In 1898 wordt te Leeuwarden door een aantal personen van socialistische gezindte de aan de SDAP gelieerde Coöperatieve Productie- en Verbruiksvereniging “Excelsior” opgericht.

Volgens de statuten is het doel der vereniging:
“a. Aan hare leden verschillende levensbenoodigdheden te verschaffen van goede kwaliteit, hetzij door zelf inrichtingen tot bereiding van levensmiddelen te hunnen behoeve te exploiteeren of door levensmiddelen in het groot aan te koopen en in het klein aan de leden weder te verkoopen;
b. De arbeiders economisch en politiek sterker te maken;
c. Het in het leven roepen van inrichtingen, welke de arbeiders maatschappelijk en zedelijk kunnen verheffen.”

De eerste bestuursvoorzitter is de bekende socialist Laurens Zandstra.

Het eerste project van de nieuwe coöperatie omvat een bakkerij aan het Vliet. De bakkerij levert brood aan aangesloten winkels in de stad. Het wordt een succes. De klanten kunnen bonnetjes sparen waarmee ze recht op dividend hebben. De bakkerij verhuist al in 1900 naar een groter pand aan het Schoenmakersperk.
‘Niet om het gewin, maar voor het gezin’ is de slagzin van de coöperatie. Al snel breidt Excelsior haar assortiment uit met onder meer groenten, fruit, zuivel, brandstof, kleding en schoenen.
Ook worden er sociale fondsen opgericht: het ‘Moederfonds’, het ‘Overlijdenfonds’en later ook een studiefonds ter ondersteuning van kinderen van leden. In 1908 wordt in Grouw de eerste winkel buiten Leeuwarden gevestigd en in mei 1911 wordt aan de Oldegalileën een grote nieuwe bakkerij en kruidenierswinkel geopend. Tevens wordt het de zetel van het hoofdkantoor van Excelsior.

In 1926 sticht Excelsior een vakantiehuis op Ameland, Vacantie-Oord “Excelsior” geheten, waar in de loop der jaren duizenden kinderen van leden van de vereniging en later ook andere kinderen, b.v. in het kader van een schoolreisje, een vakantie hebben doorgebracht. Het is zo’n succes dat het drie jaar later uitgebreid kan worden met een hotel/pensiongedeelte dat is bestemd voor arbeidersgezinnen en vrouwengroepen.

In 1937 waren er in Friesland 22 winkels, waarvan drie in Leeuwarden, aan de Oldegalileën, Achter de Hoven en de Leeuwerikstraat. Op 1 januari van dat jaar telde de vereniging 7061 leden en 222 personeelsleden.
In 1938 wordt het 40-jarig bestaan gevierd met een tentoonstelling in De Beurs en in 1939 wordt op de Voorstreek in Leeuwarden een moderne winkel in huishoudelijke artikelen geopend. Op het hoogtepunt van haar bestaan, zo omstreeks de viering van het 50-jarig bestaan in 1948, bevoorraadt de coöperatie zelfs zeventig winkels en telt 10.000 leden.

De coöperatie belandt in de jaren zestig in een neergaande lijn, de besluitvorming is te traag en de winkels kunnen niet concurreren met de supermarkten. In 1973 stopt de coöperatie en worden de winkels verkocht aan supermarktketen Edah.

Map 1 van het archief is in 1979 door mevr. H.Schambach en de fam. Leemburg te Leeuwarden aan het gemeentearchief overgedragen, map 2 door de erven van mevr. Hinke Gatsonides. Het archief is zeker niet volledig. De laatste notulen van bestuursvergaderingen en ledenvergaderingen dateren van 1964.