Mijn Studiezaal (inloggen)
639 Boerderij Menneweer onder Vierhuizen, 1697 (1685) - 1940 ( Groninger Archieven )
639
Boerderij Menneweer onder Vierhuizen, 1697 (1685) - 1940
Inleiding
1. Algemeen
639 Boerderij Menneweer onder Vierhuizen, 1697 (1685) - 1940
Inleiding
1.
Algemeen
De Menneweerster wierde behoorde met de wierden van Elens, Ulrum en Houw tot de grotere wierden, die in de tijd dat er nog geen dijken waren werden opgeworpen om have en goed te beschermen tegen binnenkomend zeewater. De wierde moet in oudere tijden vrij sterk behuisd zijn geweest, om 1840 heen woonden er echter slechts ca. 20 mensen in het gehucht Menneweer.
De betekenis van de naam Menneweer zou kunnen zijn: mene weer, dus algemene weer, beveiliging tegen vloeden.
Volgens Dr. R. Westerhoff in zijn artikel: "Bijdrage tot de oude geographie van de provincie Groningen", zou Menneweer vroeger geschreven zijn geweest: Meniuuera of Menouuerne; hij baseerde deze gegevens op een door Dr. Wilhelm Crucelius in 1864 te Berlijn opgemaakte lijst van goederen en opkomsten van de abdij van Werden volgens afschriften van gegevens over goederen uit de 10e eeuw.
Het gehucht Menneweer behoorde kerkelijk tot het karspel Vierhuizen. Gemeentelijk behoort het tot de gemeente Ulrum; bij het vaststellen van de gemeentegrenzen van Ulrum werd uitgegaan van de grenzen van het gebied van de rechtstoelen van het Groote en Kleine Reedschap (= redgerschap).
Ulrum behoorde tot het Groote en Vierhuizen tot het Kleine Reedschap, beide staande aan het huis Osinga. Het kerspel Vierhuizen bestond uit 4 kluften, de Vierhuister, Menneweerster, Panster en Zoutkamper kluft. Menneweer behoorde tot het Houwerzijlvest, bestaande uit 3 schepperijen, Leens, Ulrum en Vierhuizen, met 3 scheppers en 8 zijlrechters.
Tot 1818 stonden er op de Menneweerster wierde, gelegen ten noorden van de weg Vierhuizen - Ulrum, 4 boerderijen. De geschiedenis van de boerderijen is voor een groot deel verweven met de geschiedenis van de familie Dijkhuis en haar voorgeslacht, die door vererving en aankoop in het bezit kwam van de bedrijven, de oude boerderijen liet afbreken, en nieuwe liet bouwen.
Het is de geschiedenis van 8 boerderijen, hun eigenaren en hun bewoners, nader aangeduid als boerderij 1, boerderij 2, boerderij 3, het Klaverblad, boerderij 4, Menneweer-zuid, Menneweer-noord en Wiemaheerd, waarbij in aanmerking moet worden genomen dat het Klaverblad en Menneweer-zuid weliswaar hetzelfde gebouw zijn, maar niet dezelfde bedrijven.
Hierna en bij de verantwoording van de inventarisatie zal daar nader op worden ingegaan.
Twee perioden in de geschiedenis van de boerderijen zijn van wezenlijk belang geweest, nl. de periode van Itje Luies Dijkhuis (overleden 1846) en die van haar schoondochter Geertruid Jans Beukema (overleden 1871). Onder het bewind van deze beide boerinnen vonden de grootste veranderingen en aankopen plaats.
In 1808 koopt Itje Luies Dijkhuis de kinderen uit haar huwelijk met Lammert Helprichs uit. Zij blijft dan in het bezit van de boerderij 1, afkomstig uit de familie van haar man * .
Deze boerderij was gelegen in het zuidwesten van de wierde met 56,14 jukken land, Lammert Helprichs had in 1793 boerderij 2 aangekocht * , gelegen iets meer naar het oosten op de wierde met ca. 52 jukken land.
In 1808 koopt Itje Luies ook hier de kinderen uit en blijft in het bezit van de boerderij. In 1810 hertrouwt zij met Eilke Bartelds Houwenga, die in 1813 boerderij 3 aankoopt. Deze boerderij stond meer naar het noorden met 40,60 jukken land, dat hoofdzakelijk ten noorden van de weg Ulrum - Vierhuizen lag. Sinds 1760 was de plaats in bezit van de vrijgezel Hindrik Hindriks. In 1812 sterft de boerderij vrij. De erven Hindriks hadden met de eigenaar van de beklemming. J.D. Heerma van Holwinde, de overeenkomst gemaakt, dat de eigenaar tweederde en de meijer eenderde van de boerderij kreeg.
In 1813 wordt boerderij 3 gekocht door Eilke Bartelds Houwenga * , zodat hij en zijn vrouw Itje Luies nu in het bezit zijn van ca. 150 jukken land.
In 1818 worden de 3 behuizingen afgebroken en wordt de tegenwoordige boerderij aan de weg Ulrum - Vierhuizen gebouwd. De toen gegeven naam "Het Klaverblad" is weer in onbruik geraakt, de boerderij heet Menneweer. Dit wordt later Menneweer-zuid.
