Nadat op 4 augustus 1914 het Duitse Leger België was binnengevallen en de oorlogsstrijd zich in de weken daarna voortzette, vluchtte de eerste Belgische burgers naar het neutrale Nederland. De Minister van Binnenlandse Zaken schreef al vrij snel de Provinciale en Gemeentelijke Overheden aan met de opdracht om “maatregelen te nemen voor het onderbrengen van de verder te verwachten stroom aan vluchtelingen”. Naast dat de 'Commissaris des Konings' een Provinciaal Comité instelde, vormde de Burgemeester van Leeuwarden Patijn een Plaatselijke Commissie die de nodige voorbereidingen trof. Nadat op 7 oktober Antwerpen werd gebombardeerd kwam de grote stroom vluchtelingen inderdaad op gang. De schattingen lopen uiteen maar in het algemeen wordt aangenomen dat er meer dan 1.000.000 vluchtelingen voor kortere of langere tijd in Nederland aanwezig zijn geweest. Deze vluchtelingen konden, ook om militaire redenen niet in de grensprovincies blijven en werden daarom al snel over geheel Nederland verspreid. Direct op donderdag 8 oktober kreeg het provinciaal Comité van Friesland bericht dat er treinen in Leeuwarden konden worden verwacht met in totaal 3.000 vluchtelingen. Men besloot een eerste opvang in te richten in de stad Leeuwarden, waarna later verspreiding over de rest van de provincie Friesland zou gaan plaatsvinden. Het Beursgebouw zou de centrale opvangplaats zijn. Na medische controle en de verstrekking van eten en drinken zouden de vluchtelingen vervolgens verder worden verspreid over de gasthuizen, gymlokalen e.a. in de stad. In de dagen daarna zouden velen doorreizen naar de zogenoemde (tussen)depots in Stavoren, Sneek en Dokkum. Vandaaruit vond de verder verspreiding over geheel Friesland plaats. In Leeuwarden waren op 1 januari 1915 nog een 350 Belgische vluchtelingen ondergebracht, naast de in de Fredeikkazerne geinterneerde Belgische en Franse militairen

Het beschreven archief is van de Gemeentelijke Commissie die door burgemeester Patijn was ingesteld. Hijzelf nam daarbij een belangrijke voortrekkersrol. Patijn wijdde een apart en informatief hoofdstuk van zijn belevenissen als Leeuwarder burgemeester gedurende de 1e Wereldoorlog aan de opvang van de vluchtelingen. Zijn constatering dat door de verschillende overheden langs elkaar heen werd gewerkt en de administratie rond de opvang chaotisch was te noemen, werd inderdaad teruggevonden in de ordening van het hierna beschreven archiefje. Getracht is om voornamelijk via chronologische sortering enige structuur aan te brengen.
Andere belangrijke bronnen betreffende de opvang van de Belgische vluchtelingen in Leeuwarden: •Archief van de Burgemeester van Leeuwarden (Kabinetsarchief) 1852-1983, HCL-toegang 9-A, inv. nr. 193. Rapport van burgemeester Patijn over de oorlogstoestand te Leeuwarden in 1914 en begin 1919. •Archief van het Gemeentebestuur van Leeuwarden 1811-1941. HCL-Toegang 9, inv. nr. 5078, Verblijfsregister van met name Belgische vluchtelingen in Leeuwarden, 1914-1923. •Wim Hazeu, Slauerhoff, een biografie. Amsterdam 1995, blz. 67-69 •Leeuwarder Courant 10 en 13 oktober 1914
juli 2011 WvD