De Pancratiusbank te Heerlen

De Pancratiusbank werd in 1910 opgericht onder bezielende leiding van kapelaan P.P.J. Nicolaye (later deken van Heerlen en kanunnik van het kathedraal kapittel). De kapelaan beoogde met de oprichting van een spaarbank het economische, sociale en culturele klimaat te hervormen. Het doel van de Rooms-Katholieke spaarbank was tweeledig: het aankweken van spaarzaamheid en het aanwenden van de winst tot het steunen van goede instelling ten bate van de bevolking. De statuten werden op 26 augustus 1910 definitief vastgesteld. De spaarbank werd opgericht als een vereniging. Door en uit de leden van de vereniging werd een bestuur gekozen, waaruit een commissie werd samengesteld die de huishoudelijke reglementen zou ontwerpen en de administratie zou regelen. De directie (vanaf 1949 het dagelijks bestuur) had de dagelijkse leiding en het geldelijk beheer van de bank. Naast de directie trad een raad van toezicht op. Tezamen met de algemeen voorzitter vormden directie en raad van toezicht het bestuur van de bank.
Op 6 januari 1911 vond in een van de lokalen van het Patronaat aan de Nobelstraat de officiële opening van de bank plaats.

De zittingen werden dagelijks in de voormiddag bij de penningmeester thuis gehouden, en op zondag van 10 tot 12 uur in het Patronaatsgebouw. In 1916 werd een pand aan de Saroleastraat 17 aangekocht. Een jaar later werd de spaarbank gevestigd in een pand aan de Saroleastraat 63-65. In 1937 werd de bank uitgebreid verbouwd, een geheel nieuwe voorgevel werd aangebracht. In 1950 en 1952 volgden een aantal interne verbouwingen, waarbij onder andere het aantal loketten werd uitgebreid van 2 tot 6. In 1957 kwam een nieuwe en grote achterbouw gereed alsmede een ondergrondse kluis, terwijl het aantal loketten nogmaals werd uitgebreid tot 10. Het pand werd in 1971 verlaten voor een nieuw gebouw in de Geerstraat.
Bij de oprichting van de bank in 1910 was haar werkgebied beperkt tot Heerlen. Al spoedig kwamen verzoeken binnen tot overname van kleine parochiespaarbanken en aanvragen om zittingen in andere delen van de gemeente te organiseren. In Spekholzerheide, Treebeek, Leenhof en Sittard zijn zulke zittingen gehouden. De zittingen werden tijdens de Tweede Wereldoorlog gestaakt. In augustus 1948 werd een bijkantoor in Brunssum geopend, in maart 1950 in Kerkrade en in februari 1952 in Geleen. In de jaren zestig werden bijkantoren geopend in Heerlen, Geleen, Spekholzerheide en Schaesberg, zodat in 1971 de bank over 15 bijkantoren beschikte. Daarnaast was de bank vanaf 1963 in het bezit van een spaarbankauto. In 1978 werd een kantoor geopend te Hoensbroek, in 1981 te Heerlerheide en in 1983 in Geleen.

In 1937 sloot de bank zich - niet zonder aarzelen - aan bij de Nederlandse Spaarbankbond. Een commissie, ingesteld om onderzoek te doen naar eventuele aansluiting, concludeerde in haar rapport d.d. 8 juni 1936 afkeurend, dat vrijwel alle bestuurders van de bij de Bond aangesloten banken 'Protestanten of wat nog erger is Loge mannen (Vrijmetselaars) zijn.' Na bezoek van een aantal bij de bond aangesloten 'R.K. Spaarbanken' die de commissieleden ervan verzekerden dat men de Bond niet missen kon en dat de Bond zich niet met interne aangelegenheden bemoeide, kwam men evenwel tot de conclusie dat aansluiting toch wenselijk was. Een van de directe gevolgen van de aansluiting bij de Bond was de reorganisatie van de administratie Er werd een kaarsysteem voor effecten en hypotheken ingevoerd en nieuwe inleggerkaarten.

Na de Tweede Wereldoorlog werd de dienstverlening enigszins uitgebreid. In 1948 werd een spaarregeling bij de mijnen voor ongehuwde werknemers tot 25 jaar in het leven groepen. De mijnwerkers spaarden een bepaald percentage van hun salaris en kregen onder bepaalde voorwaarden 15% extra van het spaartegoed. Vanaf 1952 werd de spaarregeling ook opengesteld voor personeel boven de 25 jaar.
In 1951 werd het mogelijk pensioenen bij de bank te innen, en vanaf 1959 kon men vreemde valuta bij de bank inwisselen, waar door het vele grensverkeer met Duitsland en België altijd al veel vraag naar was geweest.
In 1958 trad de bank toe tot het Coöperatief Beleggingsfonds voor Spaarbanken G.A. In februari 1959 werd op het hoofdkantoor het Correspondentschap van De Nederlandsche Bank N.V. gevestigd. De directeur van de spaarbank werd benoemd tot correspondent.
In 1965 werd de bank aangesloten op het 'on-line-real-time' systeem van het computercentrum te Woerden.

In 1988 werd een onderzoek ingesteld naar de mogelijkheid van integrale samenwerking tussen de SNS Bank N.V. te Eindhoven, een samenwerkingsverband tussen de Gelders-Utrechtse Spaarbank en de Spaarbank Limburg, en de Stichting Pancratiusbank. Er werd volledige overeenstemming bereikt over fusie van de Stichting Pancratiusbank en de SNS per 31 december 1988.

Het archief meet ca. 3 strekkende meter.

Uit: B.A. Grothues, Spiegel Historiael. 75 jaar Pancratiusbank, 1910-1985. Mijlpalen en hoogtepunten uit de geschiedenis van een Spaarbank.