jubileum door secretaris H. Valkema, hoofd der school te Wytgaard, in 1918 uitgesproken feestrede.

Ook in de volgende decenniën blijft het departement zich binnen de vier dorpsgemeenschappen dienstbaar opstellen, alhoewel grote initiatieven vooralsnog uitblijven. Steevast worden bibliotheek, muziekkorps en bewaarschool gesubsidieerd.
In de winter wordt er in de jaren ’30 telkenjare een drietal ‘winteravondbijeenkomsten’ georganiseerd, waarop soms prominente sprekers hun zegje komen doen over diverse onderwerpen.
In 1943 telt het departement 53 leden. In dat jaar gaat het 75-jarig bestaan in verband met de buitengewone omstandigheden zonder festiviteiten voorbij. Aan het einde van de oorlog komt het departement niet meer aan vergaderen toe, maar na de oorlog wordt de draad al weer snel opgenomen. Nog steeds krijgen de bewaarschool, de leesbibliotheek en de muziekvereniging O.K.K. een jaarlijkse subsidie.

Onder invloed van maatschappelijke veranderingen neemt de belangstelling voor het werk van ’t Nut langzamerhand af. Wel worden nog een knutselclub en aan het eind van de jaren ’70 een babysitcentrale mede opgericht en financieel ondersteund.

In 1979 wordt besloten het departement op te heffen. De laatste ledenvergadering vindt op 10 oktober 1979 plaats.

Het archief is op 1 november 1983 namens het departement Wirdum door de heer R. Lootsma in bewaring gegeven bij het Leeuwarder Gemeentearchief.
De kwaliteit ervan is uitstekend en ook maakt het een volledige indruk