In de loop van de nu volgende jaren is nog enig lang bij de boerderij gevoegd, zoals de aparte beklemming Het Barrelbos, die in 1851 werd gekocht, tijdens het bewind van Renne Lammerts Dijkhuis, zoon van Itje Luies Dijkhuis en haar eerste man Lammert Helprichs, en zijn vrouw Geertruid Jans Beukema. Zij was afkomstig van Wiemaheerd, waarover zo dadelijk meer. Na het overlijden van haar stiefvader Eilke Bartelds Houwenga in 1850 komen zij van Wiemaheerd naar Menneweer * , waar Renne Lammerts in 1859 overlijdt.
In deze periode koopt Geertruid Jans Beukema boerderij 4 aan * . Deze stond in de noordwesthoek van de wierde met 45 jukken land. Het gebouw was erg slecht en werd afgebroken. Geertruid Jans Beukema was nu in het bezit van ca. 200 jukken land. Een deel van de landerijen van de boerderij 4 ging echter over naar het noordelijker gelegen Oud-Warkemaheerd.
In 1866 splitst Geertruid Jans Beukema haar landerijen in 2 bedrijven en wordt Menneweer-noord gebouwd. Elk bedrijf is nu ca. 50 ha. groot. Zij blijft zelf op Menneweer-zuid wonen (het vroegere Klaverblad) en op Menneweer-noord komen in 1866 als huurders wonen haar dochter Eilina Rennes Dijkhuis en haar man en neef Lammert Helprich Dijkhuis. Hij was de eerste landbouwer in de Marne, die een stoommachine aanschaftte, in 1875, 7 pk.
In 1871, wanneer Geertruid Jans is overleden, komen haar zoons Jan Rennes en Klaas Rennes Dijkhuis als eigenaren op Menneweer-noord * . Lammert Helprig Dijkhuis en zijn vrouw Eilina Rennes vertrekken naar Ulrum, waar hij van 1871 - 1890 burgemeester is. Na het ongehuwd overlijden van Klaas Rennes wordt Menneweer-noord in 1903 door zijn broer Jan Rennes verkocht * .
Op Menneweer-zuid was na de boedelscheiding in 1871 als eigenaar Lammert Rennes Dijkhuis gekomen. Deze boerderij blijft in de familie. De boerderij Wiemaheerd onder Niekerk met ca. 26 ha. landerijen, afkomstig uit de familie van Geertruid Jans Beukema blijft bij de boedelscheiding in 1871 niet in de familie, hoewel uit de akte van onderlinge verkoop door de kinderen Dijkhuis * blijkt, dat dit aanvankelijk wel de bedoeling is geweest: Lammert Rennes Menneweer-zuid, Jan Rennes Menneweer-noord en Klaas Rennes zou Wiemaheerd krijgen. Het bod, dat Klaas Rennes op Wiemaheerd doet wordt echter niet geaccepteerd en de boerderij wordt verkocht aan Willem Diekhuis in 1872.
In 1849, na het overlijden van Itje Luies Dijkhuis, komt 1/14 aandeel in de staande jurisdictie van het Groote en Kleine Reedschap met het dijkregt, vonder- en standregt, dijkhaver * , 2 staande overregten in het Groote Reedschap en Vierhuizen en 1/14 aandeel in de collatie te Ulrum, in bezit van Eilke Bartelds Houwenga en zijn vrouw Itje Luies Dijkhuis, aan haar zoon Renne en Willem Lammerts Dijkhuis uit haar eerste huwelijk * .
In 1841 had Eilko Bartelds in gemeenschap getrouwd met Itje Luies dit 1/4 aandeel nl. gekocht van de toenmalige eigenaren van deze staande jurisdictie c.a., nl. Pieter Durlea en zijn vrouw Johanna Elisabeth Schultens. Wanneer Itje Luies in 1846 sterft, erven de zoons reeds de helft van dit 1/14 aandeel en Eilke Bartelds verkoopt in 1849 de andere helft aan hun * .
Zijlrechten hebben er blijkens de registratie van de gerechtigheden en heerlijkheden in het Hunsingo-kwartier op Menneweer, dat onder het Houwerzijlvest viel, niet gelegen * .
Het 1/14 aandeel in de collatie te Ulrum was in 1821 door Eilke Bartelds Houwenga op dezelfde manier verkregen als het 1/14 aandeel in de staande jurisdictie. In 1849 verkoopt Eilke Bartelds dit aan zijn stiefzoons Renne en Willem Lammerts Dijkhuis, waarna Willem in april 1852 zijn aandeel verkoopt aan Renne en in oktober 1852 dit 1/14 aandeel in de staande collatie wordt overgeschreven op Renne * .
2. De inventarisatie
3. Literatuur
4. Archivalia
5. Kaarten
6. Eigenaren van de Boerderij en op de Menneweerster Wierde
laatste wijziging 16-10-2019
141 beschreven archiefstukken
Inventaris
laatste wijziging 16-10-2019
141 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Beschrijving:
Inventaris van de archieven van de boerderijen op Menneweerster wierde
Bewerker:
J. Ellerbroek - Wellinga
Behoort tot collectie:
Rijk
Laatste Publicatie:
1978
Omvang:
0,7 m standaardarchiefberging
Licentie:
Public Domain Dedication
Categorie:
Archiefvormer(s):
Boerderij Menneweer-Noord
laatste wijziging 16-10-2019
141 beschreven archiefstukken
