Uw zoekacties: Garnizoen Deventer

0760 Garnizoen Deventer ( Collectie Overijssel locatie Deventer )

beacon
 
 
Inleiding
Geschiedenis van de archiefvormer
0760 Garnizoen Deventer
Inleiding
Geschiedenis van de archiefvormer
Deventer kreeg in 1568 voor het eerst een garnizoen binnen haar muren. Als straf. De bisschop van Utrecht had de soevereiniteit van Overijssel overgedragen aan keizer Karel V. Deventer moest rekening gaan houden met de bemoeienissen uit Brussel. Vooral de vele voorschriften op het gebied van de kettervervolging waren ingrijpend. Toen in 1566 het stadsbestuur van Deventer een kerk ter beschikking stelde voor de protestanten, was de maat vol en moest de stad als straf een garnizoen binnen haar muren huisvesten.

Vanaf 1568 is Deventer vrijwel onafgebroken vier eeuwen garnizoensstad gebleven. In de begintijd waren er nog geen kazernes, dus de soldaten werden bij burgers thuis ingekwartierd. De discipline onder deze vaak buitenlandse (huur)soldaten was ronduit slecht.

Na de verovering van Deventer door Prins Maurits kwam de stad bij de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Deventer werd net als Zwolle een grensvesting, omdat het naburige Twente nog lange tijd onder Spaans bestuur bleef. Dus de stad kreeg in 1591 een Staats garnizoen. Soms bestond het garnizoen uit duizend of meer mannen en het bracht altijd een grote aanhang van vrouwen en kinderen mee. Op een totale bevolking van ongeveer 10.000 mensen een grote 'druk'.

In de 18e eeuw heeft Deventer weinig te lijden gehad van militair geweld, met uitzondering van de jaren '80. Toen werd de tegenstelling tussen patriotten en prinsgezinden (Oranje) steeds scherper. Er ontstonden zelfs rellen in de stad en er vielen een paar doden.

Uit de archiefbescheiden en verder onderzoek blijkt dat het aannemelijk is dat het 2e bataljon van Zijne Hoogheid (Willem V), regiment infanterie Orange Stad en Lande en Orange Drenthe zijn standplaats had in Deventer in de jaren 1792-1793. Als de Fransen op 1 februari 1793 de oorlog aan de Republiek der Nederlanden en Engeland verklaren, gaat het bataljon naar de zuidgrens van de Republiek. In 1796 werd Deventer vervolgens ingenomen door Franse huzaren.
De stad kreeg een Frans garnizoen en deze overheersing zou bijna 20 jaar duren. Na een wapenstilstand tussen de bezetters en de belegeraars (Kozakken), vertrokken de Franse troepen in 1814. Het Koninkrijk der Nederlanden kreeg een nieuwe militaire organisatie en daarin werd Deventer vestigingsplaats van het 5e militie-district. Dus kreeg Deventer weer een garnizoen. In dit geval een bataljon infanterie, dat een jaar later (1815) mee vocht in de slag bij Quatre Bras tegen Napoleon.

Intussen was het cavalerie-regiment 'Huzaren van Boreel' opgericht in 1813 door Jhr. W.F. Boreel. Bij een Koninklijk Besluit uit 1849 werden bepaalde onderdelen samengevoegd om tezamen in Deventer een nieuw regiment te vormen: het 4e regiment dragonders. Er werd veel geoefend in de omgeving van Deventer. Dragonders moesten kunnen vechten te paard met sabel en karabijn, maar ook te voet. En de paarden moesten goed afgericht worden en kunnen zwemmen ( ook de IJssel over). Voor Deventer waren dit deftiger en economisch interessantere soldaten. De dragonders, na 1867 'huzaren' genoemd, besteedden veel geld in de stad. Ze kochten er zadels, petroleum, zeep, medicijnen en vooral voedsel. En ze bezochten natuurlijk ook de danshuizen, kroegen en bordelen.

Nieuw in de 19e eeuw was dat er een eind kwam aan de inkwartiering van soldaten bij burgers. De inwoners waren in het verleden niet altijd blij geweest met een 'muitend' garnizoen. In 1849 werd de bouw van een grote kazerne voltooid. Het gebouw aan de Houtmarkt kreeg overigens pas in 1934 de naam Boreelkazerne.

De Huzaren van Boreel waren vaak in het straatbeeld te zien als ze naar de oefenterreinen reden of als ze in de binnenstad defilé's hielden en hun muziekkorps speelde. Op zondag was er kerkparade. Om beurten werden de protestanten en de katholieken met muziek en onder begeleiding van een officier te paard naar de kerk gebracht.
De Frans-Duitse oorlog van 1870 beëindigde de rust in het Deventer garnizoen. Nederland bleef neutraal, maar het leger werd wel in staat van paraatheid gebracht. De Huzaren van Boreel vertrokken naar hun mobilisatiebestemming aan de grens, want binnen een stadsbebouwing kon de cavalerie niet goed opereren. In september werd er al gedemobiliseerd en op 8 oktober 1870 stond het regiment 's middags om half één opgesteld op het exercitieterrein Brinkgreven om geïnspecteerd te worden door koning Willem III.

De vestingwet van 1874 maakte een definitief einde aan de vesting Deventer. Maar het garnizoen bleef, zoals ook een aantal oefenterreinen in en rond de stad. De militaire stallen stonden bijvoorbeeld aan de Pikeursbaan. De verzorging van de paarden, in 1890 tussen de 319 en 362, nam veel tijd in beslag. Het volgende moet evenwel vermeld worden. De Huzaren van Boreel traden soms hard op tegen Nederlandse burgers. Door socialistische stakingen, rellen en opstanden gedurende de jaren 1892-1893 werd bijna het gehele regiment in Friesland en Groningen gelegerd om die neer te slaan.

In 1914 was er wederom spanning in Europa door de moord op de Oostenrijkse troonopvolger in Sarajevo. Nederland besloot tot algemene mobilisatie. Ons land kon ook dit keer neutraal blijven, maar moest een eventuele inval kunnen tegenhouden. De Huzaren van Boreel vertrokken naar Brabant. Als compensatie kreeg het garnizoen een infanterie-bataljon. Het regiment voerde patrouilles uit langs de grens en keerde in 1919 naar Deventer terug.
Daarna is de betekenis van het garnizoen steeds minder belangrijk geworden. Cavalerie bestond niet meer uit paarden met ruiters, maar uit gemotoriseerde tanks, en door de Koude Oorlog werd de 'grens' verlegd naar het oosten.
Geschiedenis van het archief
De verwerving van het archief
Verantwoording van de inventarisatie

Kenmerken

Datering:
1792-1914
Voorwaarden voor raadpleging:
Het archief is openbaar.
Voorwaarden voor reproductie:
De voorwaarden voor reproductie bij Collectie Overijssel locatie Deventer zijn van toepassing.
Taal:
Nederlands
Opmerkingen:
Voornamelijk correspondentie van administratieve aard.
Gegevens over militairen in een strafregister van het 4e regiment Huzaren, 2e eskadron (1894-1908).
Inventarisatierichtlijn:
ISAD(G): Algemene Internationale Norm voor Archivistisch Beschrijven
Inventarisatiedatum:
oktober 2015
Citeerinstructie:
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste eenmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
NL-DvCO, Collectie Overijssel locatie Deventer, ID 0760, Garnizoen Deventer, inv.nr. …
VERKORT:
NL-DvCO, ID 0760, inv.nr. ….
Categorie: