Het archief van de families, Heres, Diddens en Uniken valt uiteen in twee gedeeltes. Het ene gedeelte is afkomstig van de familie Heres, na de twee huwelijken van Heyko Diddens met Geessien en Gezina Heres, merendeels Diddens of Heres Diddens genaamd, en het andere gedeelte is afkomstig van de familie Uniken. Deze twee families verenigen zich door de huwelijken van Jan Eltjes Uniken met Swanette Gerhardina Diddens en van Gezinus Heres Diddens met Fenna Smaal Uniken.

Achter in deze inventaris vindt u twee beknopte genealogieën, die het "bovenstaande wellicht nog eningszins verduidelijken. Heyko Diddens en zijn nageslacht worden uitgebreider genoemd in de genealogie Diddens *  .
Het archief werd op 25 april 1955 door Mr. H. Venema aan het Rijksarchief in Groningen in bewaring gegeven.

Dit archief kon nog worden aangevuld met een 17-tal charters afkomstig van G. Heres Diddens te Groningen, later Oosterbeek (Jaarverslag 1957 bijlage I.IIl), beschreven in de collectie van stukken aangelegd door het Rijksarchief in Groningen nrs. 67.1 t/m 67.15. Verder heb ik aan het archief nog kunnen toevoegen een diploma voor Jacobus Heres, afkomstig van H. Venema te Groningen (Aanwinst 1964 1. XIII), beschreven in de collectie van stukken aangelegd door het R.A. in Groningen nr. 148.

De familie Heres is vooral een geslacht van landbouwers geweest. Eerst te Beerta en later, na Jan Heres' huwelijk met Albertje Jans ook te Oudeschans en omgeving. Door aankoop en vererving komen zij behalve te Beerta en Oudeschans ook in het bezit van landerijen te Finsterwolde en Buinen en op het Alt-Bunderneuland. De inleiding bij deze inventaris was al geschreven toen ik het boek onder ogen kreeg, "Bellingwolde, vroeger en nu" *  . Dit boek geeft een dusdanig mooi beeld van de bezittingen van vooral de famille Heres, dat ik mij genoodzaakt zag grote delen uit de inleiding te schrappen en u simpelweg te vervijzen naar dit boek. Het "beschrijft onder meer de boerderij, Poortweg 1, Oudeschans, in 1726 in het bezit van Hero Jans, thans in bezit van de erven Heertje Venema, die gehuwd is geweest met Theodora Uniken, de man die het archief aan het Rijksarchief in bewaring gaf.

Verder de boerderij Koudehoek 1, in 1785 in bezit van Jan Heres, in 1919 door Haiko Diddo Jannes Uniken verkocht. Koudehoek 4, in 1794 in bezit van Willem Heres en tot aan 1852 in bezit van zijn schoonzoon Ellerius Aaldriks Busscher, gehuwd met Albertje Heres. Hoofdweg 86, in 1825 in bezit van Egbert Uniken, in 1958 door de erven van Gezinus Heres Diddens verkocht. En Dijkswal 1, Oudeschans, in 1794 in bezit van Willem Heres en in 1934 door Jan Eltjes Diddens verkocht. De leden van de familie Heres hebben naast het beroep van landgebruiker c.q. landeigenaar ook andere funkties bekleed. De oudste gegevens hieromtrent, voor zover in dit archief aanwezig, betreffen Kero Jans. Hij is assessor van het generaliteitspachtgericht in de heerlijkheid Wedde en Westerwolde geweest. Zo zullen er over de overige leden ook nog wel enige gegevens te vinden zijn, maar stukken die zij uit hoofde van die funkties hebben verkregen, zijn niet bewaard gebleven, een enkele uitzondering daargelaten. Voor wat betreft de aanwezigheid van stukken verkregen in een bepaalde funktie, telt slechts een man: Jacobus Heres.

Jacobus Heres is op vele terreinen werkzaam geweest; op 6 februari 1788 promoveerde hij aan de Groninger Academie in de geodesie (landmeetkunde) en militaire architektuur (vestigingsbouw) *  . In 1808 is hij secretaris van Nieuweschans, daarna Maire *  . Hij is schout van de gemeente Bellingwolde geweest en vervolgens burgemeester. Hij is geweest Statenlid, lid van de Provinciale Commissie van Landbouw, lid van de kerkeraad van de Hervormde Gemeente te Oudeschans en lid van de "Nederlandse Huishoudelijke Maatschappij". Hij is secretaris geweest van de commissie tot onderzoek naar den richtigen opbrengst der heffingen in de 7 den ring van het Departement van de Eems", en volgens zijn overlijdensakte (Bellingwolde 18-4-1835): "lid van onderscheidene Wetenschappelijke Verenigingen, zoo binnen als buiten dit gewest". Van Winter noemt hiervan het Natuurkundig Genootschap te Groningen, waarvan hij honorair was.

In tegenstelling tot de familie Heres, waarvan bijna alle leden werkzaam zijn geweest als landbouwer, zijn de leden van de familie Uniken op verschillende terreinen werkzaam geweest. Jan Uniken wordt genoemd als koopman en als gecommitteerde van het Benedenverlaat *  . Zijn zoon Ellerus Uniken wordt genoemd als landbouwer. Egbert Uniken als land- en veengebruiker en als lid van het Plaatselijk Bestuur van Wildervank *  . Ellerus Unikens zonen Jan en Egbert als respektievelijk opzichter der stadsvenen en land- en veengebruiker. Stukken die zij uit hoofde van deze funkties verkregen hebben, zijn echter niet bewaard gebleven. Hierbij laat ik gemakshalve de akten van verkoop en overdracht buiten beschouwing.

Mijn bedoeling bij het inventariseren was het archief te scheiden in twee hoofdafdelingen. In I, de stukken die door de familieleden zijn verkregen en bewaard als privé-stukken, en in II, de stukken die zij uit hoofde van hun funktie hebben verkregen. Helaas bleek het niet mogelijk alle stukken onder deze twee rubrieken in te delen. Ik bleef zitten met een zestal stukken, die inhoudelijk buiten de genoemde rubrieken vielen. Voor deze zes stukken zag ik mij genoodzaakt de twee hoofdafdelingen tot vier uit te breiden. Dit werden III, stukken waarvan het verband met het archief niet is bleken, en IV, Varia.

De familie Heres had, zoals ik eerder al schreef, aanzienlijke bezittingen in het gebied dat tegenwoordig de gemeente Bellingwolde omvat. Hiervan zijn ook een groot aantal stukken bewaard gebleven. Bij de inventarisatie van deze stukken ben ik uitgegaan van het grondgebied van de huidige gemeente Bellingwolde. Alle stukken, ongeacht of de goederen ten noorden van Oudeschans of ten zuiden van Bellingwolde lagen, heb ik geplaatst onder de rubriek "gemeente Bellingwolde". Omdat bij deze wijze van indelen, een, naar mijn mening, te grote groep met stukken ontstond, heb ik uit de ontstane rubriek "gemeente Bellingwolde" twee kleinere groepen gelicht, namelijk "Den Ham en de Lethe" en "Oudeschans". Dit, omdat in het geheel van stukken betreffende de goederen in de gemeente Bellingwolde, dit de enige stukken waren, een enkele uitzondering daargelaten, die voor wat de ligging der goederen betreft, duidelijk plaatsbaar waren. De stukken in deze beide rubrieken betreffen alleen goederen in de dorpen zelf gelegen. Zo zal de akte van verkoop van een tuintje in Oudeschans te vinden zijn onder de rubriek "Oudeschans", terwijl de akte van verkoop van een stukje land, dat in de beschrijving in het stuk wordt gezegd te liggen ergens op de "Oudeschanster Uiterdijken", terug te vinden zal zijn onder de rubriek "gemeente Bellingwolde".

De eerste hoofdafdeling heb ik zoals te doen gebruikelijk bij familiearchieven weer gesplitst in 1, stukken betreffende personen en in 2, stukken betreffende verwerving en beheer van goederen.
De stukken betreffende personen heb ik op hun beurt weer gescheiden in A, Algemeen, in welke rubriek een inventarisnummer met genealogische aantekeningen, betreffende de families Heres, Diddens en Uniken is geplaatst, en in B, Bijzonder, welke rubriek weer is verdeeld in "de familie Heres" en "de familie Uniken", met daar binnen weer onderverdelingen chronologisch per echtpaar. De stukken betreffende verwerving en beheer van goederen heb ik verdeeld in A, Algemeen, waarin een stuk betreffende het beheer van goederen, verdeeld over de verschillende plaatsen, en in B, Bijzonder. De stukken in deze laatste rubriek heb ik chronologisch gerangschikt per plaats. Bij deze laatste rubriek moet ik nog een paar losse opmerkingen kwijt:

In de stukken betrekking hebbende op goederen in Wildervank worden de percelen meestal gelokaliseerd met het nummer van een kaveling of "cebeling". Ik heb deze aanduidingen gehandhaafd en de stukken per kaveling ingedeeld. Bij het bepalen van de juiste plaats der kavelingen heb ik een handig gebruik kunnen maken van een kaart van Wildervank met de aanduidingen der kavelingen daarop: Topografisch Historische Atlas; stamnummer 1569.

Onder de stukken die leden van de verschillende families uit hoofde van hun funktie hebben verkregen, bevinden zich een aantal stukken, waarvan niet met zekerheid is te zeggen wie ze hebben ontvangen of opgemaakt en in welke funktie. Alleen een aantal, door Jacobus Heres in zijn verschillende funkties verkregen stukken, waren duidelijk plaatsbaar. Gelukkig vormden deze met elkaar het merendeel van de stukken in hoofdafdeling II. Om die reden vond ik het dan ook verantwoord de genoemde groep stukken te splitsen in a, stukken verkregen door Jacobus Heres, en b, stuk ken verkregen door andere leden van de verschillende families. Ik sluit het beslist niet uit dat er zich onder deze laatste groep ook stukken bevinden die door Jacobus Heres zijn verkregen. Daar waar ik twijfelde heb ik echter de stukken onder de laatste groep ingedeeld.