1558 Verzameling kerkzegels van de Protestantse Kerk in Nederland ( Het Utrechts Archief )
1558
Verzameling kerkzegels van de Protestantse Kerk in Nederland
Inleiding
Kerkzegels
1558 Verzameling kerkzegels van de Protestantse Kerk in Nederland
Inleiding
Kerkzegels
Reeds bij de Romeinen bestond de gewoonte om belangrijke stukken die geheim moesten blijven of die tegen vervalsing beschermd moesten worden, met was dicht te maken en daarop een stempel te drukken. In de vroege Middeleeuwen verving het zegel de plaats van de handtekening van de vorst of ridder, dat aan het stuk werd gehangen.
Ook besturen van steden, kloosters, bijzondere personen als notarissen, zelfs gewone burgers bedienden zich van een zegel; uit die tijd stamt dan ook de zegelring. Al spoedig na de Reformatie openbaarde zich in ons land ook bij de pas ontstane hervormde gemeenten de behoefte om zich eveneens door een eigen en apart kerkzegel te onderscheiden en door een zeker herkenningsteken de van hen uitgaande stukken zoals attestaties, te waarmerken. Deze zegels bezitten meestal een eigen karakter, waarvan de symbolische voorstelling of betrekking heeft op de oorsprong der gemeente of uitgaat van een bekend Schriftwoord in verband met de gemeente.
Verschillende synodale en classicale vergaderingen hebben de kerkenraden aangemaand tot de invoering en het gebruik van kerkelijke zegels. De Nationale Synode gehouden in ‘s-Gravenhage anno 1586 bepaalde volgens art. LXXV van de toen vastgestelde Kerken-Ordeninghe: Dengenen die uyt der Gemeente vertrekken, sal een Attestatie ofte getuygenis hares wandels, by advys des Kerkenraads, mede gegeven worden onder den Zegel der Kerken, ofte daar geen Zegel en is, van twee-en onderteekent. De Provinciale Synode van Zeeland besloot in 1591: De Segelen der Classen, Consistoriën ende Kerken, dye eenighe gemeynschap hebben met Landen ofte Steden-seghelen, ofte bespottend sijn, sullen verandert worden.
Symbolen die werden gebruikt voor kerkzegels zijn bijvoorbeeld: de Ark van Noach, het Lam Gods, het Brandende Braambos, de Goede Herder, de Leeuw van Juda en de Palmboom. Langzamerhand werden de Bijbelse motieven opgegeven en verhief men het gemeentelijk wapen tot kerkzegel.
Sinds de tweede helft van de 17e eeuw bemoeiden de kerkelijke vergaderingen zich niet meer met de kerkelijke zegels. Nadat koning Willem I in 1816 de Gereformeerde Kerk zijner dagen een nieuwe kerkelijke organisatie had opgelegd en de naam der Kerk sedertdien Nederlandse Hervormde Kerk was geworden, schreef de Commissaris-Generaal voor Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen, tevens belast met de zaken der Hervormde Kerk d.d. 27 februari 1817 aan de koning, dat een aanvraag van de Commissie tot de Zaken der Waalse gemeenten hem ertoe gebracht had de kwestie van de te gebruiken kerkzegels te bestuderen. Daarbij was hem gebleken dat op dit terrein de grootste verwarring heerste. Hij had namelijk ontdekt dat sommige kerkelijke besturen zelfs het koninklijke wapen meenden te mogen en te moeten aannemen. Daarom deelde hij mede overleg te hebben gepleegd met de Synode der Hervormde Kerk en daarbij vernomen te hebben dat deze de keuze van een embleem gaarne overliet aan het landsbestuur mits het te kiezen embleem zich zou kenmerken ‘door eenvoudigheid, terugslag op het Christendom en uitdrukking van Protestantsche geest’.
Ook andere kerkgenootschappen gingen over tot het invoeren van een kerkzegel, zoals de Evangelisch-Lutherse Kerk in het Koninkrijk der Nederlanden, de Remonstrantse Broederschap, de Gereformeerde Kerken in Nederland. De Doopsgezinden waren tegen het gebruik van kerkzegels. Dit is te verklaren uit hun streven naar het vermijden van alle uiterlijk vertoon.
laatste wijziging 04-12-2019
108 beschreven archiefstukken
Inventaris
laatste wijziging 04-12-2019
108 beschreven archiefstukken
Kenmerken
Datering:
1800-2004
Toegangstitel:
Inventaris van de verzameling kerkzegels van de Protestantse Kerk in Nederland ca. 1800-2004
Auteur:
M. Blokhuis en F. Duursema
Datering toegang:
2017
Datering bewerking:
2019
Openbaarheid:
Volledig openbaar
Rechtstitel:
Opneming in beheer van een particulier, niet in eigendom verkregen
Omvang:
4,7 m
Rubrieken:
Categorie:
Archiefvormer(s):
laatste wijziging 04-12-2019
108 beschreven archiefstukken