Over de vroegmiddeleeuwse geschiedenis is niet zoveel bekend. Toch zijn er enkele ontwikkelingen op het gebied van land en landbezit, kerk en staat en maatschappelijke verhoudingen in de archieven terug te vinden.
In de middeleeuwen was het land erg dun bevolkt. Slechts hier en daar stond een groepje boerderijen te midden van bouwland. Het land bestond voornamelijk uit woeste gronden en was erg dun bevolkt. De bevolking voorzag grotendeels in eigen behoeften zodat de overschotten gering waren. De handel stelde derhalve weinig voor. Dorpen hadden zelden meer dan honderd inwoners.
Vanouds kende men het zogenaamde domaniale stelsel waarbij landbouwexploitatie gekoppeld was aan bestuurlijke macht.

In 1528 nam Karel V maatregelen om het bestuur ten plattelande te verbeteren. Schouten en gerechten werden geïnstalleerd en belastingen werden geïnd door ambtenaren. Specifieke taken, zoals de hoge rechtspraak, werden uitgevoerd door de Staten. De lage rechtspraak was ondergebracht bij de gerechten. Deze laatste vorm van rechtspraak was veelal in handen van hoge edelen omdat ze heer waren in het gebied of grote eigendommen bezaten.
De bestuurlijke taak van een gerecht stond onder leiding van een schout die de rust moest handhaven, de vergaderingen leidde en daarnaast tal van andere openbare taken vervulde. Voor de vergaderingen droeg de schout de bode op mondeling de schepenen samen te roepen. Overige taken van de gerechten bestond uit het schouwen van wegen, sloten, schoorstenen en kraaiennesten, het opstellen en handhaven van plaatselijke verordeningen, notariële werkzaamheden, het sluiten van burgerlijke huwelijken en het innen van belastingen.

Tijdens de Franse bezetting werd in 1806 een einde gemaakt aan het zelfstandig bewind van de Bataafse Republiek omdat wanorde en onregeerbaarheid dreigde. Het koninkrijk Holland werd een feit. Dit koninkrijk was geen lang leven beschoren: Keizer Napoleon lijfde het in bij het Franse keizerrijk; de bestuurlijke organisatie werd een kopie van de Franse. In deze periode zijn in de gemeenten een burgerlijke stand en een kadaster ingevoerd. Omdat Holland opnieuw werd ingedeeld in departementen zijn de op dit moment bestaande plattelandsbesturen, de gerechten Hardenbroek, Sterkenburg, Rijsenburg en Driebergen, opgegaan in het arrondissement Amersfoort onder het Departement van de Zuiderzee.
Hoewel al in 1798 gebroken werd met de gerechten, kregen geleidelijk aan tot en met 1813 de nieuwe bestuursorganen, de gemeenten, gestalte. Deze waren een mengvorm van de bestuurlijke organisatie van voor 1795 en bepaalde verworvenheden uit de Franse tijd.

Voor uitgebreide informatie over de bestuurlijke organisatie van de gerechten en gemeenten in de beschreven archieven, de procedures bij rechtszaken, samenstelling en werkwijze, taken, verhouding met kerkelijke organisaties wordt verwezen naar de geraadpleegde bronnen en literatuur verderop in deze inventaris